Qulu Ağsəsin üzrxahlığı:
"İlahi, bağışla..."
Dünən yenə dəmlədiyim
çaya qızılgül tumurcuqları qatmışdım.
Dadı gəlmədi...
Onda özümü qınadım
ki, qızılgüllərə
xəyanət edirəm.
İllər əvvəl
şeirimdə demişdim:
"Səni xatirəylə
ağlatmışdılar?! Ay şehi qurusun qızılgüllərin!"
"Qarğış eləmə,
qayıdıb səni
tutar..." Bu da nənəmin sözüydü. Dayıları
bir qan davasına
görə, Arazı adlayan, "o tay"a keçən, "bu tay"dakıların "yetim"
dediyi anasının
"o tay"dakıların həsrətiylə böyüdüyü,
Hacımuğan elindən
ermənilərin zülmü
ilə köçünü
tutub "dəniz"in
(Göyçə gölünün)
bu tərəfinə
- Səməd ağanın
Dərəsinə köçən
Baratəli kişinin göyçək qızı
nənəm... Sovetin o "gur-gur
guruldayan vaxtı"nda
da ermənilər zülmdən çəkinməyiblərmiş.
Bunu da bir
az "Sovet
həsrəti" çəkənlər
düşünsün...
Nənəm demiş, qızılgüllərin
qarğışı tutub
məni... Elə bütün "külli-aləm"i; qızılgüllərin
qoxuları da qalmayıb, dadları da. Sədnik Paşa Pirsultanlının
"Pirsultan soyları,
Pirsultan köyləri"
adlı kitabında Yunus İmrənin ustadına dərib gətirdiyi bir sarı çiçək
var. Yunus İmrə bütün çiçəklərin
başlarını əydiyini,
bircə o sarı çiçəyin başıdik
dayandığını görəndə
onun Allaha ibadət etmədiyi qənaətinə gəlmişdi.
Mənsə, həmin
əhvalatı oxuyandan
bu yana
həmişə düşünürəm:
"Sarı çiçək
Allaha can atan yeganə çiçək
idi..." Hə, bütün dinlərdə
Allaha ibadət başını əymək,
yerə baxmaq, əyilməklə şərtləndirilib.
Amma insanlar arasında ən böyük sevgi işarəti gözlərinin içinə
dumduru baxışlarla
baxa bilməkdir.
Allah insanı özünəbənzər yaratdığına
görə, başımızı
göyə qaldırıb,
onun "gözlərinin
içinə" - ərşin
ənginliyinə baxmaq
da sevgi sayılmazmı? Həm
də, ən dumduru, gizlədilməyəcək,
üstünə pərdə
çəkilməyəcək bir sevgi!
Bir bazar ertəsi günü həftəsonu
dəmlədiyim çayın
dadsızlığını da, nənəmi də, Yunis İmrənin sarı çiçəyini də
mənə xatırladan
Qulu Ağsəsin
"Ədəbiyyat qəzeti"ndəki
şeirləri oldu. Gördüm, şair öz Allahının halına yanır... Hə, "hamımız bir göyün altındayıq", amma hərəmizin öz Allahımız var. Yoxsa bu xalqın təfəkküründə "sən öz Allahın" deyə bir xətir yeri, "Allahım haqqı" deyə bir and olmazdı...
Qulu Ağsəsin
şeirindəki bəni-Adəm
elə özüdür. "Göyün
yeddinci qatı"na özünü qaldıra bilir; şairdi. Torpağın altımı? Öz Allahınızın xatirinə,
torpağın altını
ölümlə eyniləşdirməyin.
İçimizdəki vicdan əl
atıb ürəyimizi
içəridən cırmaqlayanda
üzümüzə gələn
həya hissi var ha, yeddi qat
torpağın altına
elə basdırır
ki bizi, başdaşı qoyanımız
da tapılmır.
Hələ bitməyən,
amma bizi bitirən peşmanlıqlarımızı
demirəm...
Nəhayət, Qulu Ağsəsin
Allahının halına
yanmağı:
...görən, Allah təkdi,
yoxsa Onu təkləyiblər?..
"Ailə" insanın
dünyaya gəlməsinə
vəsilədirsə, "dost" xəyanət mövzulu bütün dərsləri
birnəfəsə anladan
müəllimdirsə, "sevgili" özünü
iki saydığın
anda sənə heç var olmadığını dərk
etdirə bilirsə, bildiklərimizi tərsinə
çevirmək şansımızı
niyə dəyərləndirməyək
ki?! Məsələn; "Allah Adəmi yaratdı" cümləsini belə oxusaq: "Adəm Allahı "yaratdı".
Sonra da insan xisləti başladı sarı simdən çalmağa:
"Onun var, mənim niyə yoxdu?" Hə, deyəcəksiniz ki, Adəm tək
idi Allahı "yaradanda". Bircə
ipucu verəcəyəm:
qadınlar həmişə
kişi olmağı arzulayırlar,
bütün mənalarda,
həyatın hər küncündə "kişiləşirlər".
Və də, bunu alayarımçıq
bacarırlar axı...
Ortada cinsi dominantlığın əbədi
mübahisəsi var...
Qulu Ağsəsin
şeirləri bu noyabr axşamında məni ədəbi mübahisəyə çəkdi
özümlə. Anamın bir göyçək xasiyyəti var: mənə zəng edir, açıram, birnəfəsə yeni şeiri deyir və keçirir. Bir gün qınadım:
"Anam, bu şeirlərini niyə bir dəftərə yazmırsan?" Anam Göyçə boyda bir "ah" çəkdi,
dedi: "Mənim şeirlərim ölü
doğulur. Bir sarı beş
qəpiklik var, dığırlanır qarşımda,
düşmüşəm onun
dalınca. Ha yüyürrəm,
çatammıram..." Qulu
Ağsəs isə deyir:
Baxırsan ki:
axşam yazdığı
iki sətir
səhər müəllifə
qoşulub
çörək dalınca
gedir...
Hə, bir tikə çörəyin
qarşısında iki
nədi ey, iki min şeir o qədər mənasız
gəlir ki! Çoxdandı yazılarını
"qeyd" adıyla
o dəftərin küncünə,
bu kitabın cildinə, kompüterdəki
adsız fayla yazan, çörəkpulu
üçün redaktə
olunası mətnləri
öz yaradıcılığından
üstün tutan biri yazır bunu... İnanmasanız, qayıdıb çörəyin
müqəddəsliyinə qurban etdiyiniz arzularınıza, xəyallarınıza
baxın...
Qulu Ağsəsin "şah bazarı"na çıxan, "sevgi"ni
dən gözündə
görüb sərçə
kimi üşüşən
qadınlardan üzr istəmək cəhdinə
də inandım. Axı şairdi... Şair tərəfi tutanda yoldakı səki daşını ayaqladığı
üçün də
üzr istəyəsi
qədər abırlı
adamdı o.
Elə bunu düşünürdüm ki,
gördüm, şair
dumanda azıb. Qoltuğuna bir
"Ulduz" vurub, düşüb Bakının
küçələrinə. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin
binasından çıxıb,
ayağını yola
qoyan kimi, görüb hər yan dumandı. Elə bilib ki, duman
Ağdamdan Bakıya onu aparmağa gəlib. Maşınına tərəf gedəsiydi
içəridən çıxanda,
amma getmədi. Düşdü dumanın
ağına; Mirzə
Fətəli Axundov adına Azərbaycan
Milli Kitabxanasının
qarşısından keçdi,
Rəşid Behbudov adına Azərbaycan Dövlət Mahnı Teatrının yanından
yolu buruldu... Üzübəri gəldi, gəldi,
bir də baxdı ki, "28 May"
metrostansiyasının qabağında
durub dəmiryol vağzalına tərəf
baxır. Ağdama
qatar vardımı?
Gedirdisə, bileti neçəyə
idi? Tələsik qoltuğunun altında
pencəyinə bərk-bərk
sıxdığı "Ulduz"a
baxdı. Ürəyindən
keçdi: "Gərək,
daha çox "Ulduz" götürəydim.
Gör, neçə ildir, Ağdama "Ulduz" getmir".
- Ay müəllim, siz də evə metro ilə gedirsiniz?
Səsə çevriləndə gördü
ki, bir-iki gənc şair yığılıb başına,
hamısı da ona baxır. Başındakı
dumanı bu şairlərin hamısının
ona dikilmiş ümidli baxışları
dağıtdı... Bildi
ki, Ağdama hələ qatar
getmir... Bildi ki, Bakıdakı
duman dağlardan gəlməyib, dənizdən
gəlib. Dəniz
dumanı da ki, etibarsız olur; şəhərin saçlarına-göydələnlərə
bircə ovuc neft qoxusu səpib
qayıdacaq...
...Dağ dumanı ağ olmur,
boz olur, dağılana yaxın da yaşıla çalır...
...O gün şair Qulunun başındakı dumansa ağ
idi...
...Ağ duman...
...Ağ dünya...
...Ağ səs...
Bu misralar isə dua deyildi, Qulu
Ağsəsin öz Allahına ərki idi:
İlahi,
bağışla,
bu gəlişimdə
imkan olmadı -
nə sənin üzünü doyunca görüm,
nə də dünyanın...
Şəfa VƏLİ
525-ci qəzet .- 2023.- 30 noyabr, №
217.- S.12.