Unudulmaz Ceyran xanım

Mən onların - sevdiyim və hörmət etdiyim o gözəl inasanların barəsində illər öncə, yəni universitetdə oxuduğum dönəmlərdə də yaza bilərdim. Özü də bundan da geniş, bundan da həvəslə yazardım. Həm də yazılarım bundan da çox oxunardı, bundan da populyar olardı...

Ancaq bəzi ağzıgöyçəklər var. Niyəsə yazdığımı düşünərdilər. Mən də çox qürurlu insanam. Bunu qəbul edə bilməzdim. Öz xarakterimi bilirəm. Ona görə indiyə saxladım ürək sözlərimi. Olsun, onların oxumağı şərt deyil. Əsas odur ki, mən onları unutmamışam və unutmaram. Daim sevgiylə, sayğıyla, hörmətlə anıram, yad edirəm.

Həmişə xatirimdə olan insanların barəsində ürək sözlərimi deməyi düşünmüşəm. Mən nə o illəri unuda bilərdim, nə də o insanları. Bəlkə də Allah məni bu cəhətdən şanslı yaradıb. Heç oxuduğum zamanda pis müəllimə rast gəlmədim. Ən əzazil, ən çətin dedikləri müəllimlərdən həmişə yaxşı qiymətlər aldım. Hamısıyla da hörmətli, sayğılı oldum. Hər zaman da bir fikri yadımdan çıxarmadım: zəhmət çəkmək lazımdır, belə olanda, bəhrəsini də görürsən...

Bəzən elə olub ki, gecə saat üçə qədər oturub dərs hazırlamışam, kitabxanalardan çıxmamışam. Bəzən ağlamışam da. O qədər ədəbiyyat verirdilər ki, oxuyub çatırmaq da olmurdu. Nə bilim, antik ədəbiyyat, Azərbaycan ədəbiyyatı, rus ədəbiyyatı, dünya ədəbiyyatı, daha nələr-nələr...

Hətta bəzən fikirləşmişəm: nədən belə çətin yerdən yapışmışam, çıxıb gedəcəyəm... Ancaq sonra yenə həmin qaydada davam etmişəm. Bunun üçün də ömrümün qızıl illərinin qızıl əyarlı insanlarına borcluyam, ehtiramla, sayğıyla anıram hər birini.

O gözəl insanlardan, gözəl müəllimlərdən, qızıl əyarlı insanlardan biri də rəhmətlik Ceyran xanımdır - çox tez dünyasını dəyişən Ceyran xanım - Ceyran Əbdürrəhimova...

Qəribə xasiyyəti vardı Ceyran xanımın. Elə ciddi qadındı, elə sakit dayanırdı ki, adamdan razı olub-olmadığını bilmirdin. Sanki hər hərəkətini, hər emosiyasını misqalla ölçürdü. Mən onu anlayırdım, gözəl ürəyi olduğunu hiss edirdim. Gözləri o qədər aydın və təmizdi ki, onu başa düşmək olurdu... Bəzən xəfif gülümsəyirdi. Diqqət etmişdim, belə olanda bilirdim, razı qalıb...

Ceyran Əbdürrəhimova 1937-ci il oktyabr ayının 3-də Bakıda ziyalı ailəsində dünyaya göz açmışdı. Böyük kimyaçı alimin yanında böyüsə də, onun qanından olsa da, tərbiyəsini alsa da, içində başqa arzular yuva salmışdı. Bacısı, kimyaçı alim Heyran xanımdan fərqli olaraq o, ədəbiyyata, jurnalistikaya vurğun idi. Söz sənəti, söz dünyası onu da öz sehrinə salmışdı, başqa səmtə üz çevirməsinə macal verməmişdi...

Orta məktəbi bitirən kimi Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinin jurnalistika şöbəsinə qəbul olunmuşdu. 1959-cu ildə universiteti əla qiymətlərlə bitirəndən sonra "Azərbaycan qadını" jurnalında işə başlamış, 1964-cü ildən ADU-nun jurnalistika fakültəsinə gəlmiş, laborantlıqdan professorluğa qədər yüksəlmişdi. Onlarca elmi məqalənin, müxtəlif janrlı yazıların müəllifi idi.

Son kurslarda bizim təcrübə rəhbərimizdi. O qədər ciddi yanaşırdı ki, hər işimizə... Hara getmişik, hansı qəzetdə təcrübə keçmişik, həmin gün hansı işləri görmüşük - hamısını bir-bir izləyirdi, məsləhətlər verirdi.

Mən gündəlik tuturdum təcrübə günlərinə gedəndə, etdiklərimi yazırdım. Bir az da bədiiləşdirirdim. Bir gün gündəliyimə baxdı. Götürdü, oxuyacam, dedi, çox maraqlıdı. Gərək bütün tələbələr belə gündəlik yazalar, onda bilərik nə işlər görürlər, hansı yazıları yazırlar...

Ondan bir neçə vaxt sonra məndən aşağı kursda oxuyan qızlardan biri, Böyükxanım Qasımova mənə yaxınlaşdı. Olar sizinlə danışım, dedi. Danışıqdan məlum oldu ki, məndən yazmaq istəyir. Yazıq qızı danışmağa da qoymadım. Sualları mən verirdim. Niyə yazırsınız, nədən yazırsınız. Bilirsiniz də, jurnalistlər sual verməyi çox sevirlər. Yəqin bu da bizim peşəmizlə bağlıdır. Böyükxanım mənim gündəliyimi Ceyran xanımın onlara nümunə kimi göstərdiyindən söz açdı. Buna görə də bu həvəsə düşdüyünü dedi. Bir həftə sonra onun yazısı qəzetdə çap olundu.

Ceyran xanım belə insan idi. Yüksək tərbiyəli, kübar qadındı. Çox danışmağı da sevməzdi. Heç kimin nə iş gördüyünü, əməyini unutmurdu. Hamının qiymətini doğru-düzgün verirdi. Tale elə gətirdi ki, universiteti bitirəndən sonra onu bir daha görmədim. Gündəliyimi də götürə bilmədim. Oxuyan zamanı soruşdum, dedi ki, onu qəzetçilərə nümunə kimi göstərirəm. Qoy bilsinlər, necə həvəslə təcrübə keçmək lazımdır yaxşı jurnalist olmaq üçün...

Universiteti bitirəndən iki il sonra Bakıya gedəndə tələbə yoldaşlarımın biriylə qarşılaşdım. Dedi ki: "O gün Ceyran xanımı gördüm, səni soruşurdu. Deyirdi ki, nədənsə imzasını görmürəm mətbuatda. Sənin Moskvada yaşadığını dedim. Nədənsə, heyifsiləndi".

Bilmirəm, bəlkə də yaradıcılığımla maraqlanıb, niyə yazmamağım onu narahat edib. Bax, budur gözəl və həqiqi olan, öyrətdiyi tələbəylə daima maraqlanmaq, izləmək. Bu, bir vəfadır, insanlıq aktıdır.

Nəsə...

Mənsə onu həmişə xatırlayıram. Elə bilirəm, fakültənin dəhliziylə sakit-sakit, qürurla addımlayır. Və bizi görəndə, salamlaşır, xəfifcə gülümsəyir...

Ulduz QASIM

Yazıçı-publisist, Moskva

525-ci qəzet .- 2024.- 25 dekabr(№237).-S.13.