"Persefonanın qaçırılması"

Piter Paul Rubens 1577-ci ildə Almaniyada anadan olub. Rubenslər ailəsi 1568-ci ildə Köln şəhərinə köçüb. Bu müddət ərzində Yan Rubens (atası) protestantlığa meyl etməyə başladığı üçün katolik cəmiyyəti tərəfindən qəbul edilmir və Yan Rubens ailəsi ilə İspaniyaya köçməli olur. Yanın vəfatından sonra isə həyat yoldaşı Mariya uşaqları ilə birlikdə Antverpenə qayıdır.

1591-ci ildən başlayaraq Rubens rəssamlıq sənətini öyrənməyə başlayır. Bir müddət o, Tobias Verxaxtın yanında işləyir. 1598-ci ildə Piter Müqəddəs Luki rəssamlar Gildiyasına qoşulur.

Yaradıcılığının ilkin illərində Rubens müxtəlif italyan rəssamlarından öyrəndiklərini ümumiləşdirərək öz yaradıcılığının sonrakı illərində həmin üsul və keyfiyyətlərdən istifadə edir.

Dahi rəssam 30 may 1640-cı ildə səhər saatlarında dünyasını dəyişib. Mənbələrdə qeyd olunur ki, rəssam 2 iyun 1640-cı ildə böyük təntənə ilə dəfn olunub.

"Bir rəsmin dedikləri" rubrikasının budəfəki qonağı sənətşünas Fatimə Əlizadədir. Onunla məşhur rəssam Piter Paul Rubensin "Persefonanın qaçırılması" əsərindən danışacağıq.

- Fatimə xanım, bilirik ki, Piter Paul Rubensin "Persefonanın qaçırılması" əsərinin yaranması rəssamın həyatının mürəkkəb dövrünə təsadüf edir. Söhbətimizə elə burdan başlayaq.

- Bəli. 1623-cü ildə Piter Paul Rubensin yeganə qızı olan on iki yaşlı Klara Serena vəfat edir. 1626-cı ilin yayında isə 17 illik xoşbəxt ailə həyatından sonra Rubensin həyat yoldaşı İzabella Rubens dünyasını dəyişir. Onun ölümünün səbəbi məlum deyildi, lakin güman edilir ki, İzabella həmin dövrdə Antverperndə vüsət almış vəba xəstəliyindən dünyasını dəyişib.

1630-1635-ci illər istər Rubensin yaradıcılığında, istərsə də şəxsi həyatında ən gözəl dövr hesab olunur. Ailəsində olan itkiləri yeni həyat yoldaşı qismən unutdurmuşdu. Cəmiyyətdə, insanlar arasında böyük nüfuz sahibi olan Rubens ömrünün son illərində yaradıcılığını Antverpendə şəhərdən kənarda yerləşən evində davam etdirirdi.

- Rəsmin mifologiyaya söykəndiyi məlumdur. Rəssamın bəhrələndiyi hekayə necədir?

- "Persefonanın qaçırılması" əsəri mifoloji hekayə əsasında ərsəyə gəlib. Bu mövzu ilə bağlı bir çox rəsm əsəri və heykəllər var. Deməli, Hades adlı qəhrəmanımız Persefonaya (Zevs və Demetranın qızı) aşiq olur. Persefona isə onu sevmir. Bir gün Persefona meşədə gəzərkən bir gül görür və onu qoparmağa çalışır. Lakin onun xəbəri yox idi ki, bu gül Hadesin onu qaranlıq dünyaya aparmaq üçün orada yerləşdirdiyi vasitədir. Persefona gülü qopardığı an qaranlıq dünyaya həbs edilir. Yeraltı dünyada isə belə bir qayda var idi ki, kim orada bir şey yesə, həmişəlik o dünyaya aid olur. Hades isə Persefonaya nar verir və Persefona bu narı yediyi üçün əbədi qaranlıq dünyaya həbs olunur. Bu müddət ərzində onların Melinoe adlı bir qızları dünyaya gəlir. Anası isə Persefonanı hər yerdə axtarmağa başlayır. Onu tapa bilmədiyinə görə hər yerdə quraqlıq başlayır, hər tərəf solub məhv olur. Zevs belə qərara gəlir ki, ilin müəyyən vaxtlarını Persefona yeraltı dünyada, müəyyən vaxtlarını isə anası Demetra ilə keçirsin. Beləliklə, fəsillər yaranmağa başlayır. Demetra qızı ilə olanda bütün dünyada bolluq olur, təbiət oyanırdı. Persefona qaranlıq dünyaya gedəndə isə hər şey solub məhv olmağa başlayırdı...

- Əsərin rənglərinə diqqət yetirsək, görərik ki, bütün personajlar açıq dəri rəngində işlənib. Hadesdən başqa. Rəssam bununla nə demək istəyir?

- Bəli, Hades daha tünd dərili təsvir edilib. Bizə məlumdur ki, o dövrə xas olan xüsusiyyətlərdən bir də əsas obrazları fərqləndirmək, yaxşı və ya pis obrazı, günahkarları və saf olanları göstərmək üçün dəri rəngi ilə fərqləndirirdilər. Bu əsərdə də biz açıq şəkildə bunu görə bilirik. Ümumən rəsmdə daha çox bir-birinə yaxın monoxrom rənglərdən istifadə edilsə də, Persefonanın üzərindəki qırmızı ipək və Hadesin üzərindəki mavi ipək parça bir-birinə zidd obrazlar olduğunu göstərir və rəsmə hərəkətlilik qatır.

- Əsərin texnikası haqqında nə deyə bilərsiniz?

- Əsər yağlı boya texnikası ilə işlənib və Barokko dövrünə aiddir. Rəssam əsərin eskizlərini 1932-ci ildən hazırlamağa başlayıb.

- Tablo harda saxlanılır?

- Hazırda əsər İspaniyanın paytaxtı Madriddə yerləşən Prado muzeyində (Museo Nacional del Prado) sərgilənir.

- Sizcə, bu rəsm bizə nə deyir?

- Persefonanın taleyi fəsillərin yaranmasının hekayəsidir. Bu əsərdə rəssam həmin hekayəni bizə rənglərin dili ilə danışır.

Aytac SAHƏD

525-ci qəzet.- 2022.- 11 yanvar.- S.13.