“Valeri Briusovun portreti”

“Bir rəsmin dedikləri” rubrikasının budəfəki qonağı Mirzə Xosrov Axundzadə adına 102 saylı tam orta məktəbin təsviri sənət müəllimi Günay Həsənovadır. Onunla tanınmış rus rəssamı Mixael Aleksandroviç Vrubelin “Valeri Briusovun portreti” əsərindən danışmışıq.

Mixael Aleksandroviç Vrubel (1856-1910) rus simvolizmi və modern üslubunun görkəmli nümayəndəsi olub. Onun yaradıcılığında fantastik və mistik mövzular, dərin psixoloji emosiya və fərdi duyum xüsusi yer tutur. Vrubel akademik realizmdən uzaqlaşaraq insanın daxili dünyasına enməyə, mənəviyyat və ideya qatını təsvir etməyə can atırdı. Onun rəsm texnikası mozaika estetikasına, dekorativ plastikalara yaxın idi; bu da onu öz dövründə digər rəssamlardan kəskin şəkildə fərqləndirirdi.

- “Valeri Briusovun portreti” rəssamın yaradıcılığının hansı dövrünə təsadüf edir?

- Bu əsər 1906-cı ildə çəkilib. Bu dövr Vrubelin yaradıcılığında gec, lakin məhsuldar bir mərhələ idi. Rəssamın psixoloji vəziyyəti artıq pisləşmişdi, lakin o hələ də portret janrında maraqlı, dərin məzmunlu əsərlər yaradırdı.

Portretin qəhrəmanı Valeri Yakovleviç Briusov (1873-1924) - rus ədəbiyyatında simvolist cərəyanın əsas nümayəndələrindən biri olub. Şair, yazıçı, tənqidçi və tərcüməçi kimi tanınan Briusov rus mədəniyyətində intellektual və estetik dəyişikliklərə səbəb olan şəxsiyyətlərdəndir. Onun poeziyasında mistika, qədim mədəniyyətə maraq, mənəvi axtarış və intellektual tənhalıq mövzuları üstünlük təşkil edirdi. Vrubel bu xüsusiyyətləri hiss etmiş və portretdə məhz bu xarakterik cizgiləri əks etdirməyə çalışmışdı.

- Əsərin kompozisiyası haqqında nə deyə bilərsiniz?

- Portret kompozisiya baxımından sadə, lakin dərin məna daşıyır. Briusov ön planda, frontal vəziyyətdə oturub. O, sadə, klassik tərzdə geyinib. Onun sifətinə fokuslanmış işıq, obrazı ətraf mühitdən ayıraraq düşüncəli bir auranın formalaşmasına səbəb olub.

- Bəs rəng koloriti necədir?

- Əsərdə tünd, dumanlı boz, mavi, qəhvəyi və göy rənglər üstünlük təşkil edir. Bu rənglər intellektual soyuqluq, daxili gərginlik və poetik dərinlik təsiri yaradır.

Faktura və texnikaya gəldikdə isə deyə bilərik ki, fırça vuruşları sərt və mozaikavari hiss olunur. Vrubel bu texnika ilə obrazın zahiri bənzərliyindən çox, onun emosional və mənəvi atmosferini yaratmağa çalışır.

Vrubelin bu əsəri təkcə portret deyil, psixoloji portretdir. Briusovun baxışlarında müəyyən narahatlıq, düşüncəyə qərq olmuş hal müşahidə edilir. Sanki o, portret çəkilən anda iç dünyasında hansısa fəlsəfi məsələləri düşünür, bəlkə də öz poeziyasında qaldırdığı məqamlara qapılıb.

- Tabloda simvolik yanaşma özünü necə göstərir?

- Briusov obrazı - simvolist ruhun təcəssümüdür. Onun qeyri-müəyyən fon qarşısında təqdim olunması, reallıqla əlaqəsinin qırıldığı hissini verir. Bu, şairin ideya dünyasına keçidi simvollaşdırır.

Portretdə hər bir detal - sifətin ciddi ifadəsi, qapalı dodaqlar, uzağa baxış - insanın daxilində baş verən gərginliyin, tənhalığın və intellektual yükün göstəricisidir. Vrubel burada Briusovun daxili aləmini bir güzgü kimi təqdim edir.

- Tablo hazırda harada saxlanılır?

- Bu portret hazırda Moskvadakı Dövlət Tretyakov Qalereyasında saxlanılır. Əsər orada Vrubelin digər portret əsərləri ilə birlikdə nümayiş olunur və rus portret sənətinin mühüm nümunələrindən biri hesab edilir.

- Sizcə, bu rəsm bizə nə deyir?

- Vrubel bu portret vasitəsilə bizə bir fikri çatdırmaq istəyir: insanın mənəvi aləmi, onun içindəki ziddiyyətlər, narahatlıqlar və intellektual dərinlik onun görünüşündən daha vacib və daha dəyərli ola bilər. Bu baxımdan portret, öz dövrünü və dövrünün insanlarını daha yaxşı anlamağa çalışan sənətkarın səmimi bir təşəbbüsüdür.

O, Briusovu yalnız simvolist ədəbiyyatın nümayəndəsi kimi deyil, insan düşüncəsinin təcəssümü kimi təqdim edir. Vrubel demək istəyir ki, həqiqi sənət yalnız zahiri gözəlliklə deyil, daxili dolğunluqla ölçülür.

Aytac SAHƏD

525-ci qəzet .- 2025.-4 iyun(№96).- S.11.