Antoni ilə
Kleopatranın gur məhəbbətinin faciəli sonluğu
(Əvvəli ötən şənbə
sayımızda)
Kleopatra şəhərə
gəldikdən sonra, Antoni ona şam yeməyinə gəlmək
barədə dəvət göndərdi. Çariça isə
fikirləşirdi ki, əvvəlcə Antoninin onun yanına gəlməsi
daha məqsədə uyğundur. Öz xoş münasibətini
və ədəb-ərkanını göstərmək
üçün Antoni çariçanın yanına yollandı
və ağlasığmayan hazırlıqlar
aparıldığını gördü, lakin ən çox
nəzərəçarpan çoxsaylı işıq mənbələri
idi.
Sonrakı gün isə Antoni onu şama dəvət
etdi və istəyirdi ki, bu qəbulda onu
ötüb-keçsin, lakin özü də gördü ki, hər
iki məsələdə o, bu qadına uduzmuşdur. Buna
görə də o, öz kasıblığına və kobud
yöndəmsizliyinə özü istehza ilə
gülürdü. Kleopatra, əsgərə məxsus olan onun
belə bayağı, kobud zarafatlarına qoşuldu və onun
şit hərəkətlərinə də elə bir
müqavimət göstərmirdi. Bircə şey var idi ki, bu
qadın fövqəladə bir gözəlliyə malik
olduğundan, onu heç nə ilə müqayisə etmək
mümkün deyildi və onunla görüşənlər,
onunla bir yerdə yaşayanlar bu məftunluğa müqavimət
belə, göstərə bilmirdilər. Axı ilahi gözəlliyin
qeyri-adi, insanın dərk edə bilmədiyi məhvedici təsiri
olur, az-çox gözəlliyi duyan adam onun əsirliyindən
uzaqlaşa bilmir, əksinə, özünü təslim edir,
bu gözəlliyə qul olur və bu köləlik onu
dünyanın bütün qayğılarından,
qanunlarından, prinsiplərindən və qadağalardan azad
edir. Bu gözəllik elə bir şərabdır ki, onun bircə
qurtumu, bircə dəfə dadılması uzun müddət və
ya həmişəlik insanı məst edir, real həyatdan
ayırır və yalnız xəyallarda, təsəvvürlərdə
mövcud olan sürrealist dünyanın sakininə
çevirir. Gözəllik dənizində boğulanlar bu məhvi
özlərinin yeganə xilası və ağlasığmaz
xoşbəxtliyi kimi qəbul edir, həyatın və
ömürün bütün sərhədlərini,
dünyanın böyük ərazisini kiçildərək,
yalnız məhəbbət planetində yaşamağa
başlayır və virtual fantastik aləm onlara yer üzərində,
bəlkə də, cənnətə məxsus olan ləzzətləri
verir. Kleopatra da hətta məhz böyük bir ordunu məğlub
edib, əsir götürməyə qadir olan bir gözəlliyə
malik idi. Onun cazibədarlığı, məftunedici zahiri əlamətləri,
çox şirin lətafətli söhbətləri məlahətli
xarakteri ilə bir yerdə, adamları öz sehrinə salırdı.
Onun səsini eşitməkdən hər kəs ləzzət
alırdı. Bu, səs çox səmimi musiqi alətinə
bənzəyirdi. Axı deyirlər ki, ən nadir və daha
gözəl musiqi aləti insan boğazı və səsi
hesab olunur. Həm də o, danışdıqda bir dildən
başqa dilə asanlıqla keçə bilirdi. Hətta bir
çox barbar xalqlarının nümayəndələrinə
o, tərcüməçi kimi cavab verirdi. Kleopatra həbəş,
yəhudi, ərəb, Suriya, Midiya, Parfiya və digər dilləri
öyrənmiş, onlarda çox gözəl
danışırdı. Bu, ona görə təəccüblü
idi ki, onun əcdadları olan çarların çoxu misirlilərin
dilini öyrənməkdə çətinlik çəkmişdilər,
bəziləri isə öz makedoniyalı dilini də
unutmuşdu.
Antoni ona elə vurulmuşdu ki, bu vaxt baş verən
mühüm hadisələrə belə əhəmiyyət
vermirdi. Antoni ilə Kleopatranın görüşü 41-ci
ildə baş vermişdi və bu vaxtdan bu qadın onun məşuqəsi,
37-ci ildən isə rəsmi nikahla təsbit edilmiş
arvadı olmuşdu. Bu vaxtlar Labienin komandanlığı
altında Parfiya qoşunları Mesopotamiyada
toplaşmışdı və Suriyaya hərbi müdaxilə
etməyə hazır idi. Bütün bu məsələ ilə
məşğul olmaq əvəzinə, o, Kleopatra ilə
birlikdə Aleksandriyaya yollandı və 41-ci illərin
qış tətilini ziyafət və şənliklərdə
keçirdi. Bu günlər. sərkərdə
üçün ən qiymətli şeylərdən belə
daha dəyərli və əziz görünürdü. Antoni
və Kleopatra "Müstəsna Qurmanlar" kimi xüsusi
adla adlandırdıqları bir cəmiyyət yaratdılar. Bu
cəmiyyət üzvləri bir-birini ləzzətli xörəyi
dadmaq naminə, ölçü hissindən uzaq olan qeyri-adi məsrəflərlə
əylənirdilər, qonaqlıqlar təşkil edirdilər.
O vaxtlar Aleksandriyada olan bəzi romalılar əfsanəyə
bənzəyən bu qonaqlıqlar haqqında ağızdolusu
danışırdılar. Bir şam yeməyinə
hazırlıq görülən mətbəxdə bir
romalı qızardılmış səkkiz vəhşi
qabanı gördükdə, qonaqların çox
olacağını güman etdi və bu vaxt aşpaz onun sadəlövhlüyünə
gülərək demişdi ki, qonaqlar on iki nəfərdən
çox olmayacaq. Xörək bircə dəqiqə gecikmiş
olsa, xarab hesab edilir. Sonra aşpaz əlavə etmişdi ki,
onun ağaları bu saat yeməsə, ola bilər ki, şərab
istəyəcək və ya söbət edəcək, ona
görə də bu vaxt süfrə üstündə olan yemək
götürülməlidir. Beləliklə, bu, heç də,
birinci dəfə deyil, bütün şam yeməklərinə
belə hazırlıq olmalıdır, çünki
onların şam saatını əvvəlcədən
güman etmək qeyri-mümkündür. Antoninin Fulviyadan olan
böyük oğlu bir həkimə, ona otaqda gördüklərinin
hamısını "sənə hədiyyə kimi verirəm"
- dedi və bu vaxt ətrafda olan boşqabları göstərdi.
Həkim minnətdarlığını bildirərək fikirləşirdi
ki, bu yaşda olan oğlan, heç bu əşyaların qiyməti
haqqında da elə bir təsəvvürə malik deyil. Bundan
bir az sonra bütün boşqabları onun evinə gətirdilər
və o, bunların üstündə nişan qoymaq və belə
hədiyyəni götürməkdən qorxaraq, onları
özündən kənarlaşdırmaq istədi və gətirən
adama dedi ki, bu nə narahatçılıqdır? Ona belə
cavab verdilər ki, sənə bunu verən adam Antoninin
oğludur və o, bunların hamısı qızıldan da
olsa belə, bu hədiyyəni verməkdə sərbəstdir,
lakin sən mənim məsləhətimə qulaq assan, məsləhət
görərdim ki, onların dəyəri qədər pulu bizdən
qəbul et, çünki onların arasında elə əntiq
və məşhur sənətkarların əsərləri
ola bilər ki, onlar üçün Antoni heyifsilənə bilər.
Antonini belə eyş-işrət cəlb etdiyi halda,
Kleopatranın özünün maraq dairəsi olduqca geniş
idi. Onda tərifə layiq xüsusiyyətlər
saysız-hesabsız idi. Böyük yunan filosofu Platon dörd
növ tərif obyektini qəbul edirdisə, bu qadın yüzlərlə
belə tərif olunmalı xüsusiyyətlərə malik
idi. Antoni ciddi olduqda və ya şadlanmaq istədikdə
Kleopatra hər an onun arzusuna uyğun olan yeni şənlik
növü və ya məlahət tapa bilirdi. Hər bir
dövrdə bu qadın ona təsir edə bilirdi və nə
gündüz, nə də gecə Antoninin ondan
uzaqlaşmasına imkan verirdi. Kleopatra onunla zər atır,
onunla birlikdə şərab içir və ova gedirdi. Sərkərdə
ordu ilə məşq etdikdə də, məşuqəsi bu məşqlərə
tamaşa edirdi. Gecələr Kleopatra qulluqçu qadın
paltarında küçələrdə onunla birlikdə gəzirdi
ki, adamları narahat etsin və onlara əziyyət versin,
nökərlər Antoniyə, demək olar ki, nifrət edirdilər
və bu gəzintilərdən o, qaça-qaça, bəzi
hallarda isə döyülmüş halda qayıdırdı,
baxmayaraq ki, adamların çoxu onun kim olduğunu
yaxşı fərz edirdi. Buna baxmayaraq, aleksandriyalılar,
ümumən, onu sevirdilər, onun
şıltaqlığına və oyunlarına
qoşulurdular, deyirdilər ki, onlar Antoninin Romadakı faciəli
işlərdəki iştirakının əsas
baiskarlarıdır və onun komediyasını özləri
üçün qoruyub saxlayırdılar. Belə vecsiz
şeylər isə qurtarmaq bilmədiyindən, Antoninin
ağılsızlığının bir xüsusiyyətinə
çevrilmişdi, lakin onun balıq ovu barədəki əhvalatını,
demək olar ki, hamı bilirdi.
O, bir dəfə Kleopatra ilə birlikdə balıq
tutmağa getdi və məşuqəsinin yanında bəxti gətirməyib,
heç nə tuta bilmədiyi üçün
balıqçılara göstəriş vermişdi ki, suyun
altına batıb, balıqları onun qarmağına
taxsınlar. Misirlilər balıq taxan kimi o, sürətlə
tilovu sudan çıxarırdı. Bundan çox məmnun
olan məşuqə çariça hamıya Antoninin
çox cəld balıq ovçusu olduğunu söyləyirdi
və onları sabahısı günü gəlib, romalı sərkərdənin
balıq tutmasına baxmağa dəvət etdi. Bir neçə
adam balıqçı qayıqlarının göyərtəsindən
balıq ovunu müşahidə edirdi və Antoni tilovunu suya
saldıqda dalğıçlara qoşulmuş nökərlərindən
biri - mətbəxdə işləyən yeniyetmə oğlan
su altında yaxşı üzdüyünü deyib onlara
qoşuldu. O, mətbəxdəki duzlu balıqları
götürdü. Misirdə duzlu balıq olmurdu. Onu Pontdan gətirirdilər.
Yeniyetmə həmin götürdüyü balığı
qarmağa taxdı. Antoni qarmağa ov taxıldığını
hiss edib, tilovu sudan çıxardı və nə baş
verdiyini anladıqda, hamı bərkdən gülməyə
başladı. Bu vaxt Kleopatra pərt olmuşdu, Antonini
müdafiə etmək üçün ucadan dedi: "Gedək,
general, balıq tilovu biz fağır Faros və Kanop
hökmranları üçündür. Sizin ovunuz isə
şəhərlər, əyalətlər və səltənətlərdir".
Müttəfiqlər öz aralarındakı
ittifaqı möhkəmləndirmək qərarına gəldilər.
Brundiziyada bağladıqları yeni müqavilə Antoni ilə
Oktavianın sonrakı münasibətlərini bir qədər
yaxşılaşdırdı. Onların münasibətlərinin
yumşalmasında o vaxtlar Romada dəbdə olan və mənəvi
cəhətdən yüksək prinsiplərə malik olan, həm
də adamlar tərəfindən kəskin surətdə pislənən
sülalə nikahı da öz rolunu oynadı. Oktavianın
qatı düşməni olan Fulviya öldüyü
üçün, Antoni Oktavianın bacısı və bu
yaxınlarda dul qalmış Oktaviya ilə evləndi. Sonra isə
müttəqfiqlər Puteolda 39-cu ildə Sekst Pompeylə
müqavilə bağladılar və bu müqaviləyə
görə, Pompey bütün dəniz qüvvələrinin
komandanı oldu, ona Siciliya və Sardiniya adaları verildi.
Bundan sonra Antoni yenə Şərqə yollandı və burada
onun başı Suriyanın və Kiçik Asiyanın bəzi
vilayətlərini işğal etmiş parfiyalılara
qarışdı. Onun sərkərdəsi bu əraziləri
parfityalılardan geri ala bildi. Lakin İtaliyada vəziyyət
yaxşılaşmırdı. Sekst Pompey yenə də bura ərzaq
gətirilməsinə öz donanması ilə ciddi
maneçilik törədirdi. Romadan çoxlu qul Pompeyin
hökmranlığında olan Siciliyaya qaçırdı.
Dövlət üçün böyük təhlükəyə
çevrilmiş Pompeyin bu yarımquldur dövləti ilə
birdəfəlik məsələni həll etmək
üçün Oktavian onunla müharibə aparmağı və
Siciliyanı işğal etməyi qərara aldı. Lakin dəniz
döyüşü Oktavian üçün olduqca uğursuz
getdiyindən, o, Antonidən kömək xahiş etdi. 37-ci ilin
birinci yarısında onlar Tarendə görüşdülər.
Antoni öz müttəfiqinə 130 gəmi verdi, əvəzində
ondan Parfiya yürüşü üçün 20 min əsgər
aldı. Bundan sonra Aqrippanın komandanlığı
altında 36-cı ildəki iki dəniz döyüşündə
romalılar Pompey donanmasını darmadağın etdilər və
Oktavian Siciliyanı da öz hökmranlığına
götürdü.
Antoni bu dəfə Şərqə yollanarkən təzə
arvadını və əvvəlki arvadı Fulviyadan olan
uşaqlarını Oktaviyanın himayəsində qoyub
getmişdi. Lakin Kleopatraya olan vurğunluq bir bəla kimi xeyli
uzun sürürdü. O, Suriyaya döndükdən sonra yenidən
məhəbbət alovunda yanmağa başladı və
Kleopatranı Suriyaya gətirmək üçün onun
arxasınca adam göndərdi. Kleopatranın gəlişinə
o, hədiyyə də hazırlamışdı. Finikiyanı,
Kalesuriyanı, Kipri, Kilikiyanın böyük bir hissəsini,
İudeyanın balzam istehsal edən hissəsini, Ərəbistanın
Nabateya tərəfdə dənizə qədər genişlənmiş
hissəsini o, çariçaya bağışlamaq istəyirdi.
Əlbəttə, Romanın işğal etdiyi bu torpaqların
kimlərəsə hədiyyə verilməsi,
romalıların Antoniyə qarşı nifrətinin
yaranmasına səbəb oldu. Bundan başqa, o, bir sıra
özəl adamlara böyük hökumətləri və
çarlıqları idarə etmək həvalə edirdi və
həmçinin İudeya çarı Antiqonous kimi ona xəyanət
edən çarların boynunu vurdururdu. Lakin romalıları ən
çox hiddətləndirən onun Kleopatraya belə ehtiram
göstərməsi idi.
(Ardı var)
Telman ORUCOV
525-ci qəzet .- 2024.- 20 yanvar, ¹11.- S.22.