“Qurban bayramıydı...”

Ədəbi fəaliyyəti çoxşaxəli olan Xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadənin böyük şair Səməd Vurğun haqqında tədqiqatları və məqalələri barədə çox danışmaq olar. Bəxtiyar Vahabzadə Səməd Vurğundan danışan zaman ədəbiyyatın ötəri, sıradan şairindən deyil, poeziyamızda, gələcək nəsillərin yaddaşında silinməz, dərin izi qalacaq bir ədəbi hadisədən bəhs edirdi. B.Vahabzadənin elmi araşdırmalarında, məqalələrində böyük Səməd Vurğunun şəxsiyyəti, yaradıcılığı, ədəbiyyat tariximizdə məkanı haqqında düşüncələri müfəssəl şəkildə yer alır. B.Vahabzadənin S.Vurğunun irsini, yaradıcılığını tədqiq etməsi ona verilən ən böyük ədəbi dəyərlərdən idi. Onun S.Vurğun lirikasının epik təfəkkürə, epik əhatəliliyinə yönəlməsini lazımınca tədqiq etməsi həmişə təqdirəlayiq hal kimi dəyərləndirilir. B.Vahabzadənin S.Vurğun yaradıcılığına dərindən bələd olması haqda danışarkən onun poemaları barəsində dediyi bu fikri yaddan çıxarmaq olmur: “Canlı həyatın özünü göstərmək əvəzinə həyat haqqında, onun canlı iştirakçıları haqqında mühakimə yürütmə üsulu”.

Bəxtiyar Vahabzadənin Səməd Vurğunun həyat və yaradıcılığının tədqiqi ilə məşğul olmasına həsr etdiyi bu uzun zaman onun elmi düşüncələrini, əziyyətini ehtiva edirdi. Bu, hər iki şairi - Səməd Vurğunu da, onun ədəbi irsini dərindən araşdırdığına görə, eyni zamanda özünün də zəngin ədəbi irsi olan Bəxtiyar Vahabzadəni də hər kəsə yenidən tanıtdı və sevdirdi...

Səməd Vurğunun anası Məhbub xanım cavan rəhmətə gedib, onu və qardaşı Mehdixanı ana nənələri Aişə xanım saxlayıb. S.Vurğun böyüyəndən sonra yaşadıqları acınacaqlı günlər haqqında “Acı xatirələr” şerini yazır. Onun nənəsi Aişə xanım Qazaxda Xanalı adlı bir tacirin evində xidmətçi işləmişdir. Novruz bayramında Xanalı kişi bir toğlu kəsir və ətindən onlara vermir. Səməd Vurğun nənəsindən ət istəyir, amma ət olmadığı üçün o da, nənəsi də ağlayırlar. S.Vurğun böyüdükdən sonra qələmə aldığı “Acı xatirələr” poemasında bu hadisəni bədii ovqatla belə xatırlayır:

Novruz bayramıydı, gülürdü dağlar,

Qonşumuz Xanalı bir toğlu kəsdi.

O əziz günlərdə anamı ağlar

Görəndə üstümdən bir çovğun əsdi.

Mənsə sallamışdım yerə burnumu,

Baxıb köynəyimin yamaqlığına.

Deyirdim: “Dünyanın vəfası bumu?

Hamını almayır öz qılığına.

“Uşaq əziz gündə sınmasın”, - deyə”

Anam cehizliyi yorğan üzündən

Mənə üst köynəyi tikdi hədiyyə,

Mən də iki dəfə öpdüm üzündən.

Ah, mehriban ana! Ah, əziz ana!

O gündən bəridir həsrətəm sana!..

Səməd Vurğun dünyasını dəyişdikdən sonra təxminən 60-cı illərdə qardaşı Mehdixan Vəkilov qələmə aldığı “Səməd Vurğun və onun həyatı” adlı kitabda həmin şeiri çap etdirir. Bəxtiyar Vahabzadə Səməd Vurğun haqqında yazarkən həmin şeir belə dərc olunur:

Qurban bayramıydı, gülürdü dağlar,

Qonşumuz xınalı bir toğlu kəsdi.

Burada Xanalı kişinin adının əvəzinə xınalı sözü yazılır.

Poeziyanı çox sevən atam Hüseynov Şahmar Səməd Vurğunun poetik nümunələrinə xüsusi rəğbət bəsləyir. Əvvəlki Kənd Təsərrüfatı İnstitutunu bitirən atamın poeziyaya, muğama böyük diqqəti, sevgisi var. Özü bunun bəlkə də Qarabağda - Ağdam rayonunun Şıxbabalı kəndində dünyaya göz açması ilə bağlı olduğunu deyir. İllər öncə atam B.Vahabzadənin S.Vurğun haqqında yazdığı kitab barəsində müsbət fikirləri, onun böyük Səməd Vurğun yaradıcılığına diqqət və sevgisindən yazdığı məktubda tənqidi fikirlərini də bildirmişdi. Bu fikirlər atamın S.Vurğun yaradıcılığına olan sevgisindən qaynaqlanırdı. Bu sevgi elə-belə deyildi. Atam Səməd Vurğunun yaradıcılığına, onun novatorluğuna, poeziyamıza gətirdiyi yeniliklərə, bədii nümunələrinə həmişə diqqət yetirir, onlar haqqında entuiazmla bəhs edirdi. Evdə kitab rəfində klassik, müasir şairlərimizlə yanaşı, ən çox kitabı olan S.Vurğun idi.

Bəxtiyar Vahabzadə qısa zaman keçəndən sonra atama yazdığı cavab məktubunda onun oxucu kimi tənqidinə münasibət bildirmişdi:

“Hörmətli Şahmar, salam. Məktubunuzu aldım. Çox sevindim. Ona görə ki, mənim kitabımı çox diqqətlə oxumuş və fikrinizi yazmısınız. Zəhmətinizə minnətdaram. Qeydlərinizə görə, kim necə yazıb, mən bilmirəm. Amma “Acı xatirələr” şeirindən gətirdiyim misal doğrudur yəni:

Qurban bayramıydı, gülürdü dağlar,

Qonşumuz xınalı bir erkək kəsdi.

Siz də bilirsiniz ki, qurbanı Qurban bayramında kəsirlər. İkinci tərəfdən, əgər Mehdixanın yazdığı kimi, “Novruz bayramı” olsaydı, fikir 2 tərəfdən düz olmazdı:

1) Novruz bayramında qurban kəsməzlər.

2) Novruz bayramı dəyişkən deyil. O, həmişə milad tarixinin 21 martına düşür. 21 martda isə hələ dağlar gülə bilməz. 21 mart yazın ilk günüdür. Belə olduqda birinci misradakı “gülürdü dağlar” ifadəsi tarixlə - yəni baharın dağları güldürməsi fikri ilə uyuşmazdı...

İkinci tənqidiniz - yəni “Dəyəsi qurular qalın gecədən” misrasında tutduğunuz səhv düzdür. Mətbəədə hərfləri yığanlar “k” əvəzinə “g” yazmış və fikir təhrif olmuşdur. Məlumdur ki, dəyə gecədən deyil, keçədən qurular. Bu, mətbəə xətasıdır.

Buna görə Sizə çox təşəkkür edir və sevinirəm ki, kitablarımızı diqqətlə oxuyan oxucularımız var. Sağ olun.

Hörmətlə: Bəxtiyar”.

Böyük şair Səməd Vurğunun poeziya məktəbinin yetirməsi kimi tanıdığımız Xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadənin həmin məktəbə olan marağı, sevgisi haqqında da çox danışmaq olar. Sevilən şairlərimiz Səməd Vurğun da, Bəxtiyar Vahabzadə də poetik nümunələri ilə xalqımızın könlündə taxt qura bildilər...

Xuraman HÜSEYN

525-ci qəzet .- 2025.-4 iyun(№96).- S.11.