Adiləşmiş gözəlliklərin
qeyri-adiliyini göstərmək
VERİLƏN NEMƏTLƏRİ
ADİLƏŞMƏYƏ QOYMAMAQ
Müsahibimiz nano-art üslubunda
işləyən vizual rəssam Nərgiz Əsgərovadır.
- Nərgiz xanım, niyə məhz nano-art? Bu sahəni
seçmək üçün
əsas stimulunuz nə idi?
- İstəyirəm, əvvəlcə nano-art haqqında qısa məlumat verim. Nano - "metrin milyardda bir hissəciyi" deməkdir. Nano-art rəssamlar tərəfindən
müxtəlif materialların
kimyəvi və fiziki proseslər vasitəsilə emalından
əldə olunan mikro və nano
ölçülü təsvirdəki
formaları vizuallaşdıran
müasir rəqəmsal
incəsənət növüdür.
Bu sahəyə doğru
ilk adımılarımı 2014-cü ildə atmışam. Müəllimim, sənətşünas Əsmər
Abdullayevanın rəhbərliyi
ilə Traditional arts evolution incəsənət rezidensiyasında
koordinator kimi çalışırdım. Layihədə çox maraqlı
yaradıcı insanların
bir araya gəlməsi qeyri-adi sənət layihələrini
hazırlamağa şərait
yaratmışdı. Orada həmçinin
rəssam kimi iştirak etmək təklif olunurdu. Beləcə
zərgər Sultan Sultanovla
birgə "Gen" adlı
sənət layihəsini
hazırladıq. Layihə özündə
Daş dövrü, Tunc dövrü və Dəmir dövrünü simvolizə
edirdi. Nümayiş olunan tablolarım
satıldı. Həmişə
gənclərə dəstək
olan dəyərli müəllimim Əsmər
xanım mənə heç vaxt unutmadığım bir məsləhət verdi: "Daha dərini göstərmək
istəyin maraqlı yanaşmadır, bu istiqamətdə çalışmalarını
davam etdir". Bu sözlər mənə
böyük stimul oldu. Satışdan əldə etdiyim
gəlirlə Amerikadan
elektron mikroskop sifariş etdim və o vaxtdan bu sahədə çalışıram.
- Fırçanı mikroskopa
dəyişdiyiniz ilk dövrlərdə
bu hobbi idi, yoxsa qətiyyətli
seçim?
- Mikroskopla tanışlığım
maraqlı proses idi. Əvvəlcə mikroskopla çəkdiyim
elektron görüntüləri
yığmağa başladım.
Əslində, bu üç il
sadəcə hobbi idi, hətta işlərimin nano-art olmasını bir yaxınım axtarış
edərkən mənə
göndərmişdi. "Sən nano-artla məşğulsan... xəbərin
var, dünyada bu rəqəmsal sənətlə məşğul
olan az sayda
rəssam var" - yaxınım belə demişdi.
- Nano-art nümunələri necə
ərsəyə gəlir?
- Nano-art vasitəsilə hər gün görüb toxunduğumuz, bizi əhatə edən bio-aləmin və ya görməyə öyrəşdiyimiz, adiləşdirdiyimiz
elementlərin nano həyatını, əsasən
xırda bitkilərin adi gözlə görmədiyimiz möcüzəvi
rəngarəngliyini və
formaların gözəlliyini
kəşf edirəm.
Bu işdə mənə elekton mikroskop kömək edir. Seçdiyim hər hansı
bir canlı bio obyekt üzərində nano səyahətə çıxıb dərin
görüntüləri rəqəmsal
emal edərək fotoya çevirirəm, daha sonra ya
foto, ya da nano-video art kimi işləyib təqdim edirəm. Ümumi yaradıcılıq ismarıcım
isə belədir:
"Həyatda Allahın
yaratdığı heç
nə adi deyil! Onun qüdrətini görmək
üçün bir yarpağa baxmaq belə kifayətdir".
Ətraf
mühiti, təbiəti
müşahidə etməyi
uşaqlıqdan sevirəm.
Və həmişə
bir qorxum olub: verilən nemətlərin adiləşməsi.
Bunun böyük bəlalara səbəb olacağını
düşünürəm. Bəlkə də, bu düşüncəm
məni nano-artla qovuşdurub. Daima hərəkətdə
olan qloballaşan dünyamızda insanları
ətrafındakı adiləşdirdikləri
gözəlliklərə bir
daha baxmağa çağırıram.
- Azərbaycanda ilk nanoartistiniz.
İlk olmaq həm
gözəldir, həm
də çətin.
Hansı
çətinliklərlə qarşılaşdınız?
- 2018-ci ildə Əqli Mülkiyyət Agentliyinə
nano-art vizual incəsənət növünə
aid kompozisiyalarıma müəllif
qeydiyyat şəhadatnaməsi
verilməsi üçün
müraciət etmişdim.
Məlum
oldu ki, Azərbaycanda ilk dəfə
bu sahə üzrə əsər təqdim olunur. Bir neçə dəfə agentliyə çağırıldım,
nano-artın nə olduğunu şifahi və yazılı formada geniş açıqlamasını təqdim
etməli oldum. Nəhayət, iki ay sonra müəlliflik haqqında şəhadətnaməni
aldıqda anladım ki, ilk olmaq o qədər də asan iş deyil.
Bəzi məqamlarda hələ də çətinliklər
yaranır. Bir çox
yerli və beynəlxalq incəsənət
layihələri və
sərgilərin iştirakçısı
olmuşam. Həmişə insanların ilk sualı
"o nədir?" olur.
İzah etdikdən sonra birinci dəfə
eşitdiklərini işlərimlə
tanış olduqdan sonra isə çox maraqlı olduğunu deyirlər. Qeyd edim ki, nano-artın tətbiq sahəsi çox genişdir. Bu səbəbdən kuratorlar
və sənətsevərlərdə
çaşqınlıq yaranır.
Bəzən çap formasında
nümayiş olunduğunda
foto sənəti, abstraktsionizminlə qarışdırırlar.
Ancaq foto sənətini nano-artla müqayisə edib, bərabərləşdirmək
olmaz. Çünki foto şəkillər
fotolarla, nano təsvirlər isə elektronlarla ərsəyə
gəlir və materialın ən dərinliklərinə qədər
təzahür edir.
Həmçinin mikrofotoqrafiya ilə
də nano-artın arasında böyük fərq var. Mikrofotoda təsvir səthi olur, nano-artda isə əsas ifadə vasitələrindən
olan həcm və rəngin yaratdığı 3D təsvirdir.
Nano-art nümunələri rəngarəngliyilə abstraktsionist
rəssamların yaradıcılığını
xatırlatsa da, abstrakt
sayılmır. Çünki abstraktsionizmin əsas şüarı real dünyadan,
görünüşlərdən, hadisələrdən imtina
etmək və uzaqlaşmaqdırsa, nano-art
tam əksinə, canlı
aləmin, təbiətdən
maddələrin rəqəmsal
görünüşünü özündə əks etdirir. Tamaşaçı əksər hallarda
elm-texnologiya və incəsənəti bir arada gördükdə biologiya dərsini xatırlayaraq birbaşa nano təsvirlərini rəssam baxış bucağından dəyərləndirmir,
sırf nəyin görüntüsü olması
ilə maraqlanır.
Bu isə yanlışdır.
Dünyada nano-artın ilk nümayəndəsi
Kris Orfeskunun fikrincə,
"tamaşaçı mənbəyindən
asılı olmayaraq, nanodünyadan - sadəcə
kiçik aləmin gözəlliyindən zövq
ala bilirsə, deməli, məqsədimizə
nail olmuşuq". Yəni önəmli
olan nəyin təsviri deyil, tamaşaçıların nəyi
gördükləri, onlarda
necə hisslər oyatmasıdır.
- Bu gün ölkəmizdə
rəqəmsal incəsənətlə
bağlı əsas problemlər hansılardır?
Niyə dünyadan geri qalırıq?
- Qloballaşan həyatımızda
"digitalart" və
onun müxtəlif tətbiq sahələri çox aktualdır. Dünyada TV, kino, oyun, animasiya, reklam və s. sənayeləri virtual reallıq
və rəqəmsal sənətsiz təsəvvür
etmək mümkün
deyil. Dünyada və Azərbaycanda
sürətli rəqəmsallaşma,
innovasiyaların, yeni texnologiyaların müxtəlif
sahələrdə tətbiqi
rəqəmsal incəsənətin
də aktuallaşmasına
və inkişafına
zərurət yaradıb.
2020-2021-ci
illərdə Mədəniyyət
Nazirliyinin "Gənc
rəssamlarla iş"
konsepsiyasına əsasən
Dövlət Rəsm Qalereyasının təşkilati
dəstəyi ilə reallaşan, Azərbaycanda
rəqəmsal incəsənətə
həsr olunmuş ilk irimiqyaslı "Digitalart-lab"
layihəsinin ideya müəllifi və kuratoru kimi deyə
bilərəm ki, sözügedən layihəni
bu sahədə atılan uğurlu addım adlandırmaq olar. Layihə həyata keçiriləndə
ölkəmizdə incəsənətin
innovativ sahəsində
çalışan peşəkar,
gənc və həvəskar rəssamlarla
əməkdaşlıq edərək
onların yaradıcılıq
üslubları ilə
tanış olmuşuq. Əslində, bu, çox
geniş mövzudur.
Düşünürəm ki, böyük
boşluqların səbəbi
təhsildə bu sahəyə yer ayrılmamasıdır. İncəsənət
yönümlü ail təhsil
müəssələrində ayrıca ixtisas kimi rəqəmsal rəssamlıq tədris olunmur. Bu sahə
ilə maraqlananlar fərdi şəkildə
- ya özəl kurslarda, ya da xaricdə təhsil alırlar. Azərbaycanda kifayət qədər
istedadlı rəqəmsal
rəssamlar var. Hansı
ki, dünyada tanınır, çox məhşur və tanınmış şirkətlərdə,
layihələrdə çalışırlar.
- Nərgiz xanım, ənənəvi rəssamlıq
və nano-art. Bu iki yol harda kəsişir?
- Hər ikisi ilə paralel məşğul oluram. Sadəcə
nano-art mənim üçün geniş imkanlar açır.
Hazırda ənənəvi rəssamlıqda nano-art üzərindən getməyi
düşünürəm. Yəni rəssamlığın əsas
aləti rənglər
və formadır.
Hər ikisində də ifadə vasitəsi eynidir. Nano-artla
işləmək üçün
insana rəssam gözü lazımdır.
Bu gün nano-art
mənim həyat tərzinə çevrilib.
Artıq
onsuz bir həyat təsəvvür
eləmirəm. Bu yolda mənə dəstək olan hər kəsə, yaxınlarıma, doğmalarıma,
dostlarıma və sevimli müəllimim Əsmər xanıma təşəkkürümü bildirirəm. Sənətim möcüzəli aləmi
daha çox insana çatdıracağım
bir mühitdir. Nano-art işlərimi adiləşmiş gözəlliklərin
qeyri-adiliyini göstərməyə
cəhd adlandıra bilərəm.
Aytac SAHƏD
525-ci qəzet.-4 noyabr,2023.-№201.-S.21