Azərbaycan-Britaniya: Müdafiə və təhlükəsizlik tərəfdaşlığı gücləndirilir

Azərbaycanla Böyük Britaniya arasında münasibətlər çoxşaxəli olmaqla dinamik inkişaf edir. Britaniya Azərbaycanla münasibətləri daha da genişləndirməkdə, əlaqələrimizin strateji tərəfdaşlıq müstəvisində inkişafında maraqlıdır. Bunu bu ölkənin müdafiə naziri Lord Vernon Koakerin Bakıya səfəri bir daha nümayiş etdirdi.

Dekabrın 4-də Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Lord Vernon Koakeri qəbul edib. İkitərəfli münasibətlərin zəngin tarixinin olduğunu deyən dövlət başçısı ölkələrimiz arasında əməkdaşlığın enerji sektorundan başladığını və daha sonra bir çox sahələri əhatə etdiyini vurğulayıb. Prezident ticarət, investisiya və digər sahələrdə əməkdaşlığı daha da genişləndirmək üçün yaxşı imkanların olduğunu deyib. Hazırda ölkələrimiz arasında müdafiə sənayesi sahəsində əməkdaşlıqla bağlı yeni səhifənin açılmasına toxunaraq, bunu qarşılıqlı etimadın göstəricisi kimi qiymətləndirib.

Britaniyalı nazir Azərbaycanla Ermənistan arasında münasibətlərin normallaşması və sülh gündəliyinin irəli aparılması istiqamətində bu ilin avqustunda Vaşinqtonda əldə edilmiş nəticələr münasibətilə dövlət başçısını təbrik edib, eyni zamanda, ölkələrimiz arasında dostluq və etimada əsaslanan münasibətləri qeyd edərək əlaqələrin strateji tərəfdaşlıq müstəvisində inkişaf etdirilməsində maraqlı olduqlarını söyləyib.

Britaniyanın Azərbaycandakı səfirliyinin nazirin səfərinin yekunu ilə bağlı yaydığı açıqlamada qeyd olunub ki, Koaker Böyük Britaniya və Azərbaycan arasında müdafiə tərəfdaşlığını gücləndirmək məqsədilə Bakıya səfər edib. Görüşlərdə müdafiə və təhlükəsizlik məsələlərinin müzakirəsi diqqətdə olub. Vurğulanıb ki, təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlıq Böyük Britaniya-Azərbaycan strateji tərəfdaşlığının əsas sütunlarından biri olacaq, regional sabitlik və uzunmüddətli sülhün əhəmiyyətinə dair ortaq anlayışı əks etdirəcək. Artan təhdidlər fonunda ölkələr ortaq strateji maraqlar üzrə birgə işləməyə davam edəcəklər.

Böyük Britaniya bu ilin oktyabrında Azərbaycana tətbiq olunan silah embarqosunu aradan qaldırıb. Səfirliyin bəyanatında o da bildirilib ki, Böyük Britaniya və Azərbaycan Cənubi Qafqazda sülh, sabitlik və rifah üçün ortaq məqsəd üzərində birlikdə çalışırlar. Nazir Koaker bu məqsədə dəstək olaraq Bakıya səfər edib. Səfər ikitərəfli münasibətlərdə mühüm inkişaflardan sonra müdafiə sahəsində əməkdaşlığı daha da dərinləşdirir. Bu inkişaflara 2025-ci ilin avqustunda münasibətlərin strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə yüksəldilməsi niyyəti daxildir. Müdafiə əməkdaşlığı bu tərəfdaşlığın əsas sütunu olacaq və regional təhlükəsizlik və strateji sabitliyə ortaq sadiqliyi əks etdirəcək.

Britaniya bu ilin mart ayında Azərbaycanda ilk rezident hərbi attaşesini təyin edib. Oktyabr ayında isə iki ölkənin müdafiə nazirləri Londonda 2026-2027-ci illər üçün əməkdaşlıq planı imzalayıblar. Bu, ən iddialı ikitərəfli müdafiə əməkdaşlığı proqramı hesab olunur.

Azərbaycanla Britaniya arasında münasibətlər həm də etimada əsaslanır. Məhz bu amil əməkdaşlığı daha da möhkəmləndirir. Müdafiə naziri Koaker də bu məqama diqqət çəkərək deyib: "Ölkələrimizin üzləşdiyi təhdidlər artdıqca, bizim kimi etimad və hörmət üzərində qurulmuş tərəfdaşlıqlar daha da vacib olur. Cənubi Qafqazda sülh və rifahı dəstəkləmək üçün Azərbaycanla işləməkdən məmnunam və qarşıdakı aylar və illərdə əməkdaşlığımızı daha da gücləndirməyi səbirsizliklə gözləyirəm".

Azərbaycanın xarici siyasətində Böyük Britaniya ilə münasibətlər hər zaman vacib yer tutub. İki ökənin əlaqələri tarixi və strateji əhəmiyyətə malikdir. Britaniya 1991-ci ilin dekabrında Azərbaycanın müstəqilliyini tanıyan ilk Qərb ölkələrindən biri oldu. Ölkələrimiz arasında diplomatik münasibətlər isə 1992-ci il martın 11-də qurulub. Ötən müddətdə iki ölkə arasında əlaqələrin genişləndirilməsi baxımından yüksək tarixi nailiyyətlər əldə olunub və hazırda Azərbaycan-Böyük Britaniya münasibətləri inkişafının ən yüksək səviyyəsinə çatıb. Böyük Britaniya da bir çox sahələrdə, xüsusən enerji sektorunda uzunmüddətli etibarlı əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsinə böyük önəm verir. İqtisadi əməkdaşlıq ikitərəfli münasibətlərin əsasını təşkil edir. Böyük Britaniya Azərbaycanda ən böyük xarici investor olaraq qalır. BP Azərbaycanın neft-qaz sektorunda çalışan əsas Britaniya şirkətidir. Şirkət Azərbaycanın neft-qaz sektorunun inkişafına və modernləşdirilməsinə mühüm töhfələr verməklə enerji sektorunda ölkəmizin əsas tərəfdaşı qismində çıxış edir. BP "Azəri-Çıraq-Günəşli", "Şahdəniz" layihələrinin operatoru, Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft, Bakı-Tbilisi-Ərzurum təbii qaz kəmərlərinin, Cənub Qaz Dəhlizinin komponentləri olan Cənubi Qafqaz boru kəmərinin, TANAP, TAP kimi irimiqyaslı layihələrin əsas sərmayədarlarından biridir. 1994-cü ilin sentyabrında "Əsrin müqaviləsi" imzalandığı vaxtdan etibarən SOCAR və BP arasında enerji sahəsində uğurlu əməkdaşlıq qurulub və 2017-ci il sentyabrın 14-də SOCAR və BP arasında Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda yerləşən "Azəri", "Çıraq", "Günəşli" yataqlarının 2050-ci ilədək işlənilməsini nəzərdə tutan yeni saziş imzalanıb. Sazişin imzalanması Azərbaycan-Britaniya əməkdaşlığında növbəti tarixi hadisədir. Bu saziş ölkələrimiz arasındakı əlaqələrin möhkəmliyinin, qarşılıqlı etimadın və faydalı investisiya layihələrinin uğurlu təzahürüdür.

Azərbaycanda 500-dən çox Birləşmiş Krallıq investisiyalı kommersiya qurumu fəaliyyət göstərir. Bu rəqəm iqtisadi tərəfdaşlığımızın şaxələndirilməsinin mühüm göstəricisidir.

Təbii ki, əlaqələr inkişaf etdikcə, yeni çağırışlar, reallıqlar fonunda əməkdaşlıq sahələri də genişlənir. "Əsrin müqaviləsi", mədəni-təhsil proqramları ilə başlayan münasibətlər bu gün artıq daha geniş və strateji xarakter alıb. Müdafiə, təhlükəsizlik sahələri, o cümlədən yaşıl enerji əməkdaşlıqda prioritet xarakter almağa başlayıb.

Rəsmi London Azərbaycanın ərazi bütövlüyü və suverenliyi məsələsində də hər zaman prinsipal olub, keçmiş Qarabağ münaqişəsinə dair mövqeyi beynəlxalq hüquq prinsiplərinə əsaslanıb. Qırx dörd günlük Vətən müharibəsi dövründə də Böyük Britaniya obyektiv münasibət nümayiş etdirib.

Milli Məclisin deputatı Asim Mollazadə "525"ə şərhində deyib ki, Britaniya ilə Azərbaycan arasında çoxşaxəli strateji münasibətləri var. Bu münasibətlər bütün istiqamətlərdə inkişaf edir: "Enerji sahəsində bizim ənənəvi əməkdaşlığımız artıq yaşıl enerji istiqamətində də genişlənir. Avropanın enerji təhlükəsizliyi bizim əməkdaşlığımızın nəticəsində daha da güclənib. Birgə layihələrimizin sayı artıb. Bununla yanaşı, Azərbaycan Britaniya ilə təhsil səhəsində əməkdaşlıq edir, eyni zamanda, mədəniyyət sahəsində əməkdaşlıımız genişlənməkdədir. Yəni humanitar sahəni də biz intensiv inkişaf etdiririk. Həmçinin təbii olaraq çox çətin bir dünyada Azərbaycan və Britaniya öz layihələrini, yaratdıqları sistemi qorumaq üçün təhlükəsizlik məsələlərində də əməkdaşlığı gücləndirməlidirlər. Bu istiqamətdə də bizim birgə işlərimiz daha intensiv olacaq".

Deputat hesab edir ki, Britaniya ilə Azərbaycan arasında əlaqələr bütün sahələrdə daha da güclənəcək, çoxşaxəli, strateji əməkdaşlıq daha da dərinləşəcək: "Biz öz strateji proqramlarımızı qorumaq fikrindəyik, buna qadirik və bu işlər davam edəcəkdir".

Beynəlxalq Münasibətlərin Təhlili Mərkəzinin (BMTM) eksperti Mətin Məmmədli isə "525"ə deyib ki, Britaniya və Azərbaycan bir çox sahələrdə, enerji təhsil mədəniyyət, siyasi diplomatik və s. istiqamətlərdə yaxından əməkdaşlıq edirlər. Ancaq münaqişə dövründə Britaniya ilə Azərbaycan arasında hərbi, təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlıq o qədər də geniş olmayıb: "Ümumiyyətlə, Qərb dövlətləri keçmiş münaqişə dövründə hərbi, təhlükəsizlik sahəsində Azərbaycanla əməkdaşlığı xeyli məhdudlaşdırmışdılar. Təbii ki, müəyyən əməkdaşlıq olub, amma bu, məhdud səviyyədə olub. Məsələn, Azərbaycan-NATO əməldaşlığı çərçivəsində Britaniya da müəyyən rol oynayırdı. Amma bu, o qədər də geniş xarakter daşımırdı. Münaqişədən sonra biz müşahidə edirik ki, bir sıra Qərb dövlətləri Azərbaycanla həm də hərbi, təhükəsizlik sahəsində əməkdaşlıq etməyə meyillidirlər. Vaxtilə qoyduqları məhdudiyyətləri tədricən ardan qaldırırlar. Düşünürəm ki, Azərbaycanla Britaniya arasında hərbi, təhlükəsizlik, müdafiə sahəsində də əməkdaşlıq inkişaf etdirilə bilər. Bunun üçün də ciddi potensial var. Bu sahələrdə əməkdaşlıq həqiqətən də iki ölkə arasında strateji tərəfdaşlığın vacib sütunlarından biri kimi çıxış edə bilər. Çünki hər iki tərəfin bu sahədə əməkdaşlığı dərinləşdirməklə bağlı ortaq maraqları var".

Ekspert iki ölkə arasında münasibətləri də dəyərləndirib: "Münasibətlərimiz strateji xarakter daşıyır. Son 30 ildən artıq dövr ərzində iki ölkə müxtəlif sahələrdə yüksək səviyyəli münasibətlər qurub. Məsələn, enerji sahəsində Azərbaycan Britaniya münasibətlərini xüsusi qeyd etmək istəyirəm. Britaniya və bu ölkəyə aid olan şirkət BP Azərbaycanda ən böyük xarici investordur. Xüsusi qeyd etmək istərdim ki, vaxtilə Britaniya şirkəti Azərbaycanda enerji resurslarının istehsalında, hasilatında böyük rol oynayıb. Bu gün də enerji sahəsində əməkdaşlıq davam etdirilir. Humanitar sahədə də iki ölkə arasında yaxın əməkdaşlıq qurulub də davam etdirilir. İngilis dili, ingilis mədəniyyətinə Azərbaycan cəmiyyətində hər zaman böyük maraq olub. Siyasi-diplomatik müstəvidə əlaqələri qeyd etmək istərdim. Azərbaycan münaqişə dövründə və ondan sonra da hər zaman Qərb dünyasında Britaniyanı özünə daha yaxın ölkələrdən biri hesab edib. Britaniya da Azərbaycanla münasibətlərə böyük əhəmiyyət verib. Britaniyanın zəngin diplomatik məktəbi var, dünyanın böyük ölkələrindəndir. Belə bir dövlət regionun aparıcı ölkəsi olan Azərbaycanla münasibətlərə böyük əhəmiyyət verir. Qarşılıqlı və ortaq maraqlar iki ölkənin münasibətlərinin davamlı olmasına, strateji səciyyə daşımasına səbəb olub".

Pərvanə

525-ci qəzet .- 2025.- 6 dekabr (№223).- S.5.