Yeni tarixi mərhələ:
Reallıqlar və çağırışlar
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Müzəffər
Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə
Qalib ordumuzun Qarabağda apardığı lokal antiterror tədbirlərinin
qısa müddətdə, cəmi 23 saat ərzində
başa çatdırılması müstəqil dövlətimizin
suverenliyinin tam olaraq təmin edilməsi ilə nəticələnmişdir.
Çoxəsrlik Azərbaycan tarixinin təkrarolunmaz qəhrəmanlıq
nümunəsi olan 44 günlük Vətən müharibəsində
böyük Zəfərin qazanılması və 20 sentyabr 2023-cü
il tarixdə Qarabağda separatçı qüvvələrin
tərksilah edilərək dövlət suverenliyimizin tam təmin
edilməsi Ali Baş Komandan İlham Əliyevin xalqımız
və müstəqil dövlətimiz qarşısında
müstəsna xidmətidir. Türkiyə Cümhuriyyətinin
Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın
Naxçıvanda mətbuata Bəyanatında səsləndirilmiş
Qarabağda keçirilən lokal antiterror tədbirlərinin
"son dərəcədə qısa müddətdə,
mülki şəxslərin hüquqlarına yüksək həssaslıq
göstərilərək uğurla başa
çatdırılması bizim üçün qürur mənbəyi
olmuşdur" kimi ürəkdən gələn səmimi
sözləri Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
İlham Əliyevin xidmətlərinin sözün
böyük mənasında milli iftixar nümunəsi
olduğunu nümayiş etdirir. Bu mənada Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin
xalqımıza ünvanladığı müraciət ölkəmizdə
və regionda baş vermiş reallıqların siyasi cəhətdən
qiymətləndirilməsi ümummilli iftixar duyğusunun parlaq
ifadəsi və gələcəyə doğru
çağırışların bəyanatıdır.
Qarabağda qazanılmış tam Qələbə ilə
Ermənistanın uydurma "böyük Ermənistan" xülyasına
birdəfəlik son qoyulmuş, "Arsax"
adlandırılan qondarma qurum süquta uğramış, ləğv
edilmişdir. Eyni zamanda, tarixi Qarabağ Zəfərinin əbədiyyətini
müəyyən edən 20 sentyabr 2023-cü il qısa
müddətli lokal antiterror tədbirləri ilə həm də
dövlət suverenliyimiz bərpa olunmuş, həmçinin
regionda və dünyada yeni bir tarixi mərhələyə yol
açılmışdır. Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin və
Türkiyə Cümhuriyyətinin Prezidenti Rəcəb Tayib
Ərdoğanın Naxçıvan Muxtar Respublikasına səfəri,
burada apardıqları danışıqlar və imzalanan sənədlər
ölkəmizdə tam suverenliyin təmin edilməsindən
sonrakı arzu edilən yeni tarixi mərhələnin
başlanması hadisəsinə çevrilmişdir. Dünya
liderləri arasında xüsusi yeri olan Prezident İlham
Əliyevin və Cümhurbaşqanı Rəcəb Tayyib
Ərdoğanın Naxçıvanda keçirdikləri
görüşlər, buradan verilmiş bəyanatlar və
atılmış qətiyyətli addımlar Azərbaycanın
ayrılmaz tərkib hissəsi olan Naxçıvan Muxtar
Respublikasının müasir inkişafına böyük təkan
verməklə bərabər, həm də geniş mənada beynəlxalq
münasibətlərin, xarici iqtisadi əlaqələrin,
ölkəmizin nəqliyyat-loqistika siyasətinin hərtərəfli
surətdə yeni hədəflərə doğru
aparılmasına xidmət edir. Bu baxımdan mühüm
tarixi əhəmiyyətə malik olan 25 sentyabr 2023-cü il
Naxçıvan Zirvə görüşü Avrasiya
miqyasında Azərbaycanın mövqelərinin daha da
genişləndirilməsinə, regionla əlaqədar zəruri
problemlərin uğurla həll edilməsinə meydan açan
tarixi hadisədir. Türkiyə Cümhuriyyətinin Prezidenti Rəcəb
Tayyib Ərdoğanın Naxçıvana səfəri "Bir millət - iki dövlət"
olan qardaş ölkələrinin əlaqələrinin
inkişafında yeni və əhəmiyyətli səhifələrdən
biri olmuşdur. Qarabağda qazanılan tam suverenliyin təmin
edilməsindən sonra Azərbaycanın Naxçıvan
bölgəsindən Türkiyəyə və oradan da
dünyaya yeni enerji axını ilə əlaqədar məsələlərin
gündəmə gətirilməsi, çoxdan haqqında
söhbət gedən Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun
Qars-İqdır-Naxçıvan qolunun çəkilməsinin
rəsmiləşdirilməsi və muxtar respublikanın
dünyaya çıxışına daha bir yol
açılması ölkəmizdə yeni bir inkişafa start
verilməsinin başlanmasının bəyanatı kimi səslənir.
Naxçıvan görüşünün əsas
mövzularından olan Zəngəzur dəhlizi ilə əlaqədar
məsələlərin də gündəmdə mühüm
yer tutması artıq regionda ideyadan-əmələ doğru
keçidin də böyük sürətlə irəli
doğru getdiyini düşünməyə əsas verir.
Bütün bunlar Azərbaycan Respublikasının ictimai-siyasi
həyanatında, Cənubi Qafqazda və Türkiyə ilə əlaqələrdə
yeni bir tarixi mərhələsinin başlanmasının qəti
anonsunun verilməsi deməkdir. Naxçıvan Zirvə
görüşündə ümumiyyətlə ölkəmizin
inkişafı dövlətlərarası münasibətlərin
yeni mərhələyə çatdırılması
üçün əhəmiyyətli olan rəsmi sənədlərin
imzalanması bu tarixi görüşün beynəlxalq
miqyasını diqqət mərkəzinə
çatdırır. Bu cəhətdən Naxçıvan Zirvə
görüşündə imzalanmış "Azərbaycan
Respublikası hökuməti ilə Türkiyə
Respublikası hökuməti arasında Türkiyə
Respublikasının Qəhrəmanmaraş vilayətində
yaşayış binaları, ibtidai məktəb, uşaq
baxçası və mədəniyyət mərkəzinin
tikilməsi haqqında Əməkdaşlıq Sazişi" və
"Azərbaycan Respublikasında və Türkiyə Respublikasında
bərpa olunan enerji mənbələrindən istehsal olunan
elektrik enerjisinin ötürülməsi sahəsindən Azərbaycan
Respublikasının Energetika Nazirliyi ilə Türkiyə
Respublikasının Energetika və Təbii Sərvətlər
Nazirliyi arasında Anlaşma Memorandumu" müstəqil
dövlətimizin və beynəlxalq münasibətlərimizin
daha da inkişaf etdirilməsi sahəsində qəbul
edilmiş əhəmiyyətli qərarlardır.
Məlum olduğu kimi, dünyanın diqqət mərkəzində
olan Zəngəzur dəhlizi məsələsi əslində
XX əsrin əvvəllərində sovet Rusiyası ilə Ermənistanın
Cənubi Qafqazda, xüsusən Naxçıvan regionunda məqsədli
şəkildə yaratdığı problemdir. Rusiya
bolşevik hökumətinin Azərbaycanın Türkiyə ilə
əlaqələrini kəsmək, Naxçıvanı Azərbaycanın
əsas hissəsindən ayırmaq və münasib şərait
yarandığı təqdirdə bu diyarı Ermənistanın
tərkibinə qatmaq üçün yaratdığı həmin
problem Ermənistanın ərazi iddialarının məkrli
şəkildə gerçəkləşdirə bildiyi ədalətsizliklərdən
biridir. Azərbaycanın o zaman Rusiyadakı Fövqəladə
səlahiyyətli nümayəndəsi olan Behbud ağa
Şahtaxtinski 1920-ci ildə Vladimir Leninə yazdığı
məktublarda rəsmi surətdə Zəngəzurun Ermənistana
verilməsinə özünün etirazını bildirmiş
və bunun Rusiyanın cənubi-qərb sərhədlərində
gərginlik yaradacağını sovet dövlətinin rəhbərlərinə
çatdırmışdır. Buna baxmayaraq, ermənipərəst
Rusiya bolşevik hakimiyyəti Erməni daşnak qüvvələrinə
dəstək verərək, qədim Azərbaycan ərazisi
olan Zəngəzuru işğal edib, zorla Ermənistanın tərkibinə
qatmışlar. Bütün bunlar nəzərə
alınmaqla, müasir şəraitdə Zəngəzur dəhlizi
məsələsinin həlli prosesində Naxçıvan
faktoru xüsusi yer tutur. Naxçıvanın Azərbaycanın
əsas ərazisi ilə əlaqələrinin bərpa edilməsi,
muxtar respublikanın blokadadan çıxarılması kimi zəruri
problemlərin həllindən başqa Zəngəzur dəhlizinin
açılması həm region dövlətləri olan
Türkiyə, Rusiya və İranla və eyni zamanda, Yaxın
Şərq və Avropa ilə əlaqələrinin daha da
intensivləşdirilməsində mühüm rol oynayır.
Ona görə də Azərbaycan və Türkiyə liderlərinin
Naxçıvan görüşü zamanı Zəngəzur
dəhlizi məsələsinin gündəmdə olması geniş
mənada regionda həm regional, həm də qlobal problemlərin
həll edilməsinin müzakirə olunması
baxımından əhəmiyyətlidir. Zəngəzur dəhlizinə
dair müzakirələrin vaxtilə süni şəkildə
Azərbaycan üçün Zəngəzur problemin
yaradıldığı bir məkanda aparılması məsələnin
həllinin daha optimal yollarını müəyyən etmək
baxımından daha bir mühüm addım kimi qiymətləndirilə
bilər. Bütün bunlara görə Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin və
Türkiyə Respublikasının Prezidenti Rəcəb Tayib
Ərdoğanın, 25 sentyabr
2023-cü il Naxçıvan Zirvəsindən səsləndirdikləri
bəyanatlar Avrasiya və Cənubi Qafqaz, o cümlədən
də Azərbaycan-Türkiyə və həm də İran və
Ermənistan üçün də aktual və əhəmiyyətli
məsələlərin tarixin yeni dövrünün diqqət
mərkəzinə çəkilməsi baxımından
mühüm ictimai-siyasi əhəmiyyətə malikdir.
Dövlət başçılarının
Naxçıvan görüşünün əsas
mövzularından biri olan Zəngəzur dəhlizinin
açılması ilə bağlı məsələlərin
müzakirə edilməsi Azərbaycan-Türkiyə müttəfiqliyinin
dünya birliyinə böyük töhfə olacaq Orta dəhlizin
yaradılmasına kömək edəcəkdir. Beləliklə,
Avropada ilə Asiyanı birləşdirən tarixi İpək
Yolunun region və dünya ölkələri üçün
daha sərfəli və əlverişli bir marşrutunun
yaradılması təmin ediləcəkdir. Ona görə də
tarixi əhəmiyyətə malik Naxçıvan
görüşü mahiyyəti etibarilə Azərbaycan
Respublikasının strateji maraqlarına uğurla xidmət edən
mühüm regional və beynəlxalq əhəmiyyətli
platformadır.
Bütün bunlarla bərabər, Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevlə Türkiyə
Cümhuriyyətinin Prezidenti Rəcəb Tayib
Ərdoğanın Naxçıvan görüşü
ölkəmizin ayrılmaz hissəsi olan Naxçıvan Muxtar
Respublikasının ictimai-siyasi həyatı və
sosial-iqtisadi inkişafı üçün xüsusi ilə
mühüm və əhəmiyyətli hadisədir. Türkiyə
Cümhuriyyətinin Prezidenti Rəcəb Tayib
Ərdoğanın Muxtar Respublikaya səfəri ilk növbədə
XX əsrin əvvəllərində erməni-bolşevik birləşmələrinin
Qərbi Zəngəzuru işğal etməsi ilə Azərbaycanın
əsas ərazisindən ayrı salınmış
Naxçıvanın təhlükəsizliyinin təmin edilməsi
baxımından mühüm əhəmiyyət
daşıyır. Bununla qardaş Türkiyə 13 oktyabr
1921-ci il tarixdə imzalanmış Beynəlxalq Qars müqaviləsinin
bu qədim Azərbaycan ərazisi ilə əlaqədar
müddəalarının müasir dövrdə də
qüvvədə olduğunu beynəlxalq ictimaiyyətinin,
xüsusilə Ermənistan Respublikası rəsmilərinin
diqqətinə çatdırmışdır.
Naxçıvan görüşləri vasitəsilə ilə
nəticə etibarilə 15 iyun 2021-ci il tarixdə
imzalanmış Şuşa Müttəfiqlik Müqaviləsinin
müddəaları ilə səsləşən bu tarixi
missiya Naxçıvana ikinci bir dövlətin müdaxilə
etməsinin beynəlxalq hüquq normaları və Türkiyə
dövlətinin Qars müqaviləsi ilə müəyyənləşdirilmiş
öhdəlikləri ilə bir araya sığmaması bir daha
nəzərə çatdırılmışdır.
Naxçıvan görüşü zamanı dövlət
başçıları tərəfindən rəsmi şəkildə
açılış mərasimi keçirilmiş
Naxçıvan Bərpa-İstehsalat Hərbi kompleksinin istifadəyə
verilməsi də burada müdafiə və təhlükəsizlik
problemlərinin daha intensiv şəkildə həll edilməsinə
hesablanmış mühüm strateji addımdır.
Uzun illərdən bəri çətin blokada şəraitində
yaşamağa məcbur edilmiş Naxçıvan Muxtar
Respublikasının sosial-iqtisadi inkişafı ilə əlaqədar
məsələlərin həlli də Naxçıvan zirvəsinin
ana xətlərini təşkil edir. Fikrimizcə,
Naxçıvan görüşü zamanı diqqət mərkəzinə
çəkilmiş problemlərin həlli məsələləri
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin
imzaladığı Naxçıvan Muxtar Respublikasının
2023-2027-ci illər üzrə sosial-iqtisadi inkişafına
dair Dövlət Proqramının həyata keçirilməsinin
təmin edilməsinə istiqamətləndirilmişdir.
İki müttəfiq dövlətin liderlərinin
İqdır-Naxçıvan qaz kəmərinin təməlinin
qoyulması mərasimində birgə iştirakı bir
çox cəhətdən qəbul edilmiş Dövlət
proqramının vaxtında və yüksək şəkildə
icra edilməsinə xidmət edən mühüm əməli
addımdır. Bu, hər şeydən əvvəl,
Naxçıvan Muxtar Respublikası əhalisinin mavi yanacaqla təmin
edilməsinə təminat verən çox səmərəli
sosial layihədir. İkincisi,
İqdır-Naxçıvanın qaz kəmərinin çəkilməsi
Dövlət Proqramında geniş yer tutan Muxtar
Respublikanın sənayeləşdirilməsi sahəsində nəzərdə
tutulan maddələrin yerinə yetirilməsi üçün
də zəruri gedişidir. Bu cəhətdən Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin
Naxçıvandakı bəyanatında
İqdır-Naxçıvan qaz kəmərinin "ikinci xətt"
kimi qiymətləndirilməsi regionda sosial-iqtisadi sferada nəzərdə
tutulan geniş miqyaslı yeniləşmələrin həyata
keçirilməsi üçün zəruri səmərəli
imkanların yaradılması deməkdir.
Üçüncüsü, əlbəttə,
Naxçıvana qardaş Türkiyə ərazisindən yeni
qaz kəmərinin çəkilməsi Muxtar Respublikanın
qaz təminatında bu vaxta qədər tətbiq olunan birxətli
idxalın çətinliklərinin aradan
qaldırılmasına da səbəb olacaqdır.
Dördüncüsü, hesab edirik ki, İqdır və
Naxçıvan arasında yeni qaz təsərrüfatı
kompleksinin salınması Naxçıvan üçün
olduğu kimi, qarşılıqlı surətdə Türkiyənin
İqdır bölgəsinin daha da inkişaf etdirilməsinə
də əhəmiyyətli dərəcədə müsbət
təsir göstərəcəkdir. Bu isə öz növbəsində
Ermənistan Respublikası və İran İslam
Respublikası ilə həmsərhəd zonada yerləşən
Naxçıvan və İqdır bölgələrinin
mövqelərinin möhkəmləndirilməsi cəhətdən
də əhəmiyyətlidir. Ən nəhayət, yeni qaz təchizatı
layihəsi Naxçıvanda yeni iş yerlərinin
açılması baxımından da əlverişli və əhəmiyyətlidir.
Naxçıvan Muxtar Respublikasının enerji təchizatı
və təhlükəsizliyi məsələlərinin
dövlət başçıları səviyyəsində
gündəmə gətirilməsi bu istiqamətdə yeni və
əlavə ehtiyat mənbələrini aşkara
çıxarılması və istifadəyə verilməsi
problemlərinə də işıq salmışdır. Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin bəyanatında
Naxçıvan Muxtar Respublikasındakı yaşıl enerji
potensialı haqqında səsləndirilmiş
aşağıdakı məsələlər bu regionda
alternativ enerji mənbələri sahəsində həyata
keçiriləcək tədbirlərin miqyasını və əhəmiyyətini
daha əyani şəkildə təsəvvür etməyə
imkan yaradır: "İqdır-Naxçıvan qaz kəmərinin
çəkilişi ilə ikinci xətt vasitəsilə
Naxçıvana təbii qazın verilməsinə şərait
yaradacaq.
...Naxçıvanın qazı, nefti olmasa da, günəşi
var və Naxçıvanda günəş elektrik
stansiyalarının inşası ilə bağlı bizim
böyük planlarımız var. Bu planlar gerçəkləşərsə,
Naxçıvan "yaşıl enerji" zonasına
çevrilə bilər. Çünki burada həm günəş,
həm külək, eyni zamanda su-elektrik stansiyalarının
inşası üçün böyük potensial var və gələcəkdə
Naxçıvandan Türkiyəyə ən azı 1000 meqavat
həcmində "yaşıl enerji" ixracı da
mümkün olacaqdır".
Müstəqil Azərbaycan dövləti qardaş
Türkiyə ilə birlikdə Naxçıvanın enerji
potensialından tam istifadə olunması üçün əməli
addımlar atmaqdadır. Prezident İlham Əliyevin bəyanatında
səslənən və artıq uğurla keçirilmiş
Türkiyə-Azərbaycan III Enerji Forumunun Naxçıvanda təşkil
edilməsi muxtar respublikanın "yaşıl enerji" sərvətlərindən
istifadənin səmərəli yollarının müəyyən
edilməsi üçün zəruri hazırlıq işlərinə
başlanıldığından xəbər verir. Həqiqətən
də, ümumiyyətlə, Naxçıvan 15 il ərzində
işıqdan və qazdan böyük çətinliklər
yaşasa da, hazırda burada enerji istehsalı baxımından
mövcud olan böyük ehtiyat mənbələrini işə
salınması ilə nəinki muxtar respublikanın, ümumiyyətlə ölkəmizin
enerji potensialını daha da inkişaf etdirmək
üçün mühüm nəticələr əldə
etmək mümkün olacaqdır.
Məlum olduğu kimi, iqlimşünas
coğrafiyaçı alimlərin qənaətinə əsasən
Naxçıvan il ərzində günəşli günlərin
sayına görə nəinki Azərbaycanda, ümumiyyətlə
regionda birinci yerlərdə durur. Bundan başqa, muxtar
respublikanın bəzi yerlərində,
xüsusilə Culfa rayonunda külək enerjisi
baxımından əlverişli təbii şərait
mövcuddur. Ərazidə bir sıra dağ çaylarının
olması isə Naxçıvanda
elektrik enerjisi ehtiyatını genişləndirməyə
imkan yaradır. Bütün bunlar Prezident İlham Əliyevin
müəyyən etdiyi kimi, alternativ enerji mənbələri
hesabına Naxçıvan Muxtar Respublikasında su, günəş
və külək enerjisi sahələrində yeni enerji
kompleksləri yaratmaq üçün tam əsas verir.
Naxçıvan Muxtar Respublikasının sosial-iqtisadi
inkişafına dair Dövlət Proqramında da bu regionda
alternativ enerji stansiyalarının işə salınması
maddələri özünə geniş yer tutmuşdur. Bu o
deməkdir ki, ən yaxın gələcəkdə konkret
olaraq 2024-cü ildən etibarən Naxçıvanda artıq
yaşıl enerji üzrə yeni enerji kompleksləri
yaradılacaqdır. Bu isə Muxtar Respublikanın enerjiyə
olan tələbatının tam ödənilməsi, yəni
Naxçıvanın enerji təhlükəsizliyinin təmin
edilməsinə münasib imkan yaratmaqla bərabər, Muxtar
Respublikada sənayeləşmə proqramlarının
uğurla reallaşdırılmasına və Dövlət
Proqramında əsas yer tutan burada Azad İqtisadi Zonanın
yaradılması ilə əlaqədar geniş infrastruktur
layihələrinin həyata keçirilməsinə tam təminat
verə biləcəkdir. Bundan başqa, Naxçıvan Muxtar
Respublikası qardaş Türkiyə Cümhuriyyətinin
elektrik şəbəkəsinə qoşulmaqla, ölkəmizin
enerji ixrac edən regionuna çevriləcəkdir. Hazırda
Avropa ölkələrində enerji sahəsində
yaranmış kəskin qıtlığı və
çatışmazlığı nəzərə alsaq, onda
Naxçıvanın enerji ehtiyatlarının üzə
çıxarılaraq, Türkiyə vasitəsilə Avropaya
ixrac olunmasının nə qədər böyük imkanlara
malik olduğunu və ölkəmizin büdcəsinə əhəmiyyətli
dərəcədə gəlir əlavə edə biləcəyini
əyani surətdə təsəvvür etmək
mümkündür. Yeri gəlmişkən, deyək ki, əgər
sülh müqaviləsi imzalanarsa, Naxçıvan Muxtar
Respublikasının enerji potensialından Ermənistan da əsaslı
şəkildə faydalana bilər. Hətta tam
qarşılıqlı anlaşmanın yarandığı təqdirdə,
Naxçıvanda istehsal edilən enerji ehtiyatlarının
Naxçıvan-İrəvan-Türkiyə, yaxud
Naxçıvan-İrəvan-Tbilisi vasitəsi ilə Avropaya nəql
edilməsi məsələlərinə baxılması da
mümkündür.
Naxçıvan Zirvə görüşündə
diqqət mərkəzində olan Bakı-Tbilisi-Qars dəmir
yolunun Qars-İqdır-Sədərək-Naxçıvan
qolunun çəkilməsinin reallaşdırılması həm
regional və həm də qlobal əhəmiyyətə malik
olan əhəmiyyətli məsələdir. Haqqında bir
neçə il əvvəldən söhbət gedən,
müəyyən zəruri hazırlıq işləri
aparılan
Qars-İqdır-Naxçıvan Dəmir yolu xətti
Çin xalq Respublikasından başlayaraq Avropaya qədər
uzanan Bakı-Tbilisi-Qars Dəmir yolunun Asiyaya doğru şaxələndirilməsinə
səbəb olacaqdır. Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti İlham Əliyevlə Türkiyə Cümhuriyyətinin
Prezidenti Rəcəb Tayib Ərdoğanın 25 sentyabr 2023-cü
il tarixdə Naxçıvanda imzaladıqları "Azərbaycan
Respublikası ilə Türkiyə Respublikası arasında
Qars-Naxçıvan Dəmir yol layihəsinə dair Niyyət
Protokolu" hazırda dünya ölkələrinin xüsusi
önəm verdiyi Orta Dəhliz probleminin daha əlverişli
bir marşrutunun yaradılmasına start verən mühüm
dövlət sənədi kimi xüsusi əhəmiyyətə
malikdir. Məhz Qars-Naxçıvan Dəmir yolunun çəkilməsi
ilə Naxçıvan Orta dəhlizin əsas tranzit
qovşaqlarından biri kimi böyük surətlə
inkişaf edən bir diyara çevriləcəkdir. Bununla
Naxçıvan Muxtar Respublikanın sosial-iqtisadi
inkişafına dair Dövlət Proqramını ana maddəsi
olan Naxçıvan Azad İqtisadi Zonasının
salınması və inkişaf etdirilməsi üçün
çox zəruri olan nəqliyyat-loqistika problemi də həll
edilmiş olacaqdır. Belə ki, Naxçıvan-Qars Dəmir
yolu Naxçıvan Azad İqtisadi Zonasını bir tərəfdən
Türkiyə vasitəsilə Avropa ilə, digər tərəfdən
isə İran Respublikasından keçməklə Asiya
ölkələri ilə əlaqələndiriləcəkdir.
Həmçinin Qars-Naxçıvan Dəmir yolunun Ermənistanın
sosial-iqtisadi inkişafı ilə əlaqələndirilməsi
də xüsusi əhəmiyyətə malik ola bilər. Bu Dəmir
İpək Yolu marşrutunun Naxçıvan vasitəsilə
Ermənistanla əlaqələndirilməsi özlərini
bataqlığa salmış bu ölkəni blokada vəziyyətindən
çıxarmaqla ora bütün sahələr üzrə
yeni nəfəs gətirmək imkanlarına malikdir.
Azərbaycan-Türkiyə liderlərinin
Naxçıvan Zirvə görüşü həm də
muxtar respublikanın dünya ölkələrinin diqqət mərkəzinə
çəkilməsi cəhətdən də xüsusi əhəmiyyət
kəsb edir. Naxçıvan Muxtar Respublikası Azərbaycan və
Türkiyənin dövlət başçılarının və
onları müşayiət edən nümayəndə heyətlərinin
rəsmi şəkildə qarşılanması, təsdiq
edilmiş tədbirlərinin vaxtında və yüksək səviyyədə
təşkil olunması, dövlət sənədlərinin
imzalanma mərasimlərinə ev sahibliyi etməsi kimi məsuliyyətli
və şərəfli imtahandan da uğurla
çıxmışdır. Dövlət
başçılarının Zirvə görüşü
müasir Naxçıvanın dövlət əhəmiyyətli
görüşlərin təşkil edilə biləcəyi,
beynəlxalq səviyyəli elmi-mədəni forumların, tədbirlərin
keçirilməsi imkanlarına malik olan bir şəhər
kimi tanınması üçün də əhəmiyyətli
hadisədir. Hesab edirik ki, rəsmi Naxçıvan
görüşləri bu qədim diyarın turizm
baxımından reklamı üçün də əlverişli
şərait yaratmışdır.
Beləliklə, Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti İlham Əliyevin bəyanatında haqlı olaraq
qeyd edildiyi kimi, tarixi Naxçıvan Zirvə
görüşü Azərbaycan-Türkiyə əlaqələrinin
genişləndirilməsinə və daha da möhkəmləndirilməsinə
yeni və geniş imkanlar yaradan ictimai-siyasi hadisə olaraq
yaddaşlara yazılmışdır. Prezident İlham
Əliyevin bəyanatında diqqət mərkəzinə
çəkilən aşağıdakı fikirlər
Naxçıvan görüşünün Azərbaycan-Türkiyə
münasibətləri dərin siyasi mənasını və əhəmiyyətini
bütün yönləri ilə ümumiləşdirir:
"Bütün bu tarixi layihələr bir daha onu göstərir
ki, bizim dövlətlərimiz nə qədər bir birlərinə
bağlıdır, bir birlərinə yaxındır. Biz
bir-birimizə dəstək verməklə, eyni zamanda regional məsələləri
də düz istiqamətdə yönləndiririk. Yəni bizim
müştərək maraqlarımız ondan ibarətdir ki,
bölgədə sülh olsun, əmin-amanlıq olsun,
müharibələr olmasın, ölkələrin ərazi
bütövlüyü təmin edilsin".
Azərbaycan və Türkiyə dövlət rəhbərlərinin
Naxçıvan Zirvə görüşündən
çıxarılan ən mühüm və ümumiləşdirilmiş
nəticə məhz bundan ibarətdir. Vaxtilə, Mustafa Kamal
Atatürkün "türk qapısı"
adlandırdığı Naxçıvan 25 sentyabr 2023-cü
il Zirvə görüşündə iki qardaş dövlətin
qüdrətli liderləri tərəfindən qəbul edilən
qərarların işığında dünyaya
açılan bir qapıya çevrilmək imkanları əldə
etmişdir. Bütövlükdə, Naxçıvan
görüşləri Azərbaycan dövlətinin hərbi-iqtisadi
qüdrətinin, ərazi bütövlüyünün daha da
möhkəmləndirilməsi, "Bir millət-iki dövlət"
olan Azərbaycan və Türkiyə əlaqələrinin
müasir inkişaf səviyyəsinə
çatdırılması və Naxçıvan Muxtar
Respublikasının inkişafında yeni reallıqlar mərhələsinin
formalaşdırılması istiqamətlərində
böyük addımların atılması ilə səciyyələnir.
Naxçıvan Zirvə görüşünün
mesajları ölkəmizin və ümumiyyətlə regionun
həyatında daha əhəmiyyətli və şərəfli
günlərin başlamasından xəbər verir. Son günlərdə
Qarabağda baş verən hərbi-siyasi hadisələr,
xüsusən, buradakı qondarma cinayətkar qurumun
buraxılması böyük bir müharibə
ocağının tam söndürülməsi, vandal
terrorçu qruplaşmanın təslim olması,
separatçıların qaça-qaça düşməsi
Ali Baş Komandanımız İlham Əliyevin dünyada
sülhə və təhlükəsizliyə verdiyi
mühüm töhfədir. Xankəndində mərkəzləşmiş
xunta rejiminin acı məğlubiyyəti regionda haqqın və
ədalətin təntənəsidir. Azərbaycanın
suverenliyinin bərpa olunması müstəqillik və ərazi
bütövlüyü uğrunda mübarizə aparan dövlət
və xalqlar üçün əsl nümunədir. Xüsusən,
sadə, günahsız erməni vətəndaşlarına
ünvanlanmış ibrətamiz
çağırışdır. Azərbaycan xalqı
möhkəm surətdə inanır ki, ölkəmizin
Prezidenti, Müzəffər Ali Baş Komandanımız
İlham Əliyev böyük Zəfərlərə imza
atmış müstəqil Azərbaycan dövlətini
suverenliyimizin tam əldə olunmasından sonrakı yeni tarixi
mərhələdə də böyük qətiyyətlə
və uğurla parlaq gələcəyə doğru
aparacaqdır.
28 sentyabr 2023-cü il
İsa HƏBİBBƏYLİ
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının
prezidenti, Milli Məclisin deputatı, akademik,
525-ci
qəzet.- 2023.- 30 sentyabr.- S.10-11.