Aktrisanın
şirin-acı həyat hekayəti
Nəsr
(Əvvəli ötən çərşənbə
sayımızda)
Xoş perspektivlərin həyata keçməsi
heç də asan məsələ deyildir
Tez-tez Fərhadla olan söhbətlərimizi
xatırlayıram. Onları o, daim teatr problemlərinə,
teatrın gələcək inkişafına həsr edirdi O,
şəxsi gələcəyimiz barədə heç bir
konkret söz söyləmirdi, yalnız onun dumanlı və
tutqun olacağını qeyd edirdi. Bunlar isə əslində,
təcrübəsiz olan bir qız kimi məni qorxudurdu.
Uşaqlıqda, yeniyetməliyimdə ehtiyacla dolu çətin
həyatı görmüşdüm, onun yenidən baş verəcəyini
istəmirdim. Onun təsvir etdiyi gələcəyi reallaşdırmaq
ağır zəhmət, çox şeyi öyrənmək
üçün bir neçə səhnə universitetini
keçməyi tələb edirdi, onların son nəticəsi
mənim guya zirvəni fəth etməyim olacaqdı. Bunları
həyata keçirməyə mənim səbrim və
gücüm çatacaqdımı, bu, olduqca çətin və
üzücü bir sual idi.
O, bu söhbətlərini təkrar etdikdə,
heç də mənim təşviş hisslərimə fikir
vermirdi, onu yalnız mənim tam qələbəm,
başqalarından fərqlənib, yuxarı qalxmağım
maraqlandırırdı. Bircə onu da qeyd edirdi ki, bu
yarışda sən həm də paxıllıq,
qısqanclıq tufanı ilə üzləşəcəksən.
Mən bu barədə heç fikirləşməmişdim də,
baxmayaraq ki, hələlik kiçik uğurlarım da
kolleqalarımın mənə əvvəlki yaxşı
münasibətlərinin dəyişilməsinə səbəb
olmuşdu. Vaxtilə yaxın rəfiqəm hesab etdiyim, səhnəyə
təsadüfən gəlib çıxmış, rejissorun
dediklərini icra etməkdən savayı heç nəyi
bacarmayan qız indi mənə az qala nifrət ifadə edən
baxışlarını dikir, kiçik bir uğuruma
özünün az qala isterikası ilə cavab verirdi. Histeriya
adlanan bu xəstəlik qadınların doğuş anına
aiddir, bu qız elə bil ki, hər bir-iki aydan bir doğum
ağrıları keçirdiyindən, elə bir ciddi səbəb
olmadan belə, hirsindən qışqırırdı.
Mən bunu başa düşə bilmirdim, uğuruma
olan reaksiyanın ifadəsi hesab etmirdim, elə bilirdim ki, ailəsində
nəsə xoşagəlməz bir hadisə baş vermişdir.
Onun hirslənməyinin səbəbini öyrənmək istədikdə,
mənə cavab vermək əvəzinə deyirdi ki, bilirsən
ki, səndən zəhləm gedir, mənə toxunmağa cəsarət
etmə. Sonra başqa aktrisalar bunların onun
paxıllığının ifadəsi olduğunu mənə
başa saldılar. Mən hiss etdim ki, mən teatrda işləmirəm,
əslində, ilanlar saxlanan terrariumda yaşamağa məcbur
olmuşam. Görən, Fərhadın cızdığı
şöhrət zirvəsinə yüksəlməyim, məni
daha hansı dəhşətlərlə üzləşdirəcəkdir.
Bunlardan qorxub, mən özümü təsdiqdən
uzaqlaşmamalıydım, axı ən çətin anlarda da
mən öz məqsədimdən əl çəkməmişdim.
Ən ağır maneələrlə üzləşdikdə
belə, geri çəkilməmişdim, məğlubiyyətimin
də üzünə dik baxmışdım. Bu, mənim
xarakterim idi, onu dəyişən deyildim. Səhnənin, ətrafımın
mənə qurduğu tələləri də dəf etməli
idim. Ekranda isə bu qorxu nisbətən az idi, çünki səhvə
yol verildikdə, yeni dubllar çəkilir, ən uğurlu an
montajda filmin toxumalarına daxil olurdu. Kinooperatorlar isə məni
həvəsləndirmək üçün deyirdilər ki,
kamera səni sevir, guya bu mexaniki alət də ürəyinə
yatan aktrisaya vurulur.
Mən nəyə nail olmuşamsa, birinci növbədə
onlar istedadıma, zəhmətimə və səbrimə
borcludur. Onlar məni öz məqsədimə çatmaqda ən
vacib köməkçilərim olmuşdu. Onlar olmasaydı, mən
səhnəyə təsadüfən düşmüş və
heç nəyə nail ola bilməyən model qızlardan biri
olardım. Mən həm də ilk sevgilim olan oğlanla tez-tez
görüşürdüm,
çünki mənim üçün bu sevgi öz
mahiyyətinə görə, əslində, platonik xarakter
daşıyırdı. Bu görüşlər əsasən,
nəsihətlər dərsinə çevrilirdi, perspektivim barədə Fərhad
öz ağıl gücü ilə düzgün yol göstərirdi,
məni müasir dillə desək, "yol xəritəsi"
ilə təmin edirdi.
Etiraf edirəm ki, ilk
sevgimdə coşqun məhəbbət, ehtiras
burulğanının baş verməsini gözləyirdim,
bunun heç biri olmadığından mən özümü
Petrarka üslubunda yazan şairə Vittoriya Kolonnaya - markiza
Peskaroya, Fərhadı isə həmin şairə
qadının platonik məşuqu, dahi Mikelanceloya bənzədirdim.
Biz cismani sevginin ən sadə əlamətlərini də
bilmirdik. Mən öz gələcəyim barədə nə
reallığı, nə də ondan uzaq olanları
düşünmüşdüm, məndə öz qüvvəmə
elə inamım da yox idi. Əlbəttə, mən irəliyə
getməyə can atırdım, lakin onun hədləri olduqca
dar idi, adi müvəffəqiyyətlər belə məni
razı sala, ovundura bilərdi, ondan artığı barədə
düşünmək ağırlığını
özümə rəva bilmirdim.
Bu adam mənim gözlərimi açdı, öz
potensialıma və onlardan istifadəyə inamımı
artırdı, məndə qüvvələrimdən
yuxarıda dayanan bir inqilabi ruh yaratmağı vəd etdi və
sonrakı illər bunu göstərdi ki, onun cəhdi heç
də əbəs deyilmiş, o, məni özümdən
yaxşı tanıyırmış, mənim gizlində
qalmış, özünü geniş büruzə verməyən
istedad resurslarıma və onlara yol açmaq üçün
cəsarətə girişəcək fərasətimə bələd
imiş. O, hələ uçmağa gücü çatmayan
quşa qüvvətli ümid qanadları verdi. Mən məhz
o qanadların köməyi ilə hava cərəyanına
söykənib və ondan istifadə edib pərvazlamağa,
yeni üfüqlərə çatmağa qadir oldum.
Mən özümə
inanırdım, buna görə sənət yolunu
seçmiş və bu yolla xeyli məsafə qət
etmişdim. Lakin bu yol, adətən, düzənlikdən
keçirdi və mənim nəfəsim daralmır, qüvvəm
tükənmirdi. Birdən-birə o, mənə dağa
dırmaşmaq yolunu göstərdi, mən Böyük
Çin səddini ötüb keçsəm, daha böyük
nailiyyətlərə imza ata biləcəkdim. Buna isə o, məni
həvəsləndirirdi, mənim mürgüləyən,
yatan enerjimi oyadıb, kinetik formaya keçməsinin
mümkünlüyünə məni inandırırdı. Mən
artıq əvvəlki uğurlarına,
populyarlığına görə, bunlardan razı qalan, hətta
lovğalanan bir qız deyildim. Uca zirvələri fəth etməyi
planlaşdırmış alpinist kimi mən ciddi
hazırlıq keçməliydim, bu proses təkcə fiziki
möhkəmliyə yiyələnməkdən ibarət olmayıb,
həm də ruhi qüvvələrimi hərəkətə gətirməli,
çətin bir yol üçün dözümlülüyə
yiyələnməyə səbəb olmalı idi.
Mən özüm haradasa oxumuşdum ki, ABŞ-da
göydələnlərin ən hündür mərtəbələrini
hindu inşaatçıları tikirlər. Onlarda uca
hündürlükdən heç bir qorxu hissi yoxdur, 79-80- ci mərtəbələrdə
köməkçi inşaat taxtalarının üstündə
sərbəst, hansısa bir qorxu hiss etmədən gəzirlər,
necə ki, biz səhnədə gəzirik. Onlar təhlükəsizlik
vasitərindən istifadə etməyə də məhəl
qoymurlar. Hündürlükdən qorxmamaq bütün hindulara
məxsusdur, dəxli yoxdur, o, Çeroki və ya Sui
tayfasından olsun. Məh şöhrətin özündə
də elə hündürlüyə qalxmaqdan qorxuram. Bu mənə
nəsib olsa, özümü yaxşı apara biləcəyəmmi?
Belə sualların özü məni qorxudurdu,
hündürlükdən qorxu isə, yəqin ki, daha dəhşətli
olardı.
Bu düşüncələr aləmində var-gəl
etməyimdən dekadadan da artıq olan bir müddət
keçir. Mən gözləmədiyim halda, hamının
tanıdığı və çoxlarının sevdiyi bir
aktrisaya çevrilmişəm. Əvvəllər öz
ağlıma da gəlməyən iri rolları səhnədə
və ekranda yaratmaq üçün çoxlu təkliflər
almış və onların bəzilərini
reallaşdırmışam. Təvazökarlıqdan kənar
olsa da, hamı böyük uğur qazandığımı
qeyd edir, artıq püxtələşmiş bir səhnə
xadimi kimi mənə ehtiram bəslənir.
Sevindirici hal odur ki, mən Avropa filmlərində
çəkilməyə dəvət almışam. Bunlar
bolqar, rumın və fin studiyalarıdır. Kimsə deyə
bilər ki, o ölkələr kinosənətində elə də
fərqlənməmişlər, bununla razılaşıram.
Lakin mənim səhnəyə də ilk addımım
kiçik bir truppadan, xırda bir roldan
başlamışdı. Mən də Avropaya daxil olmaq
üçün onun Şərq qapılarını
döyüb, açmaq yolunu tutdum. Qoy heç kəs belə
başlanğıca görə məni qınamasın.
Başqa təkliflər yoxdursa, onlarla da kifayətlənmək
olar. Axı incəsənətin başlanğıcı varsa,
sonu yoxdur, mən də onun sadəcə bir yolçusuyam.
Əlbəttə, Fərhadın elmi, daha çox isə
fantastik söhbətləri, teatr haqqında düşüncələri,
dünya teatrlarının tarixinə bələdçiliyi, məşhur
aktrisaların həyatı barədə maraqlı söhbətləri
mənim xoşuma gəlirdi. Xəyallarıma onu daxil edirdim
ki, bəlkə, bir gün mən də, həqiqətən,
sevilən, səhnənin ulduzu sayılan bir sənətkar
olacağam, hamı, mənim dilə uyğun gəlməyən
halda adımı və sadə soyadımı ehtiramla çəkəcəkdir.
Biz Fərhadla ailə qurmağı da
düşünürdük
Mən özüm hiss edirdim ki, onun xoşuna çox
gəlirəm, görünür, o məni sevirdi. Bir dəfə
məni arxadan səsləyib, utancaq şəkildə məni
qucaqlayıb, sinəsinə sıxanda özümdən
asılı olmayaraq dedim:
- Görürəm ki, məni sevirsən.
Bu sözlərimə o, məəttəl
qalmışdı, güman edə bilməzdi ki, mən onun
incə duyğularından, müəmmalı
baxışlarından heç nə başa düşmədiyim
halda, lakin onun zəif nəzərə çarpan gur hissləri
barədə belə qənaətə gəlmişəm. Ona
görə də cavabında dedi:
- Mən şadam ki, öz hisslərimi ifadə etməyə
cəsarət etmədiyim bir vaxtda, bəlkə də,
çox şeyi qabaqlayaraq, onları sən dilinə gətirdin.
Mən belə qərara gəldim ki, sən heç də
göründüyün kimi sadə, daim gülüşlərə
qərq olan, öz qiymətini lazımınca dərk etməyən
bir qız deyilsən. Sənə ünvanlananların hələ
canlı nəticəsi olmasa da, parlaq işığa
çevrilməsən də, hissləri duymağı
bacarırsan. Belə etirafın özünə aid olmasa da, səni
daha möhkəm sevməyə sövq edir və mən səndən
gizlətmək istəmirəm ki, səni də olduqca
çox sevirəm.
Fərhad
özünü mənimlə olduqca nəzakətli
aparırdı, çox yaxın münasibətə, uzun
sürən söhbətlərimizə baxmayaraq, bir dəfə
də olsun artıq hərəkətlərə yol verməmişdi,
bir-iki dəfə də demişdi ki, məqsədi mənimlə
evlənməkdir. Lakin bu nikahın nə vaxt baş
tutacağını dilinə gətirmirdi, deməli, hələ
çox gözləmək lazım gələcəkdi. Elə
bil ki, mən Avstriya şahzadəsinə uşaqlıqdan
nişanlanlanmış üç yaşlı ispan
infantası idim və hələ on iki il Vyanada baş tutacaq
toyu gözləməliydim. O, başa düşməli idi ki,
mən artıq 20 yaşı keçmişəm və
aktyorlar üçün mövcud olan birinci sınaq mərhələsini
yaşayıram, cavan qızları uğurla oynamaqda öz gəncliyimdə
çox lazım olan təbii görkəmim də mənə
müəyyən köməkliyini göstərir. Məşhur
bir aktyorun dediyinə görə, səhnə adamları 20
yaşında başlanan, 40 yaşında və 60
yaşında dəyişən üç mərhələni
keçməli olur və bu keçidlər onlara təbii hədlər
qoyduğundan, keçid o qədər də asan olmur və əvvəlki
mərhələdə olan rollarla vidalaşmaq
hökmünü verir. Ona məhəl qoymayanların isə
oyunu bir qayda olaraq uğursuzluqla nəticələnir.
O, məni səhnədə görmüş və mənə
vurulmuşdu, tanış olmaq cəhdi də oradan
yaranmışdı. Mən gənc qız olmaqla
yanaşı, baharımın ən gözəl
anlarını, çiçəklənmə
dövrünü yaşayırdım. O, başa düşməli
idi ki, qızın hamını cəlb edən gözəlliyi
də, sakura çiçəyi kimi qısa ömürlü
olur, çiçək bir neçə günə solub,
töküldüyü kimi, qızlar da seyrindən həzz
alınan bir neçə ili yaşamalı olur. Yaponlar
sakuranın çiçəklənməsini seyr etmək həzzini
"Hanami" adlandırırlar və bu, onların əziz
bayramına çevrilir. Qızın öz gözəlliyi ilə
öyünmə dövrü isə bir neçə il davam
edir. "Hanami" öz həzz işini bir neçə
gündə də olsa, hər il təkrar edir, qızın
gözəlliyinə pərəstiş dövrü isə bir
neçə il, əslində, o qədər də uzun olmayan
bir vaxt davam edir və sona çatır, bir daha təkrar
olunmaq qabiliyyətinə yiyələnmir. Əlbəttə,
qızın gözəlliyi bir andaca yoxa çıxmır, hələ
xeyli müddət onun ayrı-ayrı tərkib hissələri
yaşamaqda, diqqəti cəlb etməkdə davam edir. Bəzi
qadınlar bunu öz ömürlərinin payızında da
qoruyub saxlaya bilir, belə gözəlliyin kölgəsi
özünü ömrün qışında da nəzərə
çarpdırmağı bacarır. Bunlar nadir nümunələrdir
və mən öz az-çox gözəgəlimliyimi on illər
ərzində saxlayacağıma elə də ümid etmirəm.
Gözəlliyin öz parlaqlığını azalmaması,
zəifləməməsi, sönməməsindən əvvəl
onu qiymətləndirmək və sevgi haləsində qorunub
saxlanmasına nail olmaq vacibdir. Vaxt keçdikdən sonra həmin
parlaqlıq yoxa çıxacaqdır, bəlkə də, ondan
sönük xatirə külü qalacaqdır.
(Ardı var)
Telman ORUCOV
525-ci qəzet .- 2024.- 21
fevral, ¹33.- S.14.