“Sonun əvvəli”

“Bir rəsmin dedikləri” rubrikasının budəfəki qonağı sənətşünas, Sumqayıt Dövlət Universiteti nəzdində Sumqayıt Dövlət Texniki Kollecinin müəllimi Əfsanə Xəlilovadır. Onunla Xalq rəssamı Ağəli İbrahimovun “Sonun əvvəli” əsərindən danışmışıq.

Ağəli Müsəllim oğlu İbrahimov 6 fevral 1946-cı ildə Bakı şəhərində anadan olub. 1960-1966-cı illərdə Əzim Əzimzadə adına Dövlət Rəssamlıq Məktəbində, 1969-1974-cü illərdə isə M.A.Əliyev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunda təhsil alıb. 1966-cı ildən etibarən yerli və beynəlxalq sərgilərdə iştirak edib. Rəsmləri Rusiya, Türkiyə, ABŞ, Fransa, Almaniya, İtaliya, Böyük Britaniya, Suriya, Bolqarıstan və daha bir çox ölkələrdə nümayiş etdirilib. O, Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının katibi vəzifəsində çalışıb, həmçinin “Xalq rəssamı” fəxri adına layiq görülüb.

Ağəli İbrahimov peşəkar şəkildə portret, peyzaj, natürmort və tematik kompozisiyalar işləyir. Rəssam tablo əsərlərində tez-tez Azərbaycan kəndlərinin, şəhər küçələrinin mənzərələri, milli kənd həyatı təsvir edir. Rəssamın folklor motivlərində əsərlərinə nümunə olaraq, “Novruz”, “Toy”, “Nar dənəsi”, “Nar şirəsi”, “Çıraq ilə natürmort”, “Qoç döyüşü”, “Qarabağ çobanları”nın adını qeyd edə bilərik. Daha fəlsəfi və simvolik kompozisiyalar: “Əbədiyyət”, “Oyanma”, “Sonun başlanğıcı”, “Ruhun vəhdəti” və s. həyat, ruh, həqiqət kimi mövzuları əhatə edir.

- “Sonun əvvəli” Ağəli İbrahimov yaradıcılığının hansı dövrünə təsadüf edir?

- Bu rəsm 1990-cı illərin sonlarında çəkilib. Bu dövr də rəssamın dini-fəlsəfi mövzulara artan marağı ilə xarakterizə olunur. “Sonun əvvəli” rəssamın ən metafizik, düşüncəyə yönəlmiş və transsendental əsəridir. Digər işləri isə daha çox torpağa, insana, həyatın özünə bağlıdır. Bu mənada “Sonun əvvəli”ni səmaya baxan, digərlərini isə yerə köklənən kimi mənalandıra bilərik.

- Əsərin kompozisiyası necədir?

- Tablo fəlsəfi-dini motivlər daşıyır: həyat-ölüm, xeyir-şər və işıq-zülmət qarşılaşması. Əsərin mərkəzində nurdan xəlq edilmiş mifik obraz (mələklərə bənzəyən) yer alır və ətrafında qanadlı mələklər var. Üst hissədə tunel - “ölüm sonrası işıq” anlayışını ifadə edən simvoldan istifadə olunub. İnsan fiqurları - əlləri açıq dua edən və imdad diləyən surətlər - bağışlanma, mənəvi-ruhani səy və inam yolunu əks etdirir.

- Bəs rəng həlli haqqında nə deyə bilərsiniz?

- Kolorit əsasən soyuq göy və ağ tonlarına əsaslanır - bu rənglər ilahi sükunət və mənəvi rahatlığı simvollaşdırır. Tablo kənarlarında tünd qəhvəyi rəng əlavəsi ilə kontrast artırılıb, mərkəzdəki işıq səhnəsinin vizual dərinliyi gücləndirilib.

- Ağəli İbrahimov yaradıcılığında rəng həlli və kompozisiya necə bütövləşir?

- Rəssamın yaradıcılığında rəng duyumu ilə kompozisiya tarazlığı daim diqqət çəkir. Hər əsər həm sakit poetik ab-havaya, həm də motivə görə emosional dinamizmə malikdir. Ağəli müəllimin üslubunda “mühafizəkarlıq” - yəni milli təsviri sənətin klassik prinsiplərinə bağlılıq əsas yer tutur. Ancaq buna rəğmən, o, klassikanı müasir yanaşmalarla təzələməyi bacarıb.

- Tablo hazırda harada saxlanılır?

- Rəssamın fəlsəfi-dini mövzulu əsərləri əsasən iri formatda olur. Bu əsər də həmçinin. “Sonun əvvəli” monumental ab-havalı, çoxfiqurlu kompozisiyaya malikdir. Hazırda əsər rəssamın öz emalatxanasında saxlanılır.

- Sizcə, bu rəsm bizə nə deyir?

- Əsərin adı ilə özü arasında möhkəm bağ var. “Sonun əvvəli” - yəni bitişlər, əslində, yeni başlanğıclardır. Mərkəzdəki nur içindəki şəffaf fiqur ruhun bu dünyanı tərk edib nurani aləmə keçidini simvolizə edir. Bu keçid fiziki dünyanın sonu, mənəvi həyatın başlanğıcıdır. Əsər bizə deyir: “Ölüm bir qapanış deyil. O, bir qapıdır. Hara açılmasını isə sən öz əməlinlə müəyyən edirsən”. “Sonun əvvəli” əsəri bizə deyir ki, həyat keçicidir, davamlı olan yalnız ruhdur. Həyat boyu etdiklərin, düşündüklərin, duan, sevgin, əfvin və inamın səni nura doğru aparacaq. Əgər “son” gəlirsə, qorxma, bu, yeni bir başlanğıcın qapısı ola bilər. Sadəcə, qapını necə döydüyünə bax.

Aytac SAHƏD

525-ci qəzet .- 2025.- 16 iyul(№122).-S.9.