Azərbaycan
"yaşıl dünya" naminə
Azərbaycan bu il çox mühüm tədbirə -
BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə
Konvensiyasına Tərəf Dövlətlərin 29-cu
Konfransına (COP29) ev sahibliyi edəcək. Belə mötəbər
tədbirin Azərbaycanda keçirilməsi barədə yekdil
qərar ilk növbədə beynəlxalq ictimaiyyətin
ölkəmizə böyük etimadı, eyni zamanda bu istiqamətdə
həyata keçirilən fəaliyyətlərdir.
Bu gün iqlim dəyişiklikləri dünya
üçün narahatlıq doğuran qlobal problemə
çevrilib. Bu problemin həlli üçün beynəlxalq
birlik tərəfindən müzakirələr aparılır,
müəyyən qərarlar qəbul edilir, addımlar
atılır.
Qeyd etmək lazımdır ki, iqlim dəyişikliyini
göstərən əsasən dörd göstərici var.
Bunlar parnik (istixana) qazlarının konsentrasiyası, dəniz
səviyyəsinin qalxması, okean suyunun istiliyi və
okeanın turşulaşmasıdır. Eyni zamanda qeyri-sabit hava
şəraiti də tək Azərbaycanda deyil, dünyanın
bir sıra ölkələrində problemlər
yaratmaqdadır.
İqlim Dəyişmələri üzrə
Hökümətlərarası Ekspertlər qrupunun qiymətləndirmə
hesabatına görə son 100 ildə Yer kürəsində
orta temperatur 0,8 dərəcə artıb. Temperaturun artması
isə əsasən antropogen amillərlə
bağlıdır. Antropogen amillərin əsasını
istilik effekti yaradan qazlar - karbon, metan, azot oksidi, azot 1 oksid və
xlor-fülor birləşmələr təşkil edir. Son 100
illik kosmik müşahidələr göstərir ki,
tufanların, çovğunların həm intensivliyi, həm də
tezliyi artıb. İsti küləklər, qasırğalar,
yağıntılar güclənib. Eyni zamanda, sel,
daşqın hadisələrinin də sayı artıb.
Bütün bu təbii fəlakətlərin artımında əsas
amil iqlim dəyişmələridir.
Təbii ki, bu proseslər dünyanın bir
parçası olan Azərbaycandan da yan keçmir. Ölkəmiz
bu istiqamətdə tədbirlər görür, öz öhdəliklərini
yerinə yetirir. Yada salaq ki, Azərbaycan Respublikası BMT-nin
İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə
Konvensiyasına 1995-ci ildə qoşulub və Konvensiyanın
Kioto Protokolunu 2000-ci ildə təsdiq edib.
Kioto protokolu üzrə öhdəliklərin yerinə
yetirilməsinin 2-ci dövrü üçün Doha əlavəsi
də qəbul edilib. Paris Sazişi isə 2016-cı ilin
oktyabrında ratifikasiya olunub.
"Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli
Prioritetlər"də də bu məsələ diqqət mərkəzindədir.
Prioritetlər sırasında Azərbaycanda dayanıqlı
inkişaf edən rəqabət qabiliyyətli iqtisadiyyatın
yaradılması, dinamik, inklüziv və sosial ədalətə
əsaslanan cəmiyyətin qurulması, ölkə-mizin rəqabət
qabiliyyətli insan kapitalı və müasir innovasiyalar məkanına
çev-rilməsi, həmçinin işğaldan azad olunan ərazilərə
qayıdışın və təmiz ətraf mühitin
gerçəkləşdirilməsi istiqamətləri və
s. yer alıb.
5 milli sosial-iqtisadi inkişaf prior
itetindən biri "təmiz ətraf mühitə və
yaşıl artıma malik ölkə" olaraq müəyyənləşdirilib.
Bu təşəbbüsə uyğun olaraq artıq neçə
ildir ki, ölkəmizdə ətraf mühitin
sağlamlaşdırılması, yaşıllaşmanın
bərpası və artırılması, su resurslarından səmərəli
istifadənin və dayanıqlı enerji mənbələrinin
təmin olunması üzrə layihələrin icrasına
başlanılıb. Bununla əlaqədar istixana qazları
emissiyasını baza (1990-cı il) göstəricisi ilə
müqayisədə 2030-cu ilədək 35 faiz, 2050-ci ilədək
isə 40 faiz azaltmaq qarşıya əsas hədəf kimi
qoyulub.
Azərbaycan iqlim dəyişmələrinin fəsadlarına
qarşı mübarizəyə daim öz töhfəsini
verir. Ölkəmizdə 2024-cü ilin "Yaşıl
dünya naminə həmrəylik ili" elan edilməsi
haqqında Prezidentin imzaladığı sərəncam da bunu
bir daha sübut edir. Sərəncamda vurğulanıb ki, BMT-nin
İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə
Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu
sessiyası - COP29 kimi mötəbər bir tədbirin Azərbaycanda
keçirilməsi ilə əlaqədar yekdil qərarın
verilməsi beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən Azərbaycana
böyük hörmət və etimadın, eləcə də
ölkəmizin milli, regional və qlobal səviyyədə ətraf
mühitin qorunması, iqlim dəyişmələrinin
qarşısının alınması işinə töhfəsinin
təqdir olunmasının bariz nümunəsidir.
İşğaldan azad edilmiş Qarabağ və Şərqi
Zəngəzur, eləcə də Naxçıvan Muxtar
Respublikası yaşıl enerji zonası elan olunub. Azad
edilmiş ərazilərdə həyata keçirilən
genişmiqyaslı bərpa və yenidənqurma prosesində ətraf
mühitin qorunması prioritetdir. Həmin ərazilərdə
"ağıllı şəhər",
"ağıllı kənd" kimi innovativ yanaşmalar tətbiq
edilir, ekosistem bərpa olunur.
Hazırda yaşıl enerji növlərinin
yaradılması və yaşıl enerjinin dünya
bazarlarına nəqli Azərbaycanın enerji siyasətinin
prioritetidir. Azərbaycan elektrik enerjisi istehsalının
qoyuluş gücündə bərpa olunan enerji mənbələrinin
payının 2030-cu ilə qədər 30 faizə
çatdırılmasını hədəfləyir. Azərbaycanın
ümumi enerji istehsalında bərpaolunan enerjinin payı 17,3
faiz təşkil edir. Ümumiyyətlə isə ölkəmizin
alternativ və bərpaolunan enerji potensialı olduqca yüksəkdir.
Belə ki, son tədqiqatlar ölkəmizdə 27,5 min meqavat həcmində
bərpaolunan enerji potensialının mövcudluğunu təsdiqləyib.
Bunun 3 min meqavatı külək enerjisinin, 23 min meqavatı
günəş enerjisinin, 380 meqavatı bioenerjinin, 520
meqavatı isə dağ çaylarının payına
düşür.
Ölkəmizdə bərpaolunan enerji
potensialının yüksək olması isə təbii olaraq
istər Qarabağda, istərsə də Naxçıvan
Muxtar Respublikasında yaşıl enerji layihələrinin həyata
keçirilməsinə beynəlxaq marağı daha da
artıracaq. Məlumdur ki, respublikamız artıq 3 əsas
enerji şirkəti ilə anlaşma memorandumu və müvafiq
müqavilələr imzalayıb. Onlara uyğun olaraq həm
quruda, həm də dənizdə 25 qiqavat bərpaolunan günəş
və külək enerjisin istehsal ediləcəyi, bu həcmin
10 qiqavatının "Masdar" şirkəti, 12
qiqavatının "Fortescue" şirkəti üzərinə
düşdüyü nəzərdə tutulub. "ACWA
Power" şirkəti isə 2,5 qiqavat enerjinin istehsalı
üzrə öhdəlik götürüb.
Prezident İlham Əliyev fevralın 14-də
andiçmə mərasimində bununla bağlı deyib:
"Vacib vəzifələrdən biri bərpaolunan enerji ilə
bağlıdır. Burada da biz ön sıralardayıq,
artıq işlərə start verildi. Bizim planlarımıza
görə 2030-cu ilin sonuna qədər Azərbaycanda 5 min
meqavata yaxın bərpaolunan enerji növləri, yeni enerji
növləri yaradılmalıdır, əsasən günəş,
külək və hidro - su elektrik stansiyaları. Dediyim rəqəm
tam realdır, bu, artıq imzalanmış kontraktlar əsasında
olacaqdır. Niyyət protokolları isə daha böyük rəqəm
haqqında bəhs edir, təqribən 10 min meqavat. Beləliklə,
biz böyük həcmdə təbii qazımızı ixrac
edə biləcəyik, ona qənaət olunacaq. Elektrik
enerjisinin böyük hissəsi bərpaolunan enerji hesabına
istehsal ediləcək. Biz iqlim dəyişikliyi məsələlərinə
də öz töhfəmizi vermiş olacağıq,
xüsusilə nəzərə alsaq ki, Azərbaycan bu il
COP29-a - dünya miqyasında ən böyük beynəlxalq
konfransa ev sahibliyi edəcəkdir. Ona görə bərpaolunan
enerji növləri ilə bağlı bizim hədəflərimiz
aydındır. Onu da bildirməliyəm ki, bütün bu layihələr
xarici investorlar tərəfindən icra edilir və ediləcək.
Əgər belə demək mümkündürsə, biz indi
xarici investorların rəqabət prosesini də
görürük. Çünki o qədər çox ölkə
Azərbaycanda bu sahəyə vəsait qoymaq istəyir ki, bizim
bu qədər imkanımız hələ ki, yoxdur. Halbuki
Dünya Bankının qolu olan Beynəlxalq Maliyyə
Korporasiyası təkcə dənizdə külək
potensialımızı 157 min meqavat səviyyəsində təsbit
edib".
Göründüyü kimi həm artıq
görülmüş işlər, həm də
qarşıya qoyulan hədəflər ölkəmizin qlobal
iqlim dəyişikliyinə qarşı davamlı mübarizə
apardığını əyani şəkildə sübut
edir. Bu isə təbii olaraq beynəlxalq birlik tərəfindən
də yüksək qiymətləndirilir. COP29-un Azərbaycanda
keçirilməsi ilə bağlı qərar dünya
ictimaiyyətinin Azərbaycana, ölkəmizin bu sahədə
gördüyü işlərə verdiyi yüksək qiymət
kimi dəyərləndirilə bilər.
Azərbaycanda alternativ enerji mənbələrinin
axtarılması və bu sahədə çox mühüm tədbirlərin
həyata keçirilməsi göstərir ki, bu gün
yaşıl dünya yaradılması, ekologiyanın
qorunması, yaşıllıqların artırılması,
meşə zolaqlarının yaradılması çox vacibdir
və bu insanların sağlamlığı üçün
də olduqca əhəmiyyətlidir. COP29 beynəlxalq tədbirinin
Azərbaycanda keçirilməsi bir daha göstərir ki,
dövlətimiz bu yaşıl dünya, insanların
sağlamlığının qorunması üçün gərəkən
bütün tədbirlərin həyata keçirilməsində
maraqlıdır. Təbii ki, bu tədbir qeyd edilən məqsədlərə
nail olunmasında öz sözünü deyəcək.
Pərvanə
525-ci qəzet .- 2024.- 23
fevral, ¹35.- S.5.