Molla Nəsrəddin Bakıda

(Tanış mövzularda iqtibaslar və improvizasiyalar)

TARİF ŞURASINDA

Tarif Şurası qazın, suyun qiymətlərini növbəti dəfə qaldırandan sonra kənd camaatı kəsdirir Molla Nəsrəddinin qapısını ki, bəs Molla, son ümidimiz sənədir, bizə bir əlac elə.

Molla soruşanda ki, nə olub, başbilənlərdən biri irəli çıxıb deyir:

- Day nə olasıdır ki, ay Molla? Min bir əziyyətlə qazandığımız qəpik-quruş yavan çörəyimizə zorla çatırdı, bu yandan da qazın, suyun pulunu 10 faiz qaldırdılar. Heç keçən ildən yığılan borclarımızı qaytarmamışdıq...

Molla soruşur:

- Yaxşı, bundan mənə nə? Mən Tarif Şurasının sədri-zadam bəyəm?

- Elədir, ay Molla. Amma sənin ölkədə böyük nüfuzun var. Nə olar, get Bakıya, gir Tarif Şurasına, bizim adımızdan xahiş elə ki, bir az insaflı olsunlar, qərarlarına yenidən baxıb 10 faizi heç olmasa 5 faizə endirsinlər. Biz də yazıqıq axı.

Molla bir az fikirləşib deyir:

- Yaxşı, gedərəm, amma tək yox. Gərək kəndin mənəm-mənəm deyən oğlanlarından 4-5-ni də qoşasınız mənə ki, orda danışıqlar aparanda ürək-dirək versinlər, dəstək olsunlar.

Camaat əvvəlcə razılaşmır, amma Molla da tutduğunu buraxmır və xeyli çənə-boğazdan sonra razılığa gəlirlər.

Ertəsi gün Molla Nəsrəddin və kəndin buğa kimi 4-5 mənəm-mənəm deyən oğlanı üz tuturlar Bakıya. Müşayiətçilər yol boyu Mollanı geninə-boluna təlimatlandırırlar: "Sənə elə desələr, sən də belə deyərsən, yox, belə desələr, elə deyərsən. Qorxma, dağ kimi duruşuq arxanda..."

Nəhayət, Bakıya çatıb Tarif Şurasının yerləşdiyi binanı tapırlar. Molla döşünə döyən oğlanlarla bir yerdə binaya tərəf addımlayır, amma qapıya çatıb başını qaldıranda görür ki, son məqamda oğlanlar əkilib onu tək qoyublar. Molla əvvəlcə pərt olur, əsəbiləşir, istəyir hər şeyə tüpürüb qayıtsın geri. Amma nə isə fikirləşib şəstlə qapını açır, içəri daxil olub mühafizəçilərə deyir ki, bəs mən Molla Nəsrəddinəm. Xahiş edirəm, məni qəbul eləsinlər - şad bir xəbər gətirmişəm. Əlqərəz, uzun yoxlamalardan, xəbər aparıb xəbər gətirmədən sonra Mollanın üst-başını yoxlayıb böyük bir otağa ötürürlər. Otaqdakı böyük stolun arxasında oturmuş böyük şəxs gülə-gülə soruşur:

- Salam, ay Molla dayı, xoş gəlmisən. Sən hara, bura hara? Deyirlər guya şad xəbər gətirmisən.

Molla deyir:

- Şad xəbər də sözdür? Elə xəbər gətirmişəm ki, yatsaydınız, heç yuxunuza da girməzdi. Mən kənd camaatının mühüm bir xahişini sizə ərz eləməyə gəlmişəm.

Qəbul edən şəxs maraqla soruşur:

- O nə xahişdir ki?

Molla deyir:

- Dünən sizin qazın, suyun pulunun 10 faiz qaldırılması barədə qərarınız elan olunandan dərhal sonra camaat mənim yanıma axışıb narazılıqlarını bildirdilər ki, Taarif Şurası nə üçün bu vacib məsələyə kompleks şəkildə baxmayıb, qazın, suyun pulunu qaldırıb, zibil pulunun isə yox? Xahiş elədilər ki, zibil pulunu da qaldırılması ilə bağlı təkliflərini təcili sizə çatdırım. Özü də 10 yox, 15 faiz. Dedilər, bu, böyük Vətənimizin iqtisadi yüksəlişinə onların tarixi töhfəsidir.

Qəbul edən şəxsin gözləri bərəlib hədəqəsindən çıxır:

- Elə belə də dedilər?

- Sənin canınçün, hə!

Qəbul edən şəxs ayağa qalxıb Mollanı necə qucaqlayırsa, kişinin sümükləri şaqqıldayır. Sonra o üzündən, bu üzündən öpür, cib dəsmalını çıxarıb sevincdən yaşarmış gözlərini silə-silə deyir:

- Səni şad xəbər olasan, ay Molla. Bu qəzet-məzetçilər də ağızlarına gələni yazırlar ki, bəs guya biz camaatın dolanışığını, maaşını nəzrə almırıq, filan beşmənəkan. Bu da onları susdurmaq üçün daşdan keçən arqumentimiz. Halal olsun sizin kəndin vətənpərvər camaatına. Onların fədakarlığını geniş təbliğ eləmək, bu təcrübəni yaymaq lazımdır. Onlara çatdır ki, ən qısa vaxtda təkliflərinə baxılacaq.

Şəxs bunu deyib heç çay da təklif etmədən Mollanı qapıdan ötürür. Molla çölə çıxan kimi bayaq onu tək qoyub qaçan buğa oğlanlar hardansa peyda olub başının üstünü kəsdirirlər:

- Nə oldu, ay Molla? Bu qədər vaxtda orda neynirdin?

Molla suala sualla cavab verir:

- Əvvəla, deyin görüm bayaq məni tək qoyub hara qaçdınız?

Buğalar üzlərinə süni təəccüb ifadəsi verib bir-birlərinə baxırlar:

- Qaçmaq nədir, ay kişi? Biz dağılışıb binanı dərhal mühafizəyə götürdük ki, işdi-şayətdi, Allah eləməmiş, səni aparmaq istəsələr, mane olaq.

Molla görür ki, bu gədələr onu ələ salırlar. Ona görə də halını pozmadan deyir:

- Lap yaxşı eləmisiniz. Sizin etibarlı mühafizənizdən ruhlanaraq mən də içəridə kamança çalıb Tarif Şurasının üzvlərini feyziyab elədim.

Buğaların lap natarazı irəli çıxır:

- Bu olmadı ki, Molla. Bizi ələ salırsan? Mən lap pəncərənin altında dayanmışdım. İçəridən kamança səsi gəlmirdi, axı.

Molla gülüb deyir:

- Narahat olmayın, mənim kamançamın səsini, inşallah, sabah eşidəcəksiniz.

YUMURTA ƏHVALATI

Molla Nəsrəddin bir gün yenə Bakıya gələsi olur. Kənd camaatının sifarişi ilə bəzi şeylər almaq üçün mağazaları gəzə-gəzə gəlib çıxır çöl tərəfdən vitrinlərinin, qapısının üstünə "50 faiz endirim" sözləri yazılmış bir supermarketin qabağına. Yumurtanı 10 qəpiyə alıb 9 qəpiyə satdığı günləri yadına salan Molla təəccüblənir: "Bu, necə ola bilər axı? İlin-günün bu vaxtında bu nə hoqqadır? Ticarətçi vergi ödəmək, işçilərə maaş vermək üçün gərək qazancla işləsin. Bunlar isə aldıqları malları yarı qiymətinə satırlar. Yox, yəqin burda nəsə bir sirr var".

Molla eləmir tənbəllik, qapını açıb mağazaya daxil olur və baxır ki, paho, burda bir vur-çatdasındır, gəl görəsən. Bir tərəfdə alıcılar növbəyə dayanıb, o biri tərəfdə biri kassaya tərəf yüyürür, bir başqası mağazanın şefinin atasına rəhmət oxuya-oxuya aldığı şeyləri çölə daşıyır, ayrı birisi mağaza rəhbərliyinin bu humanist addımından necə riqqətə gəlibsə, yaşarmış gözlərini cib dəsmalı ilə silə-silə Allaha dua edir ki, kərəminə şükür, İlahi, ölmədik, bu günü gördük.

Molla ağ köynəkli, qara qalstuklu cavan bir oğlana yaxınlaşıb soruşur:

- Bala, sən burda işləyirsən?

- Bəli, Molla dayı, mən bu mağazanın baş inzibatçısıyam.

Molla deyir:

- Bala, məni bir məsələdən agah elə, zəhmət olmasa, bax bütün malları yarıbayarı aşağı qiymətə satırsınız. Məgər, bu, sizə ziyan gətirmir? Axı gəlir götürmək bir yana, mayanız da batır. Bəs necə maaş alırsınız, vergi-filan ödəyirsiniz?

Oğlan görür ki, Molla xamdır, istəyir bir az onunla məzələnsin:

- Molla dayı, sağlığına maaş da alırıq, hələ üstəlik, "premiya" da. Alver də ki gördüyünüz kimi, yağ kimi gedir.

- Axı bu, nə təhər olur ey, ay oğul?

Oğlan şit-şit hırıldayır:

- Bu, sirdir, Molla dayı, deyə bilmərəm.

Molla məyus-məyus mızıldayır:

- Heyif!..

Oğlan qəfildən nəyi isə xatırlayıb deyir:

- Ay Molla dayı, sən özün bir vaxtlar yumurtanı 10 qəpiyə alıb 9 qəpiyə satmırdın? İndi biz də səndən nümunə götürüb xeyirxahlıq nümayiş etdiririk də.

Molla acı-acı gülümsəyir:

- Bala iş burasındadır ki, o vaxt mən camaatın xeyrinə yumurtanın qiymətini heç olmasa 1 qəpik endirmək üçün bu avantüraya getmişdim. Amma bir həftəlik belə alverin düz altı ay altını çəkdim. Onda başa düşdüm ki, ticarətdə endirim-mendirim boş şeydir.

Oğlan irişə-irişə deyir:

- Niyə, Molla dayı? Bəs hamı deyir ki, sən ağıllı, müdrik adamsan?

- Düz demirlər, bala, Mən ağıllı olsaydım, o vaxt bu qələti eləməzdim. Yox, ağıllıyamsa, yenə də günah məndədir. Ağıllısı mənim kimi gülüm olanın başına sizlərin əli ilə külüm olar.

Oğlan Mollanın dediklərindən bir şey qanmır. Gözlərini döyə-döyə soruşur:

- Molla dayı, tutaq ki, sirrimizi sən açdım. Nəticəsi nə olacaq? Yoxsa gedib yumurtanı 10 qəpiyə alıb bizim kim yarı qiymətinə - 5 qəpiyə satacaqsan?

Molla son nöqtəni qoyur:

- Çətin! Əminəm ki, bu sirri öyrənəndən, sizdən dərs alandan sonra 10 qəpiyə aldığım yumurtanı rahatca 20 qəpiyə satacam!

MOLLANIN CAVABI

Bir nəfər hay-həşirnən özünü Molla Nəsrəddinin yanına çatdırıb deyir:

- Molla Nəsrəddin müəllim, neçə il əvvəl bir kişi sənin adını özünə ləqəb seçib və bu adın kölgəsində gizlənərək başlayıb bu millətin kəndlisindən tutmuş bəyinə, cahilindən tutmuş aliminə qədər hamıya gülməyə, milləti lağa qoya-qoya külli-aləmdə biabır eləməyə. Onun yazdıqlarından çıxış eləyəndə belə alınır ki, biz qoyun xalqıq. Çox böyük biabırçılıqdır. Mən və mənim ardıcıllarım alternativ bir gülüş üsulu yaradaraq sizin nüfuzunuzu bərpa etmək naminə illərdir qələm çalır, o kişini sıxışdırıb meydandan çıxarmaq üçün tər tökürük. Amma nəticəsi yoxdur - hər yerdə yenə də onun adı çəkilir, dərsliklərə onun əsərləri salınır. Nə məsləhət görürsən? Onu bu xalqın yaddaşından necə silək? Bir yol göstər, xəcalətli qalmarıq.

Molla ürəkdən gülür və elə gülə-gülə də deyir:

- Əvvəla, o kişi mənim adımdan sui-istifadə eləməyib, əksinə, onu hörmətə mindirib, şərəfləndirib. İkincisi, məsləhət görərdim ki, gedib xeyirli bir işin qulpundan yapışasız, çünki bundan sonra lap yüz il də çalışsanız, o kişiyə bata bilməzsniz.

- Axı niyə ey, Molla müəllim?

- Ona görə ki, o kişinin gülüşünün arxasında öz xalqına, millətinə sevgi, sayğı dayanır, daha sizdəki kimi istehza, rişxənd, hələ dərinə getsən, nifrət yox. O, sizin düşündüyünüz kimi öz xalqına yox, onu rəzil günə salan danabaşlara, eşşəkağıl "intelligentlərə" gülüb. Ona görə də onun gülüşü ürək ağrısından yaranan gülüş, sizinki isə boş hırıltıdır. O ki qaldı qoyun məsələsinə, içimizdə şair demişkən, qoyun olmaya-olmaya qoyun olanlar hələ də var. Bu qoyunlara ünvanlanan gülüş elə ürək ağrısından yaranan gülüşdür.

Molla bunu deyib gülməyinə davam edir.

Kişi deyir:

- Mən bir şey qanmadım axı. Heç ürək ağrısından da gülüş yaranar?

Molla bu dəfə lal ürəkdən gülüb deyir:

- Yaranar, niyə yaranmır ki? Yaranar, lap o yana da keçər. Elə mən səhərdən səni dinləyə-dinləyə ürək ağrısı ilə gülmürəmmi?

- Yaxşı o qoyun dediyin kimlərdir? - deyə kişi şübhə ilə soruşur.

Molla son nöqtəni qoyur:

- Qoyun olmaya-olmaya qoyun olduğunu anlamayanlar!

MOLLA NƏSRƏDDİNİN ƏLLAMƏLİYİ

Bir nəfər yazıçı Molla Nəsrəddindən soruşur:

- Molla Nəsrəddin müəllim, siz müdrik adamsınız. Deyin görək, biz neyləməliyik ki, yazdığımız əsərləri Biləcəridən o tərəfdə də oxusunlar, bizim dahiləri tanıyıb tərifləsinlər?

Molla bir az fikirləşıb deyir:

- Bunun bircə yolu var: Biləcəridən o tərəfdə yerləşən ölkələrin, məmləkətlərin rəhbərlərindən xahiş edin ölkələrini də qoltuqlarına vurub köçsünlər Biləcəridən bu tərəfə!..

Əlisəfdər HÜSEYNOV

525-ci qəzet.- 2023.- 5 may.- S.15.