Yeri görünən
adam
Neçə
vaxtdır çağdaş ədəbiyyatımızda və jurnalistikamızda özünəməxsus dəst-xətti,
təkrarolunmaz yazı üslubu, manerası, ifadə tərzi, müraciət etdiyi mövzuları "ətə-qana" gətirmək üçün işlətdiyi "priyomlar", hər cümləsində diqqəti cəlb edən dərin məna çalarları ilə oxucuların qəlbinə yol tapmağı bacaran, fitri istedada malik qələm sahibi, ən nəhayət, bənzərsiz mənəvi keyfiyyətləri, dostluqda sədaqəti, etibarı ilə
seçilən gözəl insan, dəyərli ziyalımız Rafiq Qəmbər oğlu Hacıyevlə bağlı xatirələrimi bölüşmək istəyirəm. Hər dəfə də kompüterin
qarşısında oturub barmaqlarımı klaviaturanın
düyməsinə basanda heç cür özümü
toparlaya bilmir, qarışıq fikirlər içində
üzürəm. Belə məqamlarda ünlü şairimiz Məmməd
Araz demişkən, boğulmaqda olduğum fikirlər burulğanından
xilas olmaq üçün göstərdiyim çabalar da
heç bir nəticə vermir. Bilmirəm,
haradan başlayım, necə başlayım. Bu gün
artıq zalım fələyin hökmü ilə haqqında
keçmiş zamanda danışmağa məcbur olduğum bu unudulmaz insanla
bağlı saysız-hesabsız xatirələrimin
hansını önə çəkim. Unudulmaz
dostumla bağlı acılı-şirinli xatirələrimi
gözlərim önündə canlandırarkən bir daha
artıq onun aramızda olmadığını dərk etmək
reallığı ilə üz-üzə qalıram.
Mənim Rafiqlə sonradan ailəvi dostluğa çevrilən
və 50 ilə yaxın davam edən tanışlığımın
tarixçəsi ötən əsrin 70-ci illərinin əvvəlinə
gedib çıxır. Həmin vaxt məktəb partası
arxasından birbaşa işləməyə gəldiyim və
ikiillik hərbi xidmətdən sonra yenidən sıralarına
qayıtdığım Yevlaxda çıxan "Təşəbbüs"
qəzeti redaksiyasının mətbəəsində
çapçı işləyirdim. O zaman digər mətbu orqanlar kimi,
həftədə üç dəfə nəşr olunan
"Təşəbbüs" də qəzetçiliyin
bütün zamanlarda dəyişməz ənənəsinə
uyğun olaraq gecə çap edilirdi. İş
qrafikimə uyğun olaraq həftənin 1-ci, 3-cü və
5-ci günlərində digər çapçı yoldaşlarımla
birlikdə axşamlar mətbəəyə gəlməli, qəzet
çapa imzalandıqdan sonra çap prosesini başa
çatdırıb səhər tezdən evə getməli
idim. Amma nə gizlədim, mətbəənin
spesifik qoxusuna, kiçik kollektivimizdəki geniş qəlbli,
mehriban, gülərüz insanlara elə bağlanmışdım
ki, çap prosesinin səhərə yaxın - saat 4-5-də
yekunlaşdığı gecə növbəsindən sonra evə
gedib dincəlməyi unudurdum.
İlk vaxtlar həftədə bir-iki dəfə təkrar
olunan bu "vərdiş"in sonralar mütəmadi hal
almasında 1971-ci ilin ilıq nəfəsli yaz günlərinin
birində, Günəş "yatağından" yenicə
baş qaldıran zaman şahidi olduğum bir hadisə də
böyük rol oynadı. Həmin gün adəti üzrə
çapdan yenicə çıxmış qəzeti poçta
yola salmaq üçün işə hamıdan tez gələn
mətbəənin
mərhum briqadiri Məmməd İsmayılovla
binanın giriş qapısında dayanıb söhbət
edirdik. Bu dəmdə eynilə mənim biçimimdə, boyda
məndən bir qədər hündür, arıq, çəlimsiz,
əlində məktəbli çantası tutmuş bir
yeniyetmə oğlan bizə yaxınlaşıb ədəb-ərkanla
salam verdikdən sonra - "Adım Rafiqdir, 1 nömrəli məktəbin
9-cu sinfində oxuyuram", - söylədi və utana-utana əlindəki
20 qəpiyi Məmməd İsmayılova uzadıb: -
"Bugünkü qəzetdən birini mənə verə bilərsiniz",
- deyə soruşdu.
Yaşlı
nəslin nümayəndələri yaxşı bilirlər ki,
qəzetin bir nüsxəsinin qiyməti 2 qəpik olduğu həmin
dövrdə 20 qəpik heç də az
pul deyildi. Briqadir pulu alıb içəri keçdi və
geri qayıdıb əlindəki "Təşəbbüs"ün
son nömrəsindən bir nüsxəni Rafiqə uzadaraq: -
"Bugünkü nömrəmizin ilk oxucusu sənsən",
- dedi və verdiyi qəpiyi onun ovcuna basdı. Adəti üzrə
damağındakı siqaretdən dərin bir qullab vurub gülə-gülə:
- "Bu pula özünə dəftər-qələm alarsan.
Bundan sonra hər həftənin 2-ci, 4-cü və 6-cı
günləri bu vaxtlar gəlib qəzetin təzə nömrəsini
mətbəədən pulsuz götürə bilərsən",
- dedi.
Sən demə, həmin gün "Təşəbbüs"qəzetində
onun ilk məqaləsi dərc olunubmuş. Bu səbəbdən
də sonralar özünün də dediyi kimi,
"bütün gecəni gözünü
yummamış", Günəş "yatağından"
baş qaldırmamış mətbəənin
qapısını kəsdirmişdi. Yeri gəlmişkən,
o vaxtdan sonra bu "qapı kəsdirmələr" hər həftənin
yuxarıda qeyd etdiyim günlərində təkrar olunurdu.
Mən də həmin günlər səhər
saat 7 radələrində mətbəənin giriş
qapısında dayanıb səbirsizliklə Rafiqin yolunu
gözləyirdim. Aramızda 4 il
yaş fərqi olmasına başmayaraq, bu məktəbli
yeniyetmə ilə, necə deyərlər, söhbətimiz
tutur, biz birlikdə gələcək planlarımızı
müzakirə etməkdən yorulmurduq. Tale elə gətirdi
ki, bir neçə il sonra orta məktəbi
bitirən Rafiqlə az müddət mətbəədə bir
yerdə çalışmalı, özünün də
tez-tez təkrar etdiyi kimi, "gecələr səhərə
kimi üz-gözümüz mətbəənin qara
kraskasına bata-bata" qəzet çap etməli olduq.
Azərbaycan
Dövlət Universitetinin (indiki Bakı Dövlət
Universiteti) Jurnalistika fakültəsinin əyani şöbəsinə
daxil olmaq arzusu ilə öz üzərində yorulmadan
çalışan, "Təşəbbüs"də rəngarəng
yazılarla çıxış edən Rafiqin az sonra daha bir
"fitri istedadı" da üzə çıxdı. Məlum oldu ki, o, həm də məlahətli səs
sahibi imiş. Hər dəfə axşam "Təşəbbüs"
çapa imzalandıqdan, mətbəədən əl-ayaq
çəkildikdən sonra qəzet çap edə-edə xalq
mahnıları və muğamlarımızı özünəməxsus
ifa tərzi ilə oxuyan Rafiqin qəlbləri riqqətə gətirən
ecazkar səsi çap maşınlarının gurultusunu
üstələyərək qaranlıq gecənin
bağrını yarır, hətta küçədən
keçənləri belə ayaq saxlayıb bu məlahətli
səsin cazibəsinə düşməyə məcbur edirdi.
Burada bir balaca haşiyə çıxıb deməliyəm
ki, onilliklər sonra mənim 3 övladımın hər
birinin toy məclisində və digər ailə şənliklərimizdə
Rafiqin şövqlə ifa etdiyi muğamlarımız, xalq
mahnılarımız iştirakçılar tərəfindən
alqışlarla qarşılanardı. Xüsusilə o, məclis
iştirakçılarının təkidli xahişləri ilə
ən çox sevdiyi "Neyçün bəs" xalq
mahnısını dönə-dönə ifa edərdi...
Nə isə...
Deyəsən, mətləbdən
uzaqlaşdım. Elə həmin vaxtdan bizi cismən tərk
edib haqqın dərgahına qovuşduğu günədək özümə könül həmdəmi,
qəlb sirdaşı bildiyim Rafiqlə dostluğumuzun
bünövrəsi qoyuldu. Biz hər
görüşümüzdə Yevlax mətbəəsində
keçirdiyimiz qayğısız, xoşbəxt
çağlarımıza qiyabi ekskurs edir, həyatımızın
o bəxtəvər illərinin biri-birindən şirin xatirələri
ilə dolu unudulmaz və bir daha təkrar olunmayacaq
anlarını birlikdə yaddaşımızın süzgəcindən
keçirərək xəyalən həmin günlərimizə
qayıdırdıq. Bu xatirələrin hətta
ən kiçik detalları belə hər ikimiz
üçün əziz, unudulmaz, yaddaqalan idi. Xatirələr isə bir deyil, beş deyil, bəlkə də yüzlərlədir...
Artıq üçüncü ildir ki, həyatımın
erkən gənclik çağları ilə bağlı bu
şirinli-acılı xatirələri 2021-ci ilin bir yay
axşamında bu dünyadan vaxtsız köç etmiş əziz
və unudulmaz dostum Rafiqsiz xəyalımda canlandırmalı
oluram. Bəlkə
də çoxlarına ölümün həddindən
artıq ucuzlaşdığı, insan həyatının
gündən-günə dəyərsizləşdiyi indiki
zamanda Rafiqin ömür adlı karvanının, əgər
belə demək mümkünsə, 66 yaşında "mənzil
başına" çatması vaxtsız görünməyə
bilər. Amma Rafiqi yaxından tanıyan, onunla gündəlik
ünsiyyətdə olan mən də daxil saysız-hesabsız dostları
yaxşı bilirlər ki, ömrü boyu sağlam həyat tərzi
keçirən, həmişə pəhriz saxlayan, heç
vaxt dilinə spirtli içki vurmayan, ümumiyyətlə,
bütün pis vərdişlərdən uzaq duran bu unikal
xarakterə malik insan üçün hər dəqiqənin qədri-qiyməti
vardı. Hətta bu yaşında da hər şeyə vaxt
tapırdı: yazıb-yaratmağa da, tez-tez dostları, əqidədaşları
ilə dənizkənarı milli parkda, demək olar ki, hər
gün üz tutduğu Vahid poeziya evində dadlı-duzlu
söhbətlərlə müşayiət olunan çay
içməyə də, könül həmdəmləri ilə mütəmadi əlaqə
saxlayıb hal-əhval tutmağa da. Hal-əhval tutmaqdan söz
düşmüşkən, hərdən ünsiyyətimizdə
uzağı bir həftəlik fasilə yarananda mobil telefonun o
başından onun özünə xas gur səslə yarızarafat, yarıciddi
"Ay qardaş, haralardasan. Niyə səsin-sorağın gəlmir? Görünməməyinin
səbəbini başa düşürəm. Yəqin işin çox olur. Heç olmasa
görüşəndə şəklini ver, hərdən
yadıma düşəndə baxım"
xatırlatmalarından nəinki inciyir, əksinə, xoşhal
olurdum. Bilirdim ki, bütün bu giley-güzarlar
onun ürəyinin təmizliyindən,
istiqanlılığından, dosta dəyər verməsindən
qaynaqlanır. Rafiqin insani keyfiyyətlərindən,
özünə dost, sirdaş bildiyi ürək
dostlarının dar günündə dərhal harayına yetməsindən,
qarşılaşdıqları problemlərin həllinə imkanı
daxilində köməyini əsirgəməməsindən
saatlarla, hətta günlərlə danışa bilərəm.
Rafiqi yaxından tanıyanlar yaxşı bilirdilər
ki, heç vaxt onun leksikonunda "əlim çatmır,
ünüm yetmir" ifadəsi olmayıb.
Ədəbi-bədii yaradıcılıqdan bir an belə ayrılmayan, bunu qələminə, istedadına az-çox bələd olduğu dostlarına da tövsiyə edən Rafiqin ölkədə nəşr olunan dövri mətbuat orqanları arasında ən çox dəyər verdiyi media qurumu "525-ci qəzet" idi. Bu qəzetin səhifələrində müxtəlif mövzulardan bəhs edən, xüsusilə ömrünün axırınadək dostluq, əməkdaşlıq etdiyi ölkənin görkəmli mədəniyyət, incəsənət xadimlərinin "portret cizgilərini çəkən" yazıları dərc olunanda uşaq kimi sevinər, bu sevincini yaxın çevrəsi ilə bölüşməkdən ləzzət alardı. Hərdən axşamlar mənə zəng edib ərkyana dediyi "Əhməd, sabah 40 qəpiyindən keçib bir nüsxə "525" alarsan" cümləsinə heç nə əlavə etməsə də, bilirdim ki, "ölkənin bir nömrəli elit qəzeti" adlandırdığı "525-ci qəzet"də yenə də hansısa bir maraqlı yazısı işıq üzü görüb. Adətən qəzetin şənbə nömrələrində dərc olunan, əksəriyyəti Azərbaycanın mədəniyyət, incəsənət korifeylərinin həyat və fəaliyyətinə işıq salan biri-birindən maraqlı, rəngarəng yazıları ilk baxışdan cəlbedici başlıqları ilə oxucunu özünə çəkirdi. Yeri gəlmişkən, o, mənə də ən azı ayda 4-5 dəfə "525-ci qəzet"ə yazı verməyi tövsiyə edərdi. Belə bir fikri tez-tez təkrarlamaqdan yorulmazdı: "Həmkarlarım məndən inciməsinlər, mən "525-ci qəzet"də yazısı çıxmayan jurnalisti jurnalist hesab etmirəm". İxtisasca jurnalist və hüquqşünas olan (o, universitetin Jurnalistika fakültəsindən əlavə, Hüquq fakültəsini də müvəffəq qiymətlərlə bitirmişdi) Rafiq Hacıyev hər iki sahənin peşəkarı olmaqla yanaşı, həm də, necə deyərlər, təpədən dırnağadək mədəniyyət, incəsənət adamı idi. Onun yaxın dostları arasında həmin sahələrin görkəmli simalarının əksəriyyət təşkil etməsi faktının özü bu barədə çox şey deyirdi. Rafiqin böyük oğlunun toy məclisində korifey sənətkarlarımızın - Xalq artistləri Əlibaba Məmmədovun, Arif Babayevin, Ramiz Quliyevin, Canəli Əkbərovun, Mənsum İbrahimovun, Flora Kərimovanın, Əməkdar artist Səbuhi İbayevin, adları çəkə bilmədiyim digər görkəmli mədəniyyət və incəsənət xadimlərinin ürək dostum haqqında söylədikləri xoş sözlər, ifa etdikləri muğamlar və mahnılar günü bu gün qulaqlarımda səslənir. O, xanəndəlikdən əlavə, rəssamlıq qabiliyyətinə də malik idi. Həvəskar rəssam kimi zövqlə yaratdığı rəsm nümunələri professional sənətçilərin diqqətini cəlb edərdi. Bir sözlə, Ulu Tanrı ondan heç bir səxavətini əsirgəməmişdi.
...Unudulmaz dostum, qəlb sirdaşım Rafiqlə bağlı ürəyimin dərin guşəsində yuva qurmuş xatirələr çözələndikcə gözlərim önündə yeni-yeni səhifələr açılır... Lakin mən istəməsəm də, Rafiqli illərimin, aylarımın, günlərimin əks-sədasını özündə yaşadan özgün qeydlərimi, "xatirələr dünyasının ənginliklərində" qanad açıb uçan şirin təəssüratlarımı bitirməyə məhkumam. Ruhu şad olsun...
Əhməd
QURBANOĞLU
525-ci qəzet 2023.- 21 noyabr, ¹ 210.- S.12.