Xaricdə təhsil: hansı məqamlara diqqət yetirməli?
İnformasiya texnologiyaları sürətlə
inkişaf etdikcə,
yeni ixtisaslar üzə
çıxdıqca xaricdə
təhsil almaq istəyən gənclərin
sayı da artır. Təhsil üçün
xaricə üz tutanlar daha çox
öz akademik fəaliyyətlərini genişləndirmək,
indiki zamanda daha çox ehtiyac duyulan ixtisaslara yiyələnmək
istəyənlər və
magistr təhsillərini
Qərb ölkələrində
davam etdirmək arzusunda olanlardır.
Bu məsələdə həmişə
olduğu kimi, tələbələr arasında
ən çox narahatlıq doğuran suallardan biri peşə seçimi ilə bağlıdır.
İnformasiya texnologiyaları
əsrində yaşadığımızı,
karyera bazarının
sürətlə dəyişdiyini
nəzərə alsaq,
peşə seçimi
zamanı ilk növbədə
o peşənin nə
dərəcədə prestijli
olub-olmadığını düşünmək lazım
gəlir. Eyni zamanda təhsil alacağımız universitetlərin
reytinq göstəriciləri,
diplomlarının beynəlxalq
səviyyədə tanınıb-tanınmaması
da mütləq şəkildə araşdırılmalıdır.
Bu zaman əsas diqqət
yetirməli məqamlardan
biri də gedəcəyimiz ölkələrdə
hansı dildən daha çox istifadə olunması məsələsidir. Eyni zamanda unutmaq olmaz ki, xarici ölkələrdə əsasən
tədris ingilis dilində aparılır. Həmçinin əksər
universitetlər qəbul
zamanı dil biliklərini əks etdirən sertifikatlarını,
imtahan nəticələrini
tələb edir. Bu baxımdan ilk mərhələdə
ingilis dili biliklərini artırmaq önəmlidir.
Hər
il artan tələbatı
nəzərə alsaq, paralel olaraq qəbul şərtlərinin də
kəskinləşdiyini görürük.
Bu çətinliklərdən sui-istifadə edən bir sıra xaricdə
təhsil şirkətləri
var ki, tələbatın çoxluğundan
yüksək məbləğdə
pul tələb edərək tələbələri
əliboş yola salırlar. Bəs belə "şirkətlərin"
tələsinə düşməmək
üçün nələrə
diqqət yetirməliyik?
Təhsil
eksperti Kamran Əsədov "525"ə
açıqlamasında hazırda
ölkədən kənarda
təhsil alan azərbaycanlıların sayının
42 mindən çox olduğunu vurğulayıb.
Onu sözlərinə
görə, onlardan 15
mini Türkiyədə, 20 mindən
çoxu Rusiya, Ukrayna, Gürcüstan universitetlərində təhsil
alırlar: "Xarici ölkələrdə təhsil
almaq üçün
gedənləri, əsasən,
bir neçə qrupa bölmək olar. Bir qrup Dövlət İmtahan Mərkəzi tərəfindən
keçirilən qəbul
imtahanlarında topladıqları
ballar burada ali məktəblərə
qəbul olmağa imkan verməyənlərdir.
Bunların sayı hədsiz dərəcədə
çoxdur. İkinci kateqoriyanı o şəxslər
təşkil edir ki, onlar Azərbaycanda ali məktəblərə
qəbul olunurlar, amma aldıqları təhsil onları qane etmir. Ona görə də daha yüksək səviyyədə təhsil
almaq üçün
xarici ölkələrə
üz tuturlar. Müəyyən şəxslər
də var ki, ali təhsil almaq istəyir, amma Azərbaycanda təhsil haqları yüksək olduğu üçün
daha ucuz təhsil haqqı olan ölkələrə
gedirlər. DİM-in keçirdiyi
imtahanlarda aşağı
bal toplayaraq tələbə adını
qazana bilməyən abituriyentlər müxtəlif
yollardan istifadə etməklə təhsil almaq istəyirlər".
K.Əsədov ali məktəblərə qəbulun
nəticələrinin açıqlanması
ilə xaricdə təhsil vəd edən fırıldaqçı şəbəkənin
hərəkətə gəldiyini
vurğulayıb: "Son vaxtlar
sosial şəbəkələrdə,
radio və televiziya kanallarında xaricdə təhsil elanları çoxalıb. Vacib bir qeydi deyim
ki, ölkədə xarici
ölkələrə tələbə
qəbulu xidməti göstərən şirkətlərin
heç birinin Təhsil Nazirliyi ilə bir bağlantısı
yoxdur və rəsmi lisenziya almayıblar. Sadəcə
olaraq vergi ödəyicisi kimi qeydiyyatdan keçib xidmət göstərirlər.
Əlbəttə ki, bu,
hüquq pozuntusu deyil. Sadəcə olaraq valideynlər, abituriyentlər bilməlidir
ki, xaricdə təhsil
xidməti göstərən
şirkətlərin hansısa
üstünlüyü yoxdur.
Onlar özləri də istədikləri xarici universitetin saytından qeydiyyatdan keçib tələb olunan sənədləri göndərməklə bu
prosesi həyata keçirə bilərlər.
Azərbaycanlı tələbələr
xaricdə təhsil almaq üçün universitet seçərkən
bəzi qaydalara riayət etməlidirlər.
Ən əsas məsələ isə şəxsin xaricdə təhsil aldığı
ali məktəblə
Azərbaycan Təhsil
Nazirliyi arasında müqavilə olmalıdır.
Əgər müvafiq
müqavilə olmasa, həmin diplom tanınmayacaq. Azərbaycanda
məzun olan tələbələrin 7 min nəfəri
Dağıstan universitetlərinə
üz tutub. Dağıstan universitetləri
isə birmənalı
olaraq tanınmır. Yəni 4 il müddətində
həmin təhsil mərkəzinə getmədən
diplom alaraq o diplomun ölkədə tanınmasını istəmək
absurd məsələdir. Bu baxımdan tövsiyə edirik ki, xaricdə təhsil almaqla bağlı əhali ciddi məlumatlanmalıdır".
Təəssüf ki, bu gün insanların çoxunu təhsil yox, diplom düşündürür.
Buna görə də
onlar imtahansız xaricdə "təhsil"
fırıldaqçılarının könüllü qurbanına
çevrilirlər. Alacaqları
diplomun yiyələnməli
olduqları təhsildən
daha önəmli olduğunu düşünürlər,
lakin ölkəyə
qayıdıb fərqli
mənzərə ilə
qarşılaşanda artıq
gec olur. Çox vaxt belə diplomlar tanınmır və vətəndaşların 4-5 ildə
tökdükləri pul
havayı getmiş olur. Təəssüf doğuran məqamlardan biri də budur
ki, insanlar kütləvi
şəkildə bu şirkətlərə müraciət
edirlər. Fırıldaqçıların
girovuna çevrilməkdə
valideynlərin məsuliyyətsizliyi
də böyük rol oynayır.
Azərbaycanda ali məktəblərə
qəbul olunmayan şəxslər ilk növbədə,
orta məktəb sənədi ilə xarici ölkələrdə
təhsil almağa üz tutur. Hər il yüzlərlə
valideyn xaricdə təhsil xidməti göstərən özəl
mərkəzlər tərəfindən
aldadılır. Əsasən,
valideynlərə vəd
edilən şəhərlərdə,
universitetlərdə və
ixtisaslarda aldadılma
faktları aşkar olunur. Aparılan araşdırmalar göstərir
ki, son dövrlər ölkəmizdə
təhsil üçün
daha çox Türkiyə universitetlərinə müraciət
edilir. Bəs bunun səbəbi nədir?
"Edu
Max" Xaricdə Təhsil
Mərkəzinin direktoru,
TUMİB sədr müavini
Emin Səfərov son dövrlər Azərbaycan
gənclərinin daha çox Türkiyədə
təhsil almağa üstünlük verdiklərini
qeyd edir: "Türkiyədə təhsilə
maraqdan danışırıqsa,
demək istərdim
ki, ən başlıca
nüans Azərbaycan-Türkiyə
münasibətlərinin ən
yüksək səviyyədə
olmasıdır. Texnologiya,
elm, səhiyyə, innovasiya
və idman sahələrində hər
iki dövlət dünya ölkələri
sıralamasında yüksək
mövqe nümayiş
etdirir. Türkiyə ali təhsil müəssisələrinin dünya
təhsil standartlarına
cavab verməsi, ən son yenilikçi, innovativ, modern təhsil avadanlıqlarıyla təchiz
olunmuş laboratoriyalar,
Avropa və Amerikada araşdırma və təhqiqatlarını
tamamlamış akademik
heyət, beynəlxalq
tələbə ortamı,
xarici dil və mədəniyyətlərin
bir cəmiyyətdə
birləşməsi Türkiyədə
təhsilin ən əsas faktorlarındandır.
Əlavə olaraq, Türkiyədə təhsil
daha yüksək səviyyədə teorik və praktik tədris, məcburi 2 staj, dil faktorlarının
inkişafı (həm
xarici, həm türk), eləcə də, özgüvən, fərqli dünyagörüşü
kimi bir çox müsbət cəhətləri ilə
seçilir".
Havar ŞƏFİYEVA
525-ci qəzet.- 2023.- 1 sentyabr.- S.7.