“Qarabağda Qələbə bayramı”

“Bir rəsmin dedikləri” rubrikasının budəfəki qonağı Mirzə Xosrov Axundzadə adına 102 saylı tam orta məktəbin təsviri sənət müəllimi Günay Həsənovadır. Onunla Xalq rəssamı Əşrəf Heybətovun “Qarabağda Qələbə bayramı” əsərindən danışmışıq.

Rəssam Əşrəf Nəzir oğlu Heybətov 1951-ci ildə Bakı şəhərində anadan olub,1979-cu ildə Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunu bitirib.

Rəssam yaradıcılığında vətənpərvərlik, milli irs və tarix mövzularını əsas xətt kimi götürür. Heybətov uzun illər Almaniyada yaşayıb, orada Azərbaycan mədəniyyətini təbliğ edib, “Bakı” Mədəniyyət Cəmiyyətini yaradıb. UNESCO Rəssamlar Federasiyasının üzvüdür və “Sülh səfiri” kimi fəaliyyət göstərib.

Əşrəf Heybətovun yaradıcılığında xalqın mədəni və mənəvi kimliyini əks etdirən çoxsaylı əsərlər var. Buna nümunə olaraq, Bakının qədim ruhunu ifadə edən “İçərişəhər”, Azərbaycan xalqının qədim bayramının simvolik görüntüsü olan “Novruz”, Qarabağın bədii portreti və mədəni yaddaşını əks etdirən “Şuşa” və “Bizim Şuşa” tablolarını qeyd edə bilərik.

- Əşrəf Heybətov yaradıcılığında bu əsərin yeri. İstərdim söhbətimizə buradan başlayaq.

- Bu əsər 44 günlük müharibəyə həsr olunmuş 44 tablo – Sənətlə yazılan Qələbə salnaməsidir. 2020-ci ildə baş vermiş 44 günlük Vətən müharibəsi zamanı tanınmış rəssam Əşrəf Heybətov bu tarixi zəfəri sənətdə əks etdirmək üçün 44 tablodan ibarət xüsusi silsilə yaradıb. Bu tablolar yalnız hadisələrin vizual təsviri deyil, həm də xalqın milli yaddaşına, ruhuna və kimliyinə edilən sənətkar müraciətidir.

Əsər 2020-ci ilin sonunda, Vətən müharibəsindəki zəfərin yaratdığı dərin duyğularla ərsəyə gəlib. Əşrəf Heybətov bu əsəri xalqın tarixi qələbəsini sənət vasitəsilə əbədiləşdirmək üçün yaradıb. Hər bir əsər Vətən müharibəsinin müxtəlif aspektlərini əks etdirir: əsgərin fədakarlığı, torpaqların azadlığı, Şuşanın qurtuluşu, şəhidlərin xatirəsi, xalqın birliyi və qələbə sevinci.

Bu tablolar vasitəsilə Heybətov Qarabağ zəfərini yalnız sənədlərdə yox, bədii simvollar vasitəsilə xalqın qəlbində yaşatmağı qarşısına məqsəd qoyub. Burada bayraq – qürur suverenlik və milli iradəni, Xarıbülbül – Qarabağın zərif, amma güclü ruhu; həm də şəhidlərin əbədi xatirəsini əks etdirir. Şuşa qalası qələbənin təntənəsi və mədəniyyətin zirvəsi kimi təsvir olunub. Əsgər – xalqın qəhrəman obrazı, İşıq və günəş isə gələcəyə ümid və sülh arzusu simvolizə edir.

Bu 44 tablo içərisində ən seçilən və monumental olanlardan biri isə məhz “Qarabağda Qələbə bayramı” adlı triptix əsəridir. “Qarabağda Qələbə Bayramı” adlı triptix üç hissədən ibarətdir: Sol panel – Azərbaycan əsgərlərinin irəliləməsi, qəhrəmanlıq səhnələri. Mərkəz – Şuşa qalasının fonunda dalğalanan Azərbaycan bayrağı, Xarıbülbül, xalqın qələbə sevinci. Sağ panel – ailələr, uşaqlar, dinc həyat və gələcəyə inam.

- Əsərin rəng həlli və kompozisiyası necədir?

- Əsər monumentalist triptixdir – üç panodan (1,5 m × 3 m ölçülərində) ibarət monumental bir kompozisiyadır. Tabloda parlaq və zəngin rəng palitrası istifadə edilib. Xalqın sevinci, bayram əhval-ruhiyyəsi isti narıncı, qırmızı və sarı tonlarla güclü emosional əhvalı xarakterizə edir. Fonda isə daha sakit yaşıl və mavi tonlar fövqəladə harmoniya yaradır. Mərkəzi fiqur kimi xalqa bayraq tutan qalib Azərbaycan əsgəri təsvir edilib. Onun ətrafında rəqs edən, bayram edən insanlar var. Həmçinin tarixi simvolik obrazlar – Üzeyir bəy Hacıbəyli, Xurşidbanu Natəvan və Xarıbülbül çiçəyi triptixin müxtəlif hissələrində yer alıb.

- Ölçülər və texniki detallar haqqında nə deyə bilərsiniz?

- Ümumi ölçülər – triptixin hündürlüyü təxminən 1,5 metr, eni isə 3 metrdir. Üç hissədən yaradılmış panoramik əsərin hər hissədə müəyyən dramatik səhnə və simvollar var.

- Əsər hazırda harada saxlanılır?

- Bu iş hazırda Azərbaycan Müdafiə Nazirliyinin Hərbi Qənimətlər Parkında – hərbi muzey ekspozisiyasında saxlanılır.

- Sizcə, bu rəsm bizə nə deyir?

- Əvvəla, qeyd edim ki, Əşrəf Heybətov yaradıcılığında vətənpərvərlik, xalqın tarixi və mənəvi dəyərləri, Azərbaycan mədəniyyəti və təbiətinə sevgi mövzularını xüsusi yerə qoyur. O, həm monumental, həm də qrafik sənətdə öz dəst-xəttini yaratmış sənətkardır. Onun əsərləri yalnız estetik deyil, həm də dərin məna, fəlsəfi məzmun daşıyır. Əşrəf Heybətov sözegedən əsərlə məhz bu fikirləri çatdırmaq istəyib:

Zəfər - milli ruhun dirçəlişidir. Şuşa və Xarıbülbül - azadlığın və Qarabağın rəmzləridir. Əsgər və xalq - birliyin, əzmin və qurbanın təcəssümüdür.

Uşaqlar və sülh səhnəsi - gələcəyin qurulması, müharibənin yox, sabitliyin davamlı olması çağırışıdır.

Əsərdə rənglərin təntənəli və enerjili olması da qələbə əhval-ruhiyyəsinin vizual təzahürüdür. Tabloda Qarabağ Zəfəri yalnız hərbi qələbə kimi deyil, milli-mədəni dirçəliş kimi təqdim edilir. Heybətov musiqi, ədəbiyyat və təbiət simvollarını əsgər və xalq fiqurları ilə vəhdətdə göstərərək böyük tarixi hadisəni dolğun şəkildə təqdim edir.

Aytac SAHƏD

525-ci qəzet .- 2025.- 14 iyun(№ 102).- S.16.