Təhsil İnstitutunun fəaliyyəti: yeniləşmə və inkişaf yolunda ardıcıl addımlar

Azərbaycan Respublikasının Təhsil İnstitutu (ARTİ) ötən il ərzində çoxsaylı layihələr, tədqiqatlar həyata keçirib, təlimlər, tədbirlər və görüşlər təşkil edib. Məktəb Ailə İcma Birliyi (MAİB) ilə bağlı modelin hazırlanması, STEAM yanaşması ilə bağlı beynəlxalq təcrübənin tədqiq olunması, ali təhsil müəssisələrinin ömürboyu təhsil konsepsiyasının tətbiqi təcrübələrinin öyrənilməsi, ali təhsildə distant tədrisin təşkili, ümumtəhsil məktəblərində metodik xidmətin təşkili ilə bağlı beynəlxalq təcrübənin araşdırılması və tövsiyələrin hazırlanması kimi tədqiqatlar həyata keçirilib və konseptual modellər hazırlanıb. Əlavə olaraq, erkən uşaq təhsili və inkişafı ilə bağlı beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsi və ölkə üçün tövsiyələrin hazırlanması, İngilis dilinin xarici dil kimi tədrisinin (CEFR) ən müasir və effektiv kurikulumunun dünya təcrübəsi əsasında araşdırılması və təkliflərin hazırlanması, ali təhsil müəssisələri üçün tədqiqat sahəsində fəaliyyət göstəricilərinin qiymətləndirilməsi və dövri monitorinq sisteminin qurulması kimi sistem əhəmiyyətli tədqiqatlar ARTİ tərəfindən həyata keçirilib. Cari il üzrə milli və beynəlxalq qiymətləndirmə üzrə tədqiqatlara nəzər salsaq, ARTİ tərəfindən PISA 2022 üzrə əsas mərhələsinin, TIMSS 2023 üzrə sınaq mərhələsinin, ICILS 2023 üzrə sınaq mərhələsinin, TALIS 2024 üzrə pilot mərhələsinin təşkili həyata keçirilib.

Təhsil İnstitutunun direktoru Rüfət Əzizovun sözlərinə görə, ARTİ tərəfindən cari ildə 21 tezis, 68 məqalə, 10 kitab, 24 dərslik və metodik vəsait hazırlanıb. Onlardan elmi tədqiqat işlərinin nəticələrinə dair yerli və beynəlxalq nəşrlərdə 4 tezis, 35 məqalə dərc edilib, 10 kitab hazırlanıb, "Web of Science" bazasına daxil olmuş elmi nəşrlərdə isə 5 məqalə dərc olunub. "Beynəlxalq təhsil icmalı" bülleteninin hazırlanması, "OECD" - İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı, UNICEF, UNESCO, "Web of Science" bazasında olan elmi tədqiqat əsaslı məqalələr, "World Bank" və digər beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən təhsilə dair aparılmış tədqiqatlar barədə xülasə-icmallar hazırlanıb: "ARTİ 2022-ci il ildə bir sıra yerli və beynəlxalq tədbirlərin təşkil edilməsi sahəsində də böyük təşəbbüs göstərib".

R.Əzizov deyib ki, şagirdlərin lazımi bilik və bacarığa yiyələnmələri üçün məsələyə institusional yanaşılmalı və müəllimlərin inkişafına diqqət ayrılmalıdır. Bu məqsədlə atılan addımlardan biri də ölkədə müəllimlərə metodiki dəstək mexanizminin təkmilləşdirilməsidir. Cari ildə Məktəblərin İnkişaf Planının (MİP) hazırlanıb həyata keçirilməsi prosesinə start verilməsi məktəb əsaslı metodiki xidmət vasitəsilə təhsilin dayanıqlı inkişafını hədəfləyir. MİP məktəbin təkmilləşməyə ehtiyacı olan istiqamətlərini, bu istiqamətlərin inkişafı üçün atılacaq addımları özündə əks etdirən strateji planlamadır: "2021-ci ildən etibarən TKTA-nın orta təhsil müəssisələrində təhsilin keyfiyyətini ölçmək məqsədilə keçirdiyi inspeksiyaların hesabatlarına əsasən, ARTİ və BŞTİ metodiki bacarıqlar və öyrədici mühitin qurulmasında aşağı nəticə göstərən məktəblərdə təhsilin keyfiyyətinin artırılması məqsədilə həmin MİP-lərin hazırlanması və bu məktəblərə lazımi metodik dəstəyin göstərilməsi istiqamətində addımlar atıb".

Rüfət Əzizovun sözlərinə görə, ötən ildə "Sabah magistratura" layihəsi çərçivəsində Bakı Dövlət Universiteti, Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti, Azərbaycan Texniki Universiteti ATM-də kompüter laboratoriyalarının qurulması üçün avadanlıqların təchizi, ikinci semestrdə tədrisi aparacaq müəllimlərin seçimi və tədrisinin təşkili, 2 metodiki vəsait və 3 dərs vəsaiti üzərində işin aparılması və 18 dərsdənkənar tədbirin təşkili icra olunub. Qeyd edək ki, seçilmiş müəllimlərin həm pedaqoji bacarıqlarını, həm də ixtisas üzrə biliklərini artırmaq üçün logistika, təchizat zənciri üzrə proqramlara əsaslanan təlimlər keçirilib. Dərsdənkənar tədbirlər sırasına Bakı Beynəlxalq Dəniz Limanı, Elektron hökumət, Təhsil Sistemlərinin İnformasiyalaşdırılması İdarəsi, Azərbaycan Dəmir Yolları, STEAM mərkəzlərinə, həmçinin, İsrailin Holon Texnologiya İnstitutuna təlim səfərləri təşkil olunub: "Ötən il ARTİ-nin fəlsəfə və elmlər doktoru proqramı üzrə 54 nəfər doktorant və dissertant təhsilini davam etdirib. 2022-ci ildə sənəd qəbulunda ümumilikdə 45 nəfər iştirak edib, onlardan 18 nəfəri İnstitutun doktorantura və dissertanturasına qəbul olub".

Direktor bildirib ki, ARTİ-nin beynəlxalq qurumlarla əməkdaşlıqda həyata keçirdiyi layihələr aparılmış müxtəlif tədqiqatlar vasitəsilə aşkarlanan ehtiyaclar əsasında müəyyənləşir. Bu layihələr əsasən 2 istiqamət üzrə qruplaşdırılır: sabit dövrü əhatə edən, böhran vəziyyətləri və onların yaratdığı təsirlərin aradan qaldırılmasına yönəlmiş layihələr. Eyni zamanda, təhsil sahəsində milli və beynəlxalq öhdəliklərin yerinə yetirilməsi üzrə beynəlxalq təşkilatların dəstəyi ilə layihələr icra olunur. Belə ki, Prezidentin fərman və sərəncamları, Nazirlər Kabinetinin qərarları ilə təsdiq edilmiş strategiyalar, strateji yol xəritələri, konsepsiyalar, dövlət proqramları, fəaliyyət planları və proqramlarının, həmçinin, Elm və Təhsil Nazirliyinin beynəlxalq qurumlarla imzaladığı təhsil proqramlarının icrası məqsədilə UNICEF, UNESCO və digər beynəlxalq təşkilatların dəstəyilə müxtəlif istiqamətlərdə layihələr həyata keçirilir.

Onun sözlərinə əsasən, 2022-ci ildə riyaziyyat I-XI, fizika VII-XI, kimya VII-XI, biologiya VII-XI, təbiət V-VI, həyat bilgisi I-IV, Azərbaycan dili I-XI, ədəbiyyat V-XI, ingilis dili I-XI, coğrafiya VI-XI fənləri üzrə ümumilikdə 10 fənn kurikulumunun təkmilləşdirilməsi davam etdirilib. ARTİ fizika, kimya, biologiya, təbiət və həyat bilgisi kurikulumlarının təkmilləşdirilməsində Sinqapurun Alston, riyaziyyat kurikulumunun təkmilləşdirilməsində Marşel Kavendiş təhsil şirkətləri, ingilis dili kurikulumunun təkmilləşdirilməsində Kaliforniya Universitetinin professoru və coğrafiya kurikulumunun təkmilləşdirilməsində isə Gazi universtetinin professoru ilə əməkdaşlıq edib: "2022-ci ildən müəllimlərin peşəkarlıq səviyyələrinin və peşə yararlılıqlarının yoxlanılması məqsədilə sertifikatlaşma prosesinə başlanılıb. Sertifikatlaşma dövrü ərzində ARTİ tərəfindən müəllimlərə dəstək məqsədilə sertifikatlaşma imtahanlarının çərçivə sənədinin izahı, nümunə sualların həlli və müsahibə mərhələsi ilə bağlı 100-dən artıq görüş, vebinar və canlı seminarlar keçirilib. Bakı şəhərində və bölgələrdə 6 mindən artıq ibtidai sinif müəllimi ilə görüşlər təşkil olunub. Bu tədbirlər müəllimlərin imtahandan qabaq psixoloji gərginliklərini aradan qaldırmış və nəticədə müəllimlərin böyük hissəsi sertifikatlaşma prosesini uğurla keçib. İlk dəfə cari ildə təşkil olunan təhsilverənlərin sertifikatlaşdırma prosesinə ilkin mərhələdə Bakı Şəhəri üzrə Təhsil İdarəsi, Abşeron-Xızı, Quba-Xaçmaz və Gəncə-Daşkəsən Regional Təhsil idarələrinə tabe olan, həmçinin, Elm və Təhsil Nazirliyinin birbaşa tabeliyindəki ümumi təhsil müəssisələrində çalışan ibtidai sinif müəllimləri cəlb olunub. Test mərhələsində ümumilikdə 11665 nəfər dəvət edilmiş, 11211 nəfər iştirak etmiş və onlardan 8843 nəfər keçid balını toplamışdı. İmtahanlarda qoşulma sayı maksimuma - 3000 nəfərə çatdırılıb. Müsahibə mərhələsində 8784 nəfər təhsilverən iştirak etmiş və onlardan 8751 nəfəri uğur qazanaraq sertifikatlaşdırmadan keçmiş hesab olunub. Nəticə etibarı ilə sertifikatlaşdırmadan keçmiş 3127 təhsilverənin vəzifə maaşına 35 faiz əlavə, 5624 təhsilverənin vəzifə maaşına isə 10 faiz əlavə edilib. Sertifikatlaşmanın növbəti mərhələsinə hazırlaşan və 2022-ci ildə sertifikatlaşmada uğur qazana bilməyən müəllimlər üçün dəstək tədbirləri növbəti il də davam edəcəkdir".

Rüfət Əzizov vurğulayıb ki, ümumi təhsil müəssisələrinə müəllimlərin işə qəbulu Elm və Təhsil Nazirliyi tərəfindən müsabiqə yolu ilə həyata keçirilir. 2022-ci ildə müəllimlərin işə qəbulu üzrə müsabiqədə iştirak üçün 60002 namizəd müraciət edib. Onlardan 54804 namizəd müsabiqədə iştirak hüququ qazanıb. 7 gün ərzində 15 mərkəzdə təşkil olunan imtahanlarda 44363 namizəd iştirak etmişdir. İmtahanlarda ilk dəfə qoşulma sayı maksimuma - 5000 nəfərə çatdırılıb. Müsabiqə üzrə 13280 vakant yer elan edilib, 3902 namizəd müddətsiz əsaslarla, 3086 namizəd müddətli əsaslarla işə qəbul olunub. Əlavə yerləşdirmə zamanı isə 1859 namizəd müddətli əsaslarla vakant yerlərə təyin edilib. Qeyd edək ki, 2022-2023-cü tədris ili ərzində əlavə yerləşdirmə həyata keçiriləcək.

Direktorun söylədiyinə görə, ötən ildə ARTİ nəzdində Təhsil Resursları Mərkəzi (TRM) yaranıb. Mərkəz yeni tədris resursları və onların elektron versiyalarının, təhsil prosesində müəllim və şagirdlər üçün əlavə resurslarının hazırlanması üzrə fəaliyyətə başlayıb. Mərkəzdə "Ehtiyat dərslik" layihəsi üzrə işlər davam edib. 2022-ci ildə ARTİ-nin təşkilatçılığı ilə 6 adda sadalanan "Həyat bilgisi 1", "Azərbaycan dili (dövlət dili) 4", "Happy Campers 4", "Azərbaycan dili (tədris dili) 5", "Riyaziyyat 5", "Təbiət 6" yeni ehtiyat dərslik komplekti hazırlanıb, "Azərbaycan dili (tədris dili) 3", "Azərbaycan dili (dövlət dili) 3" "Riyaziyyat 3", "Matematika 3", "Happy Campers 3", "Təbiət 5", "Azərbaycan dili (tədris dili) 4", "Riyaziyyat 4" kimi 8 adda ehtiyat dərslik komplekti isə təkmilləşdirilib: "Müəllimlərin beynəlxalq qiymətləndirmə tədqiqatları barədə məlumatlılığını artırmaq, təhsildə qərarların verilməsində, təhsil siyasətinin formalaşmasında qiymətləndirmə tədqiqatlarının vacibliyini vurğulamaq, qiymətləndirmə siyasətinin təkmilləşdirilməsində müəllimlərin iştirakını təmin etmək məqsədilə 123 müəllimin iştirakı ilə beynəlxalq qiymətləndirmə düşərgələri keçirilib. Müəllimlər müxtəlif araşdırma və müzakirələrə cəlb olunmaqla PISA, PIRLS, TIMSS, ICILS və TALIS yönümlü mətn və tapşırıqların hazırlanması metodikaları ilə tanış olub. Eyni zamanda, düşərgə iştirakçıları müvafiq səriştələri ölçməyə imkan verən tapşırıq nümunələri hazırlayıb və konstruktiv rəylər əsasında həmin tapşırıq nümunələrini inkişaf etdirmək imkanı əldə ediblər".

Sevinc QARAYEVA

525-ci qəzet.- 2023.- 19 yanvar.- S.15.