Aktrisanın
şirin-acı həyat hekayəti
(Əvvəli ötən çərşənbə
sayımızda)
Baletə sevgim yalnız məşqlərə can
yandırmağımla bitib, qurtarmırdı, cəsarət
göstərib, öz səhnəmizdə də təklifə
boyun əyib, balet partiyasını ifa etməkdən çəkinmədim.
Bu barədə mən qısa da olsa söhbət
açmışdım, indi bir qədər geniş təfsilata
keçməklə danışacağam. Truppamız bir dəfə
tamaşaçını güldürmək xatirinə
parodiya üslubunda olan balet səhnəsi
hazırlamışdı. İri cüssəli, yekə
qarınlı aktyorlarımız özlərinə məxsus,
karikatura tipli rəqslərlə tamaşaçıları
bolluca güldürürdülər. Mən isə onlardan fərqli
olaraq, tamaşadakı rəqsimə balerina ustalığı
və məsuliyyəti ilə yanaşmışdım. Mən
heç də professional balerina deyiləm, lakin bu sənətin
çətinliklərinə yiyələnmək
üçün çox əziyyət çəkmişəm,
yorğunluqdan taqətdən düşənə qədər
özümə qəsd edərək, hər gün saatlarla dəzgah
arxasında, repetitor müəllimənin - professional
yaşlı balerinanın rəhbərliyi altında məşq
etmişdim, axı əvvəllər balerina olmaq məqsədim
də var idi. Ümumiyyətlə, məqsədlərim lap
çox idi, özümü az qala fəda edirdim ki, bu məqsədlərimə
çatmaq üçün hər sahədə
professionallığa yiyələnim, bu isə
qeyri-mümkün idi. Həqiqi balerina olmaq olduqca çətindir,
bütün ömrünü bu sənətə həsr etməyi
tələb edir. Ona görə də ciddi səylərimə
baxmayaraq, 32 fueteni axıra qədər fırlana bilmirdim, lakin
baletin mürəkkəb texnikasına lazımınca yiyələnmişdim
və ən azı kordobaletdə uğurla rəqs edə bilərdim.
Bu işdə istedadım və ölçüyə gəlməz
zəhmətsevərliyim heç də az rol
oynamamışdı. Çəkdiyim əziyyətlərimin
isə sonralar səhnədə mənə böyük köməyi
dəydi.
Tamaşada yeganə rəqs edən qız mən idim.
Əvvəldən axıradək o qədər də asan
olmayan partiyanı ifa etdim. Mən heç cür özümə
sığışdıra bilməzdim ki,
tamaşaçının gülüşünü qazanmaq
üçün hansısa bir süniliyə yol verim, rəqsdə
baletdən kənar hərəkətlər edim. Bu, pərəstiş
etdiyim həmin sənətə bəslədiyim sevgiyə xəyanət
olardı. Digər tərəfdən paçka
(balerinaların səhnədə geyindiyi olduqca qısa,
çox hissədən tikilmiş, yanlara açılan dairəvi
kiçik tuman) mənə çox yaraşırdı,
fiquramın bütün gözəlliklərini nümayiş
etdirməyə imkan verirdi. Ağ səhnə geyimində mən
əsl süd rəngini almışdım. Mən havaya
sıçrayanda - həm sautedə, həm də assembledə,
baletdə sıçrayışlar belə adlanır, pərvazlanan
quş təsiri bağışlayırdım, sənətə
vurğun tamaşaçıları bu, çox razı
salırdı. Sıçrayışım vaxtı
ayaqlarımı olduqca aralı açdığımdan az
qala şpaqat forması yaranırdı, təsviri mənzərə
isə gərilmiş quş qanadlarını
andırırdı. Axı qadın, qız hərəkət
edəndə onun bütün gözəllikləri üzə
çıxır. Səhnədə incə
sıçrayış edən balerina kəpənəyə məxsus
olan daha zərif uçuş effekti yaradır. Kəpənək
uçanda Günəşin şüaları altında onun
qanadlarındakı rənglər əsrarəngiz qaydada bərq
vurur və hərəkətsiz olan vaxt onun gizli qalan
bütün gözəllikləri üzə
çıxır. Onu müşahidə edənlərdə isə
qövsi-quzehə bənzər füsunkarlıq duyğusu
yaranır. Mən səhnədə özümü, bədəninin
kiçik ölçüsünə uyğun gəlməyən
bəzəkli enli qanadları olan kəpənək hiss edirdim
və pərvazlanma anlarım tamaşaçılara çox
xoş gəlirdi. Hətta belə bir fikir yaranmışdı
ki, baletə yad olan səhnədə yeni möhtəşəm
balerina meydana gəlmişdir. Bu çıxışıma,
havada yüngül, zərif pərvazlanmanı xatırladan
sıçrayışıma, uçuşuma görə uzun
müddət məni artıq göyə qalxan quş deyil, bir
çiçəkdən başqasına qonan "kəpənək"
adlandırırdılar. Rafiq bu tamaşaya baxmışdı,
onu yaddan çıxarmırdı və bəzən evdə mənə,
əzizləmək qaydasında ingilis dilində kəpənək
mənasını verən "butterfly" deyə müraciət
edirdi. Özümə gəldikdə, həmin səhnə
oyunumu ən böyük uğurlarımdan biri, professional rəqs
sahəsində nailiyyətim hesab edirəm. Lakin anlayıram
ki, tənqidçilər dram aktrisasının bu zəhmətinə
elə bir əhəmiyyət verməyib, onu mənim
yaradıcılığımın adi bir hissəsi kimi də
qəbul etməyəcəklər. Tənqidçilərin
qiymətindən asılı olmayaraq, səhnədə
balerina kimi çıxışım heç vaxt mənim
yadımdan çıxmayacaqdır.
Lakin ümumiyyətlə, baletimizin yüksək səviyyəyə
çatması da hələlik arzu olaraq qalır. Yarım əsr
bundan əvvəl nail olduqlarımızı ətalət
hesabına itirmişik. Bizim nə Dyagilevimiz, nə də
Qriqoroviçimiz vardı ki, incəsənətin bu
növünü yeni, daha yüksək səviyyəyə
qaldırsın. Bizdə baletin təbliğatı da demək
olar ki, aparılmır, televiziya ekranlarını müğənnilər
aramsız olaraq işğal etdikləri halda, bir dəfə də
olsun onlarda balet tamaşası nümayiş etdirilmir. Rusiyada
QKÇP-yə görə P.İ.Çaykovskinin məşhur
"Sonalar gölü" baleti anafemaya
uğramışdır. Bizdə böyük Xoreoqrafiya məktəbi
yaradılsa da, heç də böyük ustalar
yetişdirilmir, prima balerinalar da kordobalet rəqqasələrindən
elə də fərqlənmirlər. Vaxtı ilə fransız
rəssamı Edqar Deqa balerinaların fiquralarını
tablolarında təsvir etməklə məhşurlaşmışdı.
Anri Tuluz-Lotrek "Mulen Ruj"un kankan rəqqasələrinin
reklam xarakterli qrafikasında təsvir etməklə, bu gecə
klubunun populyarlığının böyüməsində
böyük rol oynamışdı. Bizdə isə rəssamlar
natürmortlara canlı səhnə ustalarından daha
böyük üstünlük verir,
fırçalarını onların sadə portretini çəkmək
üçün də işlətməkdən belə
qaçırlar.
Yeri gəlmişkən, səhnənin aktyora, aktrisaya
sehrli görünən bir təsirini də qeyd etmək istəyirəm.
Biz həyatda sadə görünürük, başqalarından
fərqlənmirik. Səhnə isə bizi tamamilə dəyişdirir,
bizə əlavə gözəllik verir, adamları əsir edən
xarizma ilə mükafatlandırır. Səhnədə
bütün bədənimiz də, qollarımız,
ayaqlarımız, sifətimizin cizgiləri də
anlaşılmayan dəyişikliyə məruz qalır, qeyri-adi
mükəmməllik qazanır. Bütün bunlar aktrisa ətrafında
cazibədar aura yaradır və tamaşaçılar da onun təsiri
altına düşür. Teatrın çox saylı sirlərindən
biri də, yəqin ki, budur. Səhnəyə qədəm
basan hər kəs bu metamorfozalara hazır olmalı, həm də
onu qiymətləndirməyi bacarmalıdır. Həm də
artist, həqiqi incəsənət xadimi özünü
başqa reallıqda hiss etməkdən uzaq
qaçmalıdır.
Keçmişi yada saldıqda, mənim yeniyetməliyim
və gəncliyim ağır zəhmət mayesində
yoğrulmuşdur, günüm
məktəbdə, çoxsaylı əlavə məşğələlərdə
keçirdi və mən başa düşürdüm ki,
komada yaşamaqdan çıxmaq üçün tikəcəyim
hündür, yaraşıqlı binanın, villanın
bünövrəsini məhz indi qoymalıyam. Yəqin ki,
yüngül olmayan həyatım məni belə intensiv, tərtökmə
qaydasında çalışmağa məcbur etmiş,
qarışqa zəhmətkeşliyinə yiyələnməyimə
səbəb olmuşdu.
Tələbəlik illərim
Nəhayət, məktəbi yaxşı qiymətlərlə
bitirdikdən sonra, arzularımın reallaşması
üçün teatr xadimləri hazırlayan universitetə qəbul
olundum və ilk kurslardan çalışqanlığımla,
istedad işartıları ilə müəllimlərimin diqqətini
cəlb etdim. Mən olduqca kasıb geyinirdim, professorlar mənim
ehtiyac içərisində yaşadığımı
görürdülər. Onlar kinostudiyalarda, teatrlarda işləyən
kolleqalarına mənim ümid verən istedad
qığılcımlarımdan istifadə etməyi məsləhət
gördüklərindən, mən filmlərdə kütləvi
səhnələrdə oynayır, kiçik rollara çəkilirdim
və rejissorlar mənim zəhmətsevərliyimdən
razı qalırdılar. Hətta biri bu xüsusiyyətimi
şişirdərək, məni "yapon qızı"
adlandırmışdı. Azərbaycanlı müsəlman
qız birdən-birə digər planetdən gəlmiş kimi
görünən bir xalqın törəməsi səviyyəsinə
qaldırılmışdı. Bu adla mən
öyünürdüm, özümü uğur naminə fəda
etməyə hazır bilirdim. Axı məndə sintoizm
elementləri də var idi, mən təbiətə tam
sitayiş edirdim.
Bir ingilis dili müəlliməsi isə məni
"workaholic" - "zəhmətdən yorulmayan"
adlandırırdı. Çalışqanlığıma
görə mən artıq "ulduza" çevrilmişdim
və ya ona bənzəyirdim. Ona görə də
axırıncı kurslarda məni ucuz kinofilmlərdə iri
rollara çəkilməyə dəvət edirdilər və
rolun keyfiyyətinə məhəl qoymadan qonorar naminə mən
razılıq verirdim. Oyunum tamaşaçıların və
bəzi kino tənqidçilərinin də diqqətini cəlb
etməmiş qalmamışdı, bunlar isə mənim
üçün iftixar, öyünmək mənbəyinə
çevrilirdi.
Aktrisalığa həvəsim yarandığı vaxtdan
fiquramın və sifət cizgilərimin xoşagələn
olması məni çox düşündürürdü.
Axı əyri bədənli, ya başqa qüsurlu fiqurası
olan aktrisa bədbəxt qadın obrazlarından başqa nə
yarada bilərdi, kübar qadın rolunu yaratmaq eşqinə
düşdükdə isə yalnız gülüş
doğura bilərdi. Gəncliyim start götürdükdə,
başqa sözlə, universitetə daxil olduqdan sonra bədənimdə
müsbət dəyişikliklər əmələ gəldi, ətə-qana
doldum. Bəzi gözəllik mənbələrinin kiçik
olması mənim üçün dərdə
çevrilmişdi. Axı döşlər
ölçüsündə olduqda, fiquraya yaraşıq
verdikdə qadına, qıza gözəllik verir, hamı
birinci növbədə paltar altında gizlədilmiş bu
hissəyə fikir verir, axı əslində döşlər
geniş yançaqla birlikdə qadınları kişilərdən
tam fərqləndirir. Məşhur filmdə Misir
çariçası Kleopatra deyirdi ki, oğul doğmaq
üçün qadına iri budlar lazımdır. Döşlərə
gəldikdə, onlar yeniyetməlikdən sonra böyüməklə,
özlərini büruzə verməyə başladı,
koftanı nəzərə çarpan dərəcədə
qaldırırdı. Oğlanların gözlərini tez-tez mənim
sinəmə dikməsi məni sevindirirdi, axı adamlar gözəl
peyzajdan həzz aldıqlarına görə geniş ətrafa
əhəmiyyət vermir, nəzərlərini yalnız onlara
həzz verən nöqtəyə dikirlər. Kinofilmlərdə
və model qızların foto portetlərində qadın
döşlərinin cazibədarlığına xüsusi fikir
verilir. Ümumiyyətlə, gözəl qadını yaratmaqla,
təbiət bəşqalarına nisbətən ona xüsusi
üstünlük verir, bunu heç cür inkar etmək olmaz.
Gur qara saçlarım ağbəniz sifətimi dairəyə
almaqla, bütün cizgilərinə - qaşlarıma,
yanaqlarıma, ağzıma və dodaqlarıma gözəllik
nişanələri verirdi. Rəfiqələrim məndə
baş verən dəyişiklikləri hiss edir, bəzilərində
bu qısqnclıq, hətta paxıllıq yaradırdı.
Yeni narkomanın məsuliyyətsiz tələbləri
Lakin bir təsadüf mənim ovqatımı
korladı, qonşumuzda yaşayan, qardaşımla dostluq edən
bir narkoman oğlan mənim artıq aktrisaya çevrildiyimi
eşidib, bir gün yolumu kəsdi. Nədənsə
ürcahıma daim narkoman cavanlar çıxırdı. O,
bütöv adımı deyə bilmədiyindən, məni
İza deyə çağırırdı, bir qədər
istehza, bir az da kinayə qaydasında dedi ki, aktrisa olandan
artıq bizi saymırsan. Məgər sən bilmirsən ki, mənim
səndən xoşum gəlir, istəyirəm sən mənim
"girlfriend"im olasan. Hətta səni sevməyim barədə
meyxanaçıdan xahiş edib, gözəl bir meyxana da
qoşdurmuşam və məhlənin uşaqları bunu
tez-tez oxuyurlar.
Sözün qısası, biz dost olmalıyıq, məhəlləmizin
qızı kənar adama qismət olmamalıdır. O,
artıq məni öz mülkiyyəti hesab edirdi. Sərt cavab
versəm, açıq hərəkətlər edərdi, ona
görə də gülümsəyərək əlavə
etdim ki, İmamverdi, mən səni özümə qardaş
bilirəm, çünki Aydının yaxın dostusan. Qardaşım
da həmişə mənə demişdi ki, heç kəs sənə
sataşa bilməz. İmamverdi ilə ikimiz o adamın
cavabını lazımınca
verərik. Bu sözlər onun döşünə
yatdı, lakin yenə təkrar etdi:
- Mən səninlə gəzmək istəyirəm.
Fikrini bilmək istəyirəm. Bilirəm ki, mənə
"yox" deyə bilməzsən.
Bu, artıq hədə xarakteri
daşıyırdı. Onu xoş sözlərlə
yumşaltmaq lazım idi. Bildirdim ki, onsuz da biz dostuq,
qardaşıma görə yaxınlıq, nə
tapşırığın olsa, mən onu yerinə yetirməyə
hazır olacağam.
(Ardı var)
Telman ORUCOV
525-ci qəzet.- 2024.-10 yanvar,№3.- S.14.