Azərbaycanın yüksələn siyasi-diplomatik nüfuzu

DÜNYADA YENİ MÜSTƏMLƏKƏÇİLİYİN ÇÖKÜŞÜ FONUNDA

Afrika qitəsində son illərdə baş verən geosiyasi dəyişikliklər təkcə yeni güclərin ortaya çıxması ilə izah edilmir. Bu, eyni zamanda, əsrlərlə özünü "mədəniyyət daşıyıcısı" kimi təqdim edən Avropa dövlətlərinin, xüsusilə də Fransanın iflasa uğrayan siyasətlərinin də nəticəsidir. Afrikada bir-birinin ardınca baş verən çevrilişlər, Fransanın bayraqlarının yandırılması, onun hərbi bazalarının bağlanması və diplomatlarının qovulması sadəcə populist dalğa deyil - bu, yüzillik kolonial alçaldılmanın tarixi revanşı, siyasi özünüdərkdir. Və bu fonda, heç bir vaxt başqa xalqlara hökm etməyə cəhd etməmiş, əksinə, tərəfdaşlıq və bərabərlik prinsiplərinə əsaslanan siyasət yürüdən Azərbaycan kimi dövlətlərin nümunəsi daha da aydın görünür.

Fransanın iflasa uğramış Afrika siyasəti

Fransanın Afrika ilə əlaqələri uzun müddət "Françafrique" adı altında aparılıb - yəni siyasi və iqtisadi asılılığı formal olaraq müstəqillik əldə etmiş ölkələr üzərində saxlamaq üçün qurulmuş kölgə şəbəkəsi. Bu sistem çərçivəsində Fransa öz müstəmləkə keçmişi olan ölkələrdə seçkilərə müdaxilə edir, diktator rejimləri dəstəkləyir, yerli resursların istismarını davam etdirir və mədəni imperializmi saxlamağa çalışırdı. Məsələn, Mali, Çad, Seneqal, Burkina-Faso və Niger kimi ölkələrdə fransız şirkətləri uran, qızıl və neft hasilatını faktiki olaraq inhisara almışdı. Bu ölkələr isə öz təbii sərvətlərindən demək olar ki, heç nə əldə etmirdi.

Fransanın "Barkhane" əməliyyatı adı altında bölgəyə yerləşdirdiyi hərbi kontingent isə, təhlükəsizliyi bərpa etmək yerinə, daha çox antidemokratik rejimləri qoruyur, yerli əhali arasında narazılığı artırırdı. Bu səbəbdəndir ki, son illərdə ard-arda dövlət çevrilişləri baş vermiş, Fransanın təsiri altındakı hökumətlər süquta uğramış və yeni rəhbərliklər Fransanı açıq şəkildə "yeni müstəmləkəçi" adlandırmışdı. Fransanın bu ikili standartları və mədəni üstünlük iddiaları artıq keçərli deyil. Qitə ölkələri bərabərhüquqlu tərəfdaşlıq axtarır, şərt qoymayan, hörmət əsasında əməkdaşlıq edən yeni oyunçularla işləmək istəyir. Fransa isə hələ də keçmiş kolonial ruhla danışır, yuxarıdan aşağı baxır və xalqların iradəsini görməzliyə vurur.Azərbaycanın yüksələn diplomatik nüfuzu və bərabərlik modeli

Azərbaycan isə tamamilə fərqli model nümayiş etdirir. Nə müstəmləkə keçmişi, nə hegemonluq iddiası, nə də təzyiq siyasəti olmayan Bakı, Afrika ölkələri ilə əlaqələrini qarşılıqlı hörmət, bərabərlik və konkret fayda prinsipləri üzərində qurur. Bu, sadəcə diplomatik ritorika deyil - real fəaliyyətdə də özünü göstərir.

İlk olaraq, Azərbaycan Qoşulmama Hərəkatına uğurla sədrlik edərək bu müddət ərzində Afrika dövlətlərinin səsini beynəlxalq platformalarda müdafiə etdi. Xüsusilə pandemiya dövründə, Afrika ölkələrinə həm maliyyə, həm də tibbi yardım göndərən nadir ölkələrdən biri olan Azərbaycan, bu jestlə populist deyil, dərin mənəvi və siyasi məsuliyyət nümayiş etdirdi.

Bundan əlavə, Azərbaycanın təşəbbüsü ilə keçirilən Bakı beynəlxalq forumlarında və BMT tədbirlərində Afrika ölkələrinin təmsilçilərinə xüsusi yer ayrılır, onların narahatlıqları dinlənilir və çoxtərəfli əməkdaşlıq təşviq olunur. Azərbaycan enerji, aqrar texnologiya, təhsil və humanitar sahələrdə konkret təkliflərlə çıxış edir, heç bir ölkənin daxili işlərinə qarışmır, sərvət tələb etmir, borc tələsi qurmur. Ən əsası isə, Azərbaycan öz inkişaf modelini - müstəqilliyini qoruyan, müxtəlif mədəniyyətlərə hörmət edən, daxili sabitliyi təmin edən və iqtisadi yüksəlişi təşviq edən sistemini - sərt hegemonluq vasitəsilə deyil, nümunə vasitəsilə təqdim edir. Bu, Afrikadakı yeni nəsil liderlərin diqqətini cəlb edən əsas üstünlükdür.

Yeni oyunçular, yeni yanaşmalar

Afrika dəyişir və bu dəyişiklik qitənin öz əllərindədir. Artıq heç kim keçmişin məğlub ruhuna qayıtmaq istəmir. Xalqlar öz azadlıqlarının, sərvətlərinin və iradələrinin sahibləri olmaq istəyir. Fransa kimi postkolonial güclər isə ya bu reallığı qəbul edəcək, ya da tarix səhnəsindən silinəcək. Azərbaycan, Türkiyə və Pakistan kimi dövlətlərin yüksələn nüfuzu isə alternativ modelin mümkün olduğunu göstərir. Bu model nə hegemonluq, nə də təzyiq üzərində qurulub - qarşılıqlı hörmət, bərabərlik və real inkişaf əsasında formalaşır. Geosiyasətin yeni çağında belə dövlətlər sabitliyin, əməkdaşlığın və inkişafın aparıcı simaları olmağa davam edəcək. Afrikanın gələcəyi isə artıq keçmiş imperiyaların yox, yeni tərəfdaşların və öz xalqının iradəsinə bağlıdır.

Kəramət QƏNBƏROV

Beynəlxalq hüquq üzrə ekspert

525-ci qəzet .- 2025. -29 iyul(№131).- S.11.