Son

Esse

Deyirlər qəlbin hər çırpıntısı əcəlin ayaq səsidir. Amma insan oğlu yaşamaq, "son ucu ölümlü" dünyanın ləzzətini duymaq, sirlərindən az da olsa baş çıxarmaq istəyir. Ən ümidsiz anlarda da həyat ona heç vaxt olmadığı qədər şirin görünür. Sabaha həmin o şirinliyin içindən yol tapır, qaranlığın nüvəsindəki iynə ucu qədər işığa doğru uçur. Bəs ölüm nədir, və ölüm həqiqətən sondurmu?..

Hər şeyi bitirən, bir ömrün axırına iri, qara daş kimi düşən, ayağın boşluğu çəkdiyi, əllərin havanı yardığı an... Dodaqlarda acı təəssüf, ürəkdə intizar, baxışlarda nigarançılıq... İki dünya arasındakı çırpıntılar, doğmaların boğazını yandıran qəhər, gözlərini pərdələyən isti yağışlar... Son!

Nəyə görə bu qədər acı dadır? Ömrün qısa, ya uzun olmasından, necə və nə cür yaşanmasından asılı olmayaraq kədər, hüzn, qəm boyalı olur son. Elə mən də bu dünyanı anlayalı, duyalı, ilk növbədə Əzraildən incimişdim...

Sosial şəbəkədən tanıyıb sonra da dostlaşdığım yazıçı Təranə Məmmədin ömür yoldaşı dünyasını dəyişmişdi. Əslində Etibar müəllimin ciddi xəstəlikdən sonra ağır bərpa dövrü keçirdiyini bilirdim. Təranə xanım bu çətin dönəmdə onun başına pərvanə kimi dolanır, onu baxışlarından anlayıb arzularını qarşılayırdı. Hətta səhhətində xeyli irəliləyiş olduğunu deyir, buna özü də uşaq kimi sevinirdi. Bu zərif qadın həyatla ölüm arasındakı savaşda əsl qəhrəman kimi döyüşür, necə olur olsun Etibarını bir az da yaşatmaq, həyatda saxlamaq üçün mücadilə edirdi.

İslam ölkələrində rəsmi nigahla bərabər vacib sayılan, amma bəzən fərqinə varmadığımız, mənasını bilmədiyimiz və hətta bəzi adamların ciddi sənəd hesab etmədiyi "kəbin kəsmə", yəni dini nigah bağı da var. Bu işi ailə quran insanlar üçün səlahiyyəti çatan din xadimləri həyat keçirir. Çox vaxt heç bu mərasimdə qadın iştirak etmir, nəslin ağsaqqalı tək başına həll edir. Əslində həmin din xadimi xüsusi sözləri izdivaca girən insanlara oxuyub mənasını izah etməlidir və indiki zamanda bəlkə də edir. Əvvəllər əlinə aldığı sənəddə ərəbcə yazılan sözlərin mənasını isə çox adam anlamırdı. Mən də çox sonralar öyrənib bildim ki, dini nigahın da şərtlərindən biri elə rəsmi nigahda nəzərdə tutulan iki şəxsin "yaxşı və pis gündə" birlikdə olmasına aiddir...

Sənə hamıdan əziz olan, acılı şirinli ömrü birlikdə yaşadığın, həyatının ayrılmaz hissəsinə çevrilən adamı bir gün ümidsiz vəziyyətdə görmək, amma xəstəliyin önündə aciz qalmaq, dua və qulluqdan savayı əlindən heç nə gəlməməsi insanı mənən yıxır, yıpratır.

Təranə xanıma bu çətin günlərdə mənəvi dəstək, təsəlli olmaq, dərdləşmək üçün getdim. Axı, dərdi də hər adamla çəkmək olmur, Zəlimxan demiş, dərdləşmək gözəl işdi, dərdini duyan ola... Köhnə dörd mərtəbəli "stalinka" binanın dördüncü mərtəbəsinə qalxınca deyəcəklərimi ürəyimdə yüz dəfə götür-qoy elədim, axı ilk dəfə ayaq basacağım evə dünyanın fani tərəfindən daxil olacaqdım. Fikrimi tutmuş kimi qapının ağzında məni gözləyən Təranə xanım:

- Çox təəssüf, Şahnaz xanım, belə bir hüznlü gündə görüşdük... - deyə məni içəri dəvət edir. "...hər kişinin öləndən sonra qəbri üstə ağlamağa bir qara paltarlı gözəl qadına ehtiyacı var..." Təranə xanımın əynindəki siyah paltar üz-gözündəki kədərlə həmahəngdir. Az qala Ramiz Rövşənə acığım tutur, niyə axı, niyə!?

İkilikdə bu kiçik mənzili saraya çevirən, yaxşılı-pisli günləri çörək kimi dostcasına bölüb yeyən, ürək, ömür, həyat, nəhayət qulaq və göz yoldaşını itirib indi özünə də burada yer tapmayan qadın. Sən, çox güclüsən! Bu zərif halınla əzmkar və fədakarsan!

Ömür yolu son dayanacağı bəlli olmayan, bir tərəfli bilet aldığın qatar kimidi. Hər dayanacaqda minənlər şən, enənlər isə kədərli görünür. Beləcə həyat varlıqla yoxluq arasındakı qısa məsafədə dövr edir, biz də buna ömür deyirik. Balzak da həyatı beşiklə məzar arasındakı sınaq müddəti, Vaqif Səmədoğlu isə insanla ölüm arasındakı ayrılıq adlandırır...

Onlar orta məktəbin son siniflərində tanış olmuşdular, bir sinifdə oxumuş, dostlaşmış, yaxından bir-birinə bələd olmuş və sonra da vaxtı çatanda birlikdəliyə imza atmışdılar. Təməli dostluq, birgə anlaşma əsasında qoyulan evliliklər daha möhkəm və davamlı olur. Bu zaman hər iki insan bir-birinin həyatında hansı yeri tutduğunu, xasiyyət və xarakter baxımından uyğun olub-olmadığını daha yaxşı öyrənə bilir. Onlar da eynən belə idi, bir-birini bir şəklin surəti kimi tamamlayırdılar...

Bu dünyada hər şeyin başlanğıcı olduğu kimi, sonu da var, hətta suyun da. Nə qədər ki, çay axır, su yaşayır, dənizə tökülməklə onun da həyatı sona varır. Son.., bu sözün xüsusi çəkisi çox ağırdır, hansı sözün əvvəlinə, ya axırına əlavə etsək, mütləq kədər ifadə edəcək. Son söz, son zəng, son görüş, son istək, son dəqiqə, son nəfəs və .., ömrün, həyatın sonu...

Ölüm acıdır və bütün yaranmışlar onu dadacaq, ya tez, ya da gec. Bəlkə də qalanlar daha çox acı hiss edir, bilmirəm. Bildiyim budur ki, hər şey tez bir zamanda xatirəyə çevrilir, keçmişə qarışır, özün uzaqdasan, səndən qalan nə varsa yaxında. Geydiyin paltarın, ayaqqabın, şəxsi əşyaların.., hər şey səni xatırladır

"Dağılıb hər tərəfə, otaqla birdi xatirən,

Səni durub düşünməyə ən yaxşı yerdi xatirən"

- deyə bir ömür xatirələrinə baş vurur Təranə xanım. Xatirələrin zəif işığında gözlərindən gah soyuq bir kədər, gah ilıq bir xoşbəxtlik dalğası keçir. Sonra qəmli baxışlarını naməlum nöqtəyə dikib dodaqaltı pıçıldayır, "çox əziyyət çəkdi, indi rahatlıq tapar..." Etibar müəllimin böyüdülüb çərçivəyə salınaraq evin baş tərəfində asılmış şəklinə baxır və Nəcib Fazil Qısakürəyin həsrət, kədər və təsəlli dolu sətirlərini xatırlayıram...

Gəlib keçdi mövsümlər..,

süpürüldü təqvimlər,

gedənlərdən qalan şey,

divarlarda rəsmlər,

məzarlarda isimlər...

Şahnaz ŞAHİN

525-ci qəzet .- 2025.- 24 iyun(№108).-S.13.