"Zamanın dörd rəngi"

"Bir rəsmin dedikləri" rubrikasının budəfəki qonağı sənətşünas, Sumqayıt Dövlət Universiteti nəzdində Sumqayıt Dövlət Texniki Kollecinin müəllimi Əfsanə Xudiyevadır. Onunla Xalq rəssamı, heykəltaraş Ömər Eldarovun "Zamanın dörd rəngi" əsərindən danışmışıq.

Ömər Eldarov 1927-ci ildə Özbəkistanın Daşkənd şəhərində anadan olub. 1930-cu illərin sonunda ailəsi ilə birlikdə Bakıya köçüb. O, 1940-cı illərin sonlarında Əzim Əzimzadə adına Bakı Rəssamlıq Məktəbində təhsil alıb, daha sonra isə Leninqrad (indiki Sankt-Peterburq) Rəssamlıq, Heykəltaraşlıq və Memarlıq İnstitutunu bitirib. 1950-ci illərdən etibarən Azərbaycan heykəltaraşlıq sənətində mühüm rol oynamış, portret, monumental və memorial heykəltaraşlıq sahələrində öz dəst-xəttini yaradıb.

Ömər Eldarov bir sıra görkəmli şəxsiyyətlərin heykəllərinin müəllifidir: Hüseyn Cavidin heykəli (Naxçıvan və Bakı), İmadəddin Nəsiminin abidəsi Nəriman Nərimanovun heykəli, Əli bəy Hüseynzadə abidəsi, Zamanın 4 rəngi - fəlsəfi kompozisiya Xurşidbanu Natəvan, Üzeyir Hacıbəyli və Bülbülün Şuşadakı abidələri.

- Ömər Eldarov yaradıcılığında bu əsərin yeri. İstərdim söhbətimizə buradan başlayaq.

- Xalq rəssamının yaradıcılığı milli bədii dəyərlərlə dünya plastikasının sintezini uğurla nümayiş etdirir. Ömər Eldarov həm klassik forma duyumu, həm də fəlsəfi dərinlik baxımından çağdaş Azərbaycan mədəniyyətinin canlı əfsanələrindən biridir. "Zamanın dörd rəngi" əsəri təkcə heykəl deyil - bu, zaman anlayışının vizual və duyğusal interpretasiyasıdır. Heykəldəki dörd qadın fiquru zamanın ayrı-ayrı dövrlərini - uşaqlıq, gənclik, yetkinlik və qocalıq mərhələlərini simvolizə edir.

- Əsər hazırda harada saxlanılır?

- Dəyərli incəsənət nümunəsi Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyində qorunur.

- Kompozisiyanın quruluşu və bədii dili necədir?

- Kompozisiyada ardıcıl dörd qadın obrazı görürük. Onların hər biri fərqli yaş dövrünü əks etdirən bu fiqurlar arasında sanki görünməyən bir emosional əlaqə, zaman keçidinin sakit və qaçılmaz ritmi var. Uşaqlıq - Kompozisiyanın sağ tərəfində yerləşən uşaq fiquru canlı, hərəkətli və dinamik pozada təsvir olunub. Bu fiqur həyatın başlanğıcını, saflığı və enerjini təcəssüm etdirir. Açıq əlləri və geri çəkilmədən irəliyə addımlaması gələcəyə ümidlə baxmağı ifadə edir. Gənclik - İkinci fiqurda gənc qadın təsvir olunub. O, həm emosional, həm də vizual baxımdan uşağa doğru yönəlib. Əlləri ilə uşaqla təmas qurmağa çalışması, həyatın hərəkətli və duyğusal mərhələsini əks etdirir. Yetkinlik - Üçüncü qadın fiquru daha sakit, düşüncəli və qapalı pozadadır. Başını aşağı salması, dizini bir az bükməsi, həyatın ağırlığını və təcrübəsini daşıyan insan obrazını canlandırır. Qocalıq - Ən sol tərəfdəki fiqur artıq zamana boyun əyən, yavaşlamış və keçmişə baxan insandır. Onun duruşu sükunət, qəbul və həyatın sonunda olan müdrikliyi simvollaşdırır.

- Əsərdəki simvolizm və fəlsəfi qat haqqında nə deyə bilərsiniz?

- "Zamanın dörd rəngi" əsəri formadan kənara çıxaraq simvolik təhlilə meydan verir: Hərəkətdən durğunluğa keçid - fiqurlar arasındakı dinamikanın tədricən azalması həyatın gedişini plastik formada çatdırır. Zamanın dövranı - sanki uşaq fiquru yenidən qocalığın içindən çıxır və dövriyyə yaranır. Bu, Şərq fəlsəfəsindəki "zamanın dövriyyə modeli" ilə də üst-üstə düşür. Əllər və baxışlar - fiqurlar bir-birinə baxmasa da, onların bədən dili arasında əlaqə vardır. Bu, nəsillərarası bağ, zamanın qırılmaz əlaqəsi kimi yozula bilər.

- Estetik və texniki cəhətdən hansı məqamları qeyd edərdiniz?

- Ömər Eldarovun bu əsərində kompozisiya bütövlüyü, forma və plastik həll yüksək sənətkarlıqla işlənib. Bədən proporsiyaları, geyim qırışları, saç detallarına qədər dəqiqliklə işlənməsi heykəltaraşın texniki ustalığını və duyğusal zənginliyini nümayiş etdirir. Əsər təkcə texniki deyil, emosional və fəlsəfi zənginliyi ilə də seçilir. Hər bir obrazda insan həyatının ayrı bir mərhələsi bədii dildə danışır.

- Sizcə, bu əsər bizə nə deyir?

- Ömər Eldarovun "Zamanın dörd rəngi" əsəri Azərbaycan heykəltaraşlıq sənətinin ən dəyərli nümunələrindən biridir. Bu əsər təkcə insan həyatını deyil, zamanın özü ilə olan münasibətimizi düşünməyə vadar edir. Həm sənət baxımından, həm də fəlsəfi yükünə görə, bu heykəl klassik və müasir üslubun ahəngli sintezidir.

Aytac SAHƏD

525-ci qəzet .- 2025.- 23 iyul(№127).- S.11.