COP-29-un Azərbaycanda
keçirilməsi müstəsna
əhəmiyyət daşıyır
Ermənistanın işğal
etdiyi ərazilərdə
törətdiyi ekoloji
cinayətlərin miqyası
ölçüyəgəlməz dərəcədə böyükdür.
İşğalçının basdırdığı minalar
təkcə insanlara deyil, həm də ətraf mühitə, flora və faunaya çox ciddi ziyan vurur, təbiəti
təhdid edir, inkişafı ləngidir.
Mina təhlükəsi
bitkilərə, ətraf
mühitə qarşı
terrordur və bu gün də
davam edir. Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda
1,5 milyondan çox mina və hərbi
sursatın partlamamış
şəkildə mövcud
olması ehtimal edilir. Çox təəssüf ki, işğalın nəticəsi
olaraq Azərbaycan dünyada mina ilə ən çox çirklənmiş
ölkələrdən biridir.
2020-ci ildə erməni
işgalından azad edilmiş və 2023-cü
ildə Ermənistan Respublikasının silahlı
qüvvələrinin qalıqlarından,
qeyri-qanuni silahlı dəstələrdən təmizlənməklə
Azərbaycan Respublikasının
suverenliyinin və konstitusiya quruluşunun bərpa olunduğu ərazilərdə (əkilmiş)
basdırılmış mina
xəritələrinin Ermənistan
tərəfindən ölkəmizə
təhvil verilməsi ən aktual və zəruri olan bir işdir,
təəssüf ki, buna məhəl qoyulmur.
Ermənistanın mina
terroru canlı təbiətimiz, nəsli kəsilməkdə olan heyvanlar üçün də çox böyük təhlükə
mənbəyidir.
Məhv olmuş
Bəsitçay Dövlət
Qoruğunun fəaliyyətinin
təşkili ilə bağlı tədbirlər
haqqında Azərbaycan
Respublikası Prezidentinin
2021-ci il 20 oktyabr tarixli Sərəncamının
icrası ilə bağlı qoruğun sanitariya-mühafizə zonası
müəyyənləşdirilib, əsasnamə və xəritəsi təsdiq olunub, qoruq ərazisində
bioloji müxtəliflik
komponentlərinin öyrənilməsi
nəzarətə götürülüb.
İşğal zamanı
107 hektar sahəsi olan təbiət qoruğunun ərazisinin yarısında Şərq
çinarları və
digər ağaclar məhv edilib, ümumilikdə flora və faunaya külli miqdarda ziyan vurulub.
Bəsitçay və
Qaragöl Dövlət
Təbiət qoruqlarında,
eləcə də Qubadlı, Laçın və Daşaltı Təbiət yataqlarında
bioloji müxtəlifliyin
və ekosistemin bərpası uzunmüddətli
prosesdir.
Respublikamızda 140 su
anbarı mövcuddur.
Onların su həcmi 21,9 milyard kubmetr təşkil edir. Bu anbarlar
ölkənin əkinçilik
təsərrüfatında böyük əhəmiyyətə
malikdir. Həmin su anbarlarından biri 1964-cü ildə Xaçınçay üzərində
qurulub. Uzunluğu 940
m, tutumu isə 23 min kub metr
olan anbarın suyundan işğaldan əvvəl Ağdam şəhəri və ətraf yaşayış
məntəqələrinin su ehtiyacının ödənilməsi üçün
istifadə edilirdi.
Rayonun 1993-cü ildə
Ermənistan Silahlı
Qüvvələri tərəfindən
işğalı nəticəsində
su anbarlarından 27 il istifadə etmək mümkün olmayıb. Bu müddət ərzində
istifadəsiz qalan anbarlarda heç bir təmir-bərpa işi aparılmayıb.
2020-ci ilin sonunda 44 günlük müharibədəki
böyük qələbədən
sonra rayonun ərazisi düşmən
tapdağından azad edildi, az müddət
sonra erməni ordusunun qalıqlarının
yerləşdiyi Fərrux
yüksəkliyini də
ordumuz nəzarətə
götürdü, bununla
da Xaçınçay
su anbarı Azərbaycanın nəzarətinə
keçmiş oldu. Bununla həm də ermənilərin Azərbaycana qarşı su terrorunun qarşısı
alındı.
Biz Ümumdünya
Təbiəti Mühafizə
Fonduna və onun rəhbərliyinə müraciət edərək
onları Ermənistanın
bu qəddar hərəkətlərini pisləməyə,
durdurmağa çağırırıq!
Dəqiq mina xəritələrinin Azərbaycan
dövlətinə təhvil
verilməsində təşkilatın
əvəzsiz töhfəsi
ola bilər və bu, Cənubi
Qafqazın təbiətini
xilas edər. Biz heç bir canlının, o cümlədən, heyvanların
bundan sonra mina qurbanı olmasını istəmirik.
Qarabağ iqtisadi
zonasında olan Oxutçay, Köndələnçay,
Qorçuçay, Çərəkan
çay, Qarqarçay,
Qaraçay, Qabartı
çayı və bütövlükdə bütün
çay və çay yataqları ekoloji terrorun qurbanı olub, suyu qurudularaq, məcraları dəyişdirilib.
Çaylara piyada əleyhinə minalar axıdılıb ki, bu da çayın
mənsəbində yaşayan
dinc əhali üçün çox böyük fəsadlar törədir, insan itkisinə səbəb olur. Eyni taleyi
Sərsəng, Suqovuşan,
Xaçınçay su
anbarları da yaşayıb.
Qarabağın dilbər
guşəsi olan Ağdamın ərazi, bitki örtüyü, meşə massivləri, su hövzələri, hətta kəhrizləri,
(təqribən 97) və
quru ərazi - şəhər və kəndlər o dərəcədə
dağılıb, viran
qoyulub ki, "Qafqazın Hirosiması"
adını alıb,
"Ruhlar şəhəri"
adlandırılıb.
Son iki ildə Xaçınçayda
ciddi restovrasiya işləri görülüb.
2022-ci ildə möhtərəm
Prezident İlham Əliyevin Ağdama növbəti səfəri
zamanı təmirdən
çıxan su anbarı istismara verilib. Xaçınçay
su anbarının 7 kilometr uzunluğunda kanalla birlikdə təmiri və bərpası aparılıb.
Hələ Azərbaycan
hökuməti tərəfindən
1964-cü ildə istismara
verilən anbar sovetlər dövründə
meliorasiya məqsədi
üçün istifadə
edilir, eyni zamanda bu anbar
vasitəsilə Ağdam
şəhəri və
şəhərətrafı yaşayış məntəqələrinin
su ehtiyacı ödənilirdi.
Məlumdur ki, Azərbaycan su resursları az olan ölkələrdəndir.
Hesab edirik ki, belə bir
vaxtda Sərsəng, Suqovuşan, Xaçınçay
kimi iritutumlu anbarlarının nəzarətimizə
keçməsi, yenidən
istismara verilməsi olduqca əhəmiyyətlidir.
Cənab Prezident
tərəfindən 2024-cü il "Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili" elan olunub ki,
bu da ölkəmizin
geosiyasi və geostrateji mövqeyinin daha da möhkəmləndirəcək.
Görünən və
görünməyən bu
qədər təhlükəyə
baxmayaraq, Böyük
Zəfərimizin Memarı
Müzəffər Ali
Baş Komandan İlham Əliyev işğaldan azad olunmuş ərazilərimizə
çoxlu sayda səfərlər edir, quruculuq və bərpa işlərinə
rəhbərliyi, hətta
öz ad gününü orada qeyd etməklə, şəxsən həyata
keçirir.
Bu görülən
irimiqyaslı işlərin
davamı kimi onu da qeyd
edək ki, BMT-nin iqlim dəyişiklikləri
üzrə Çərçivə
Konvensiyası insanın
iqlim sisteminə təhlükəli müdaxiləsinin
qarşısını almaq
məqsədi daşıyır.
1992-ci ilin iyununda Rio-de-Janeyro şəhərində
əsası qoyulan
"Tərəflər Konfransı"
kimi nəhəng, 198 üzv dövləti özündə birləşdirən
COP-29-un ölkəmizdə keçirilmə qərarı
Azərbaycan rəhbərinin
müstəsna əməyinin
nəticəsidir. Hər
il keçirilən, ilk dəfə 1995-ci ilin martında Berlində təşkil olunan COP-un katibliyi
Bonn şəhərində
yerləşir. Bütün
böyük dövlətlər
bu tədbirə ev sahibliyi etməyə
çalışır.
Bu tədbirin ölkəmizdə keçirilmə
qərarının müstəsna
əhəmiyyəti olacaq.
Dünyanın hər
yerindən gələcək
70-80 min qonaq, əminəm ki, işğaldan azad edilmiş ərazilərimizlə
yaxından tanış
olacaqlar. Bu həm də turizmin inkişafına təkan verəcək.
Bəxtiyar İSKƏNDƏROV
Müdafiə Sənayesi Nazirliyi, Milli Aerokosmik Ağentliyi Ekologiya İnstitutunun Ekoloji tədqiqatlar və elmi araşdırmalar şöbəsinin rəis
müavini
525-ci qəzet.-
2024.- 17 yanvar, № 8.- S.6.