Nəsiminin Fatiməsi
Xalq artisti Xalidə Quliyeva ilə söhbət
- Xalidə xanım, gözüm sizi həmişə
teatrda axtarıb. Kino qətiyyətli seçim idi, yoxsa tale
belə gətirdi?
- Əslində, teatrdakı fəaliyyətim kinodan əvvəl
olub. Hələ orta məktəb dövründən dram dərnəyində
iştirak edirdim. İncəsənət universitetinə qəbul
olunandan sonra bizi dram və kino aktyorluğu olmaqla iki qrupa
ayırdılar. Məni kino aktyorluğu fakültəsinə
saldılar. Oxuyub bitirəndən sonra təyinatımı
"Azərbaycanfilm" kinostudiyasına verdilər. Beləcə
fəaliyyətimi bu istiqamətdə davam etdirdim.
- Sizin bioqrafiyanızda kifayət qədər film
adı var. Ancaq nədənsə adınız çəkiləndə
çoxlarının ağlına birinci "Nəsimi"
filmindəki Fatimə gəlir. O cümlədən, mənim də.
- "Nəsimi" filmində çəkildiyim
üçün özümü çox şanslı hesab
edirəm. Həsən Seyidbəyli kimi bir rejissorla işləmişəm.
Mən onu ata gözündə görürdüm. Çəkilişə
gələndə alnımdan öpərdi, sonra
başlayardıq çəkilişə.
- Həsən Seyidbəyli sizi necə kəşf
etmişdi?
- Tofiq Tağızadənin "Qızıl qaz"
filmində görüb bəyənmişdi. Mən dərsdə
olanda rejissor Əşrəf Mamayev auditoriyaya daxil olub dedi ki, Həsən
Seyidbəyli Xalidə Quliyevanı çağırır. Ona
qədər Kino İttifaqının harada yerləşdiyini
bilmirdim, Həsən müəllimlə də
tanışlığım yox idi. Dərsdən icazə veriləndən
sonra Həsən müəllimin qəbuluna getdim.
Gördüm, bəstəboy, üzügülər bir
adamdır. Məni gülə-gülə içəri dəvət
etdi. Ssenarini verib dedi ki, apar oxu. Hansı rolu bəyənsən,
sabah gəlib mənə deyərsən. Ssenarini oxuyub, səhərə
qədər ağladım. Nəsiminin soyulmağına
çox pis olurdum. Başa düşə bilmirdim ki, niyə
edam zamanı bir nəfər səsini çıxarmır? İndi
də elə düşünürəm. Səhər gəlib
Həsən müəllimə dedim ki, mən "Fatimə"ni
istəyirəm. Həsən müəllim cavab verdi ki, elə
onu sənə verəcəkdim.
İnsanı anlamaq, duymaq ayrı şeydir. Həsən
müəllim bunu bacarırdı. Sizə bir əhvalat
danışım. Deməli, "Nəsimi" filminin çəkilişlərində
Volodya adlı peşəkar qrimyorumuz vardı. Volodya uzun
saçlarıma baxıb dedi ki, kəsmək lazımdır.
Elə bu vaxt qrim otağına Həsən müəllim daxil
oldu. Simama baxanda bildi ki, narahatam. Volodyadan soruşdu ki,
qızın saçını neyləyəcəksən? Volodya
da dedi ki, kəsək. Həsən müəllim mənə
baxdı. Mən də dinmirəm, kəsək desələr,
kəsiləcəkdi. Birdən Həsən müəllim dedi
ki, neynirsən elə, ancaq bir tükünə də əl
vurma. Beləcə saçlarım kəsilmədi,
hörüb üstündən parik qoyduq.
- At çapmağı çəkiliş
dövründə öyrənmişdiniz, yoxsa əvvəldən
bilirdiniz?
- At sürməyi çəkilişlər zamanı
öyrəndim. Sizə deyim ki, kütləvi səhnələrdə
çəkilən mən deyildim. Bir dəfə atdan da
yıxıldım. Sonra gedib avtobusda xeyli
ağlamışdım. Şəhər qızı idim, mən
at çapmağı hardan biləydim?
- Şəmsin Nəsimiyə olan sevgisini daha
böyük bilmişəm həmişə.
- Ssenaridə Şəmsə dair çox şey yox
idi. Şəmsin sevgisi birtərəfli idi, düzü,
heç o da çox açıqlanmamışdı. Həm
Nəsimi, həm Fatimə Nəiminin yanında olublar. Bundan
çıxış edərək deyə bilərik ki, münasibət
daha çox Fatimə ilə qurulub. Onlar şüurca eyni
adamlar idi, ikisi də Nəiminin fəlsəfəsi ilə
yaşayırdı. Təbii ki, bu amil münasibətlərinin
möhkəmlənməsinə təsir göstərib. Şəms
isə sadəcə Nəsiminin şeirlərinə vurulub, onu
uzaqdan-uzağa sevib.
Orada baş verənlər, zəmanəsinə
qarşı üsyankarlığı, anası edam olunan bir
qızın acı həyatı, Nəsimi kimi azad yaşayan
insana qarşı sevgisi - bütün bunlar Fatiməni bir obraz
kimi dolğunlaşdırır.
- Anasını vaxtsız itirən Fatimə. Siz də
ananızı on yaşınızda itirmisiniz. Bəlkə də,
obrazın ağrıları ilə
tanışlığınız sizi Fatimə ilə
doğmalaşdırıb.
- Əlbəttə. Mən orada özümü
oynamışam. Elə "Nəsimi"yə çəkildiyim
vaxt atamı da itirmişdim. Universitetin birinci kursunda idim.
Sentyabrın 21-də atam rəhmətə getdi, 24-də təqaüd
aldım. Arzulayırdım ki, təqaüdümü atama
verim. Həmişə belə olmuşam, ailəyə dəstək
olmağa çalışmışam. Dram dərnəklərində
"Qar qız" oynayanda pul veriridilər, onu da aparıb
atama verirdim. Təqaüdümü vermək qismət
olmadı.
Anam dünyasını dəyişəndə deyirdilər
ki, bu qız qalmayacaq. Çünki anamı dəlicəsinə
sevirdim. Atam dünyasını dəyişəndə belim
qırıldı. O vaxt köməyimə sənətim gəldi.
Bu günün özündə də çətin günlər
keçirəndə məni harasa çağırırlar -
tədbirə, müsahibəyə, çəkilişə.
Bax, bu dəyər, sənətim məni yaşadır. Birinci
yerdə Allah-Təala, ikinci yerdə valideynlərim,
üçüncü yerdə sənətim.
Şükür və səbir - həmişə
bunları deyib yaşamışam. Heç vaxt plan
qurmamışam. Səhər açılanda səhərın
açılmağına sevinmişəm, o səhərdə
var olmağıma sevinmişəm. Mən sənəti sevib gəlmişəm.
İçimdəki yaşantılarımı, hisslərimi
göstərmək üçün bu peşə vasitə
oldu. Bilirsiniz, sevdiyin işlə məşğul olmaq
çox önəmlidir. Əgər sən işini sevirsənsə,
o işi görəndə yorulmursan, zamanın necə
keçdiyini də bilmirsən.
Sualınıza gəldikdə isə mən Fatimənin
acılarını duyurdum. Elə bil, o acılar mənimki
idi. Fikir verin, filmdə Fatimənin bir dəfə də
gülümsədiyini görə bilməzsiniz. O cür faciəli
bir həyatı olan qızın üzü gülərmi?
Filmin konsepsiyasında coğrafiya və tarix durur. Burada
yayınmaq olmazdı. Hətta İsa Hüseynov çəkilişlər
vaxtı istədi ki, bir məhəbbət səhnəsi
yazılsın: Nəsimi ilə Fatimə çəmənlikdə
oturub, söhbət etsinlər. Həsən müəllim dedi
ki, yox, lazım deyil, bu, artıq olar.
- Xalidə xanım, ilk filminizi necə
xatırlayırsınız?
- İlk çəkildiyim film Fərəməz Məmmədovun
diplom işi "Qaralmayan günəş" olub. Əslində,
Adil İsgəndərov istəmirdi o filmə mən çəkilim.
Deyirdi, ay Fərəməz, get bir aktrisa tap, Xalidə akrisa
deyil. Fərəməz müəllim də məni gizlicə
Gəncəyə - o vaxtkı Kirovabada aparıb anasıgilin
yanına qoydu. Orada çəkilişlərimizi bitirib
Bakıya qayıdandan sonra filmi Adil müəllimə təhvil
vermək lazım idi. Heç mən bilmirdim ki, Adil müəllim
narazıdır, bilsəydim, qorxumdan çəkilməzdim. Həyatımda
yeganə qorxduğum adam Adil İsgədərov olub. Elə
qorxurdum ki. Nə ondan əvvəl, nə də ondan sonra
heç vaxt heç kimdən qorxmamışam. Uzun
sözün qısası, Fərəməz müəllim
deyib ki, bir qələt eləmişəm. Adil müəllim də
soruşub ki, "nağayırmısan, qadam". Fərəməz
müəllim cavab verib ki, bəs Xalidəni çəkmişəm.
Filmə baxandan sonra Adil müəllim demişdi ki, "qadam,
Xalidə aktrisa imiş ki".
- Demək, hələ erkən yaşlarınızdan
uğur sizinlə olub. Deyəsən, həyat
yoldaşınızla da həmin illərdə başlayıb
hekayəniz.
- Hə, on yeddi yaşından bu günədək bir
yerdəyik. Həyat yoldaşım Eldəniz Quliyev həm
yazıçıdır, həm də ssenarist. Filmlərə
də çəkilib.
- Seçim qarşısında qalsaydınız, sənəti
seçərdiniz, yoxsa ailəni?
- Sözsüz ki, ailəmi. Mən aktrisa həyatı
yaşamamışam.
- Aktrisa həyatı deyəndə nəyi nəzərdə
tutursunuz?
- Aktrisa həyatı tam başqa olur və göz
qabağındadır. Mən sənətimi seçmişəm,
sənətimlə bu gün də varam, bu gün də sənətin
dalınca getməyə hazıram. Bir yaxşı film, obraz
olsa, bu gün də çəkilərəm. Mən hüzur
və rahatlığı sevirəm. Hüzurum hardadırsa,
orada da olmalıyam. Həmin yer də mənim evimdir.
Qadının birinci vəzifəsi analıqdır, sənət
ondan sonra gəlir. Şükürlər olsun ki, nə ailəmə,
nə də sənətimə xəyanət elədim.
- Dediniz ki, yaxşı obraz olarsa, bu gün də
çəkilməyə hazırsınız. Belə başa
düşdüm ki, sizin üçün ssenarinin əhəmiyyəti
böyükdür.
- Sonuncu dəfə 2019-cu ildə "Mən kiməm"
serialına çəkilmişəm. Ondan əvvəl də,
sonra da çox dəvətlər olub, amma rollar məni qane
etməyib. Çünki bilmişəm ki, orada istədiyim
kimi oynaya bilməyəcəyəm.
Bir rejissor bu yaxınlarda məni filmə dəvət
etdi. Ssenarini oxudum, gördüm ki, rol yaxşıdır.
Simvolik ağbirçək, müdrik bir qadın obrazı idi.
Filmdə yeddi səhnəm vardı. Sonradan o səhnələr
ixtisar olundu, cəmi ikisi qaldı. Filmin premyerasına da dəvət
etmədilər. Getsəm, sözümü deyəcəkdim. Yəni
bu gün belə şeylər də baş verir. Ona görə
də əvvəlcədən müqaviləni bağlayıb
sözünü deməlisən.
- Çəkiliş prosesində problemlər həmişə
aktualdır. Deyəsən, o vaxt da Rasim Balayevin "Nəsimi"
filmində çəkilməsinə mane olmaq istəyənlər
var imiş
- Əvvəla, qeyd edim ki, bu film Ulu öndər Heydər
Əliyevin şəxsi təşəbbüsü ilə
çəkilib. Film təhvil veilənədək Heydər
Əliyev prosesə nəzarət edib. Rasimi istəməyən
adama gəldikdə isə, o kim idisə, Mərkəzi Komitədən
idi. İstəmirdi ki, Rasim çəkilsin. Bilmirəm, kim
olub. Ancaq tapşırıq vermişdi ki, get xaricdən aktyor
gətir.
Həsən müəllim də kompromisə getmədi.
Onun yerinə kim olsaydı, dəyişərdi. Dəyişən
rejissorlar var idi. Rasimi filmin təqdimatında təriflədilər,
amma "Babək"ə gələndə
acıqlarını çıxdılar. Həsən müəllim
xəstəxanada olanda xəbər tutdu ki, "Babək"i
ondan alıblar.
Halbuki Həsən müəllim artıq prosesi
başlamışdı, ssenarini işləyirdi. Hətta məni
dəvət edib demişdi ki, Xalidə, "Babək"i
çəkəcəm, ancaq burada sənlik rol yoxdur. Dedim, Həsən
müəllim, yoxdur, yoxdur da. Sonra nə vaxt olar, çəkilərəm.
O dövrdə Rasim ağır xəstə idi, maddi
çətinlikləri vardı, uşağı da təzə
olmuşdu. Qalmağa evi yox idi. Bəlkə də həmin vaxt
onun üçün əzablı olduğuna görə o rol
da Rasimdə yaxşı alınmışdı.
- Faktura da öz yerində.
- Əlbəttə ki, görüntüsü ilə də
Rasim Nəsimi idi. Hərdən soruşurlar ki, Xalidə
xanım, niyə bu gün çəkilmirsiniz? Deyirəm, o
boyda Rasim Balayev durur, bir dənə ona uyğun ssenari
yazılmır. Artıq özüm üçün nəsə
ummuram. Bunları düşünsəm, çərləyərəm.
Sadəcə biabırçılıqdır. O boyda məktəbi
olan Azərbaycan kinosu indi yoxdur. Düzdür, bu gün cavanlar
çəkirlər.
- Ancaq hansı maddi çətinliklərlə.
- Mən bir rejissor tanıyıram, adını çəkməyəcəm.
Filmi başlayanda görmüşdüm onu, bir də filmin
premyerasında gördüm. İnanın ki, tanımadım.
Qocalmışdı. Deyəndə ki, filankəs film çəkir,
mən istəyirəm dəsmal götürüb ağlayam
ki, yazıq rejissor.
O vaxt "Nəsimi" filmində kütləvi səhnələr
çəkilən zaman otuz avtobus düzəlirdi. Çəkilişdə
iştirak edənlərə tarixi kostyum tikilirdi. İndi
seriala gedirsən, paltarı da özün aparırsan,
kosmetikanı da, hətta "şəpit"i də.
- Bütün çətinliklərə rəğmən,
az da olsa, bizi sevindirən keyfiyyətli işlər olur. Bu
gün çəkilən filmlərdən hansıları
uğurlu hesab edirsiniz?
- Son baxdığım Azərbaycan filmlərindən
Rüfət Həsənovun "Daxildəki ada" filmini bəyənmişəm.
Asif Rüstəmovun "Mərmər soyuğu" da
çox yaxşı filmdir. Bir də Hikmət Rəhimovun
"Çılpaq" filmini bəyənirəm. Hətta
Hikmətə deyərdim ki, rejissorluğun dalınca getsin.
"Çılpaq" çox uğurlu filmdir. Bu gün Azərbaycanda
kino var, amma bunu inkişaf etdirmək lazımdır. Həm
maddi, həm də mənəvi dəstək mütləqdir.
Bu yaxınlarda Kann festivalından iki filmə baxdım:
"Enmə trayektoriyası", bir də "Məhəbbətin
resepti". Məncə, hər iki film əsl sənət əsəridir.
Mən yaxşı film görəndə xoşbəxt oluram.
Kainatın ən böyük sirri həyatdır. Həyatın
ən böyük tapmacası insandır. İnsanın ən
böyük möcüzəsi isə
yaradıcılıqdır.
Aytac SAHƏD
525-ci qəzet.- 2024.- 10 fevral, №26.- S.16.