"Müstəqillik
günəşi, Azadlıq simvoludu..."
DAYANDUR SEVGİNİN "AZƏRBAYCAN BAYRAĞI"
ŞEİRİNƏ BİR BAXIŞ
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qurulması
yalnız ölkəmizin ictimai həyatında deyil, mədəni,
ədəbi həyatında da böyük bir coşqu
yaratdı. Azərbaycan vətəndaşının ideya-mənəvi
dəyəri, Əli bəy Hüseynzadənin "Türkləşmək,
islamlaşmaq, çağdaşlaşmaq" ideyaları
Cümhuriyyətin Dövlət bayrağında əks olundu.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin hökumət
başçısı Fətəli xan Xoyskinin məruzəsi
əsasında Azərbaycanın üçrəngli (mavi rəng
türklüyümüzü, qırmızı rəng
müasir və demokratik cəmiyyəti, yaşıl rəng
isə islam mədəniyyətini əks etdirir), ay-ulduzlu
bayrağı 9 noyabr 1918-ci ildə Dövlət Bayrağı
kimi təsdiq edildi.
Məşhur meksikalı şair Oktavia Pas yazır:
"Poeziya bu dünyanı mənalandırır, onu
ucaldır; amma başqa bir dünya da yaradır. O -
ilhamdır, nəfəsdir, vətənə
qayıdışdır, mənəviyyatdır, milli və
sinfi şüurun tarixi ifadəsidir".
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin
açılışı zamanı binanın üzərində
dalğalanmağa başladığı (7 dekabr 1918-ci il)
gündən üçrəngli bayrağımız da
"dünyanı mənalandıran poeziya"da
aparıcı mövzuya çevrildi. Bayrağımızdan
ilham alan şairlərimiz müqəddəs
bayrağımıza şeirlər həsr edərək milli
dövlətçiliyin, vətənin, torpağın gözəlliyini
tərənnüm etdilər. Üçrəngli
bayrağımıza Əhməd Cavad, Cəfər
Cabbarlı, Əbdülxaliq Cənnəti və başqa ədiblərimiz
böyük məhəbbətlə şeirlər həsr edərək
onun tarixi mənasını, rənglərinin,
nişanlarının mahiyyətini poetik şəkildə vəsf
etdilər. Xalq Cümhuriyyətinin süqutu ilə
bayrağımız Parlamentin üzərindən endirilsə də
(1920), M.Ə.Rəsulzadənin "Bir kərə yüksələn
bayraq bir daha enməz" şüarı hər zaman
könüllərdə yaşadı.
Bu gün də şairlərimizin "Azərbaycan
bayrağına" yazılan şeirləri, bu şeirlərdə
əksini tapan ülvi duyğular, bayrağımıza məhəbbət
və ehtiram hissləri insana qürur hissi yaşadır. Bu il
mayın 24-31-dək Elmlər Akademiyası parkında
keçirilən 4-cü
Türk Dünyası Ədəbiyyat və Kitab
festivalında Xalq artisti Nurəddin Mehdixanlının
ifasında təntənəylə səslənən "Azərbaycan
bayrağı" şeiri kimi:
Millətimin fəxridi, haqqa gedən yoludu,
Koroğlumun qılıncı, Babəkimin qoludu,
Müstəqillik günəşi, Azadlıq simvoludu,
Seyr elə, igid əsgər, dalğalanan
bayrağı.
Üçrəngli göy qurşağı, Azərbaycan
bayrağı!
Səkkiz gün davam edən festivalda bir neçə
dəfə dinlədiyim bu şeirin müəllifi
çağdaş poeziyamızın tanınmış
nümayəndələrindən olan Dayandur Sevgindir.
Müqəddəs duyğularla yazılmış
"Azərbaycan bayrağı" şeirinin hər
misrasında şairin bayrağımıza sevgisi, ehtiramı,
eyni zamanda vüqarı, qüruru hiss olunur. Görkəmli sələfləri
kimi, Dayandur Sevgin də bayrağımızın rənglərində
yaşayan tariximizə baş vurur. Müasir və demokratik cəmiyyətin
rəmzi olan qırmızı rəngi "şəhidlərin
qanı" kimi mənalandırır. Və vətəndaşlıq
qeyrəti ilə, tarixə sədaqətlə 1918-ci ildə
dalğalanan, Cümhuriyyətimizin süqutundan sonra
yasaqlanmış (1920) bayrağımızın yenidən
dalğalanmasının xalqımıza Ümummilli lider Heydər
Əliyevin böyük ərməğanı olduğunu
vurğulayır:
Yaşılı İslamçılıq,
göyü Turan şanıdı,
Qırmızı, Vətən oğlu, şəhidlərin
qanıdı,
Ümummilli Liderin bizə ərmağanıdı,
Oğullardı ucaldan, ata sancan bayrağı.
Üçrəngli göy qurşağı, Azərbaycan
bayrağı!
Məhz Ümummilli lider Heydər Əliyev uzun illər
yasaqlanmış üçrəngli
bayrağımızın yenidən dövlət rəmzi kimi
qəbul edilməsində misilsiz bir xidmət göstərdi.
1990-cı il noyabrın 17-də onun təşəbbüsü
ilə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisində,
özünün sədrliyi ilə keçirilən sessiyada
üçrəngli bayrağımız dövlət
bayrağı kimi təsdiq edildi və Azərbaycan
Respublikasının Milli Məclisinə həmin
bayrağın dövlət bayrağı kimi qəbul edilməsi
tövsiyə olundu. Xalqımız ikinci dəfə
üçrəngli bayrağına qovuşdu. O tarixi günlərə
şahidlik etdiyim üçün çox xoşbəxtəm.
"Azadlığın yanğısı
alışar, sönməz", - dedi,
"Millətim haqq yolundan heç zaman dönməz",
- dedi,
"Bir dəfə qalxan bayraq, bir daha enməz" -
dedi,
Endirmərik bir daha işıq saçan
bayrağı,
Göylərin göy qurşağı, Azərbaycan
bayrağı!
Bütövlükdə,
yaradıcılığının əsas qayəsini Vətən,
Millət sevgisi təşkil edən Dayandur Sevginin "Azərbaycan
bayrağına" şeirində bir çox mətləblərə
toxunulur. Yeri gəldikdə yaxın tariximizə ekskursiya
olunur, yeri gəldikdə şairin bayraqla bağlı
arzuları ifadə edilir. Arzularından biri, şeirin
yazılma tarixinə baxılırsa, bəlkə də
birincisi Azərbaycan bayrağının "könlündə
göyərəni Qarabağda bitirməsi, düşmənlərin
köksünü oda yaxması, ucaldıqca ucalması", zəfər
təntənəsi ilə dalğalanmasıdır:
Könlümdə göyərəni Qarabağda
bitirsin,
Dalğalansın, arzumu Savalana yetirsin,
Ucaldıqca ucaldaq, dosta sevinc gətirsin,
Düşmənlərin köksünü oda yaxan
bayrağı.
Üçrəngli göy qurşağı, Azərbaycan
bayrağı!
Şükürlər olsun ki, şairin müqəddəs
arzusu bu gün həqiqətə çevrilib. 44 günlük
Vətən müharibəmizdə torpaq qəhrəman
oğullarının sayəsində öz sahibinə
qovuşub. Ali Baş Komandanımız, cənab İlham
Əliyevin "Qarabağ Azərbaycandır!" - sözləri
xalqımızı qürurlandırır. Bu gün
Qarabağda üçrəngli bayrağımız
dalğalanır.
"Ya şəhid ol, ya qazi", - sözləri və
vətən eşqi ilə silahlanan igidlərimiz
işğalda olan torpaqlarımızı azad etmək
üçün torpaq uğrunda can verərək,
bayrağımızı yüksəklərə
qaldırdı. Canlarından keçərək şəhidlik
zirvəsinə yüksələn qəhrəman
oğullarımız "qeyrət qalası"na çevrilərək,
"Yolunda verək qurban, qorusun can bayrağı" -
sözünü gerçəkləşdirərək və
uğrunda qurban getdikləri bayrağa bükülərək
vətən torpağında əbədiyyətə
qovuşdular.
Bu gün qalib ölkənin vətəndaşı
olaraq qürurluyuq. Qürur və iftixarla
bayrağımızla "Qaranlıq gecələrdən,
işıqlı sabahlara" yol gedirik.
44 günlük Vətən müharibəmizin ən
böyük şərəfi də (Şəhid anası,
Şəhid bacısı, Şəhid xanımı, Şəhid
övladı), ən çox ağrı-acısı da
qadınlara yükləndi. Çünki torpağı
qucaqlayaraq uğrunda can verən igidlərimiz qadınların
ataları, oğulları, qardaşları, qız-gəlinlərin
yarı idilər. Bayrağımıza yazdığı
şeirdə bu incə məqama diqqət çəkən
Dayandur Sevgin "Şəhid analarına müraciət edərək
torpaq uğrunda qurban gedən şəhidləri "Millətin
balası" adlandırır:
"Balam" deyib ağlama, o, millətin balası,
Vətən yolunda getdi, qurdu qeyrət qalası,
Düzəlt, qəddini düzəlt, şax dur, şəhid
anası,
Ucalarda saxlayar, tökülən qan bayrağı,
Üçrəngli göy qurşağı, Azərbaycan
bayrağı!
Şeirdə bayrağı yaradanlara və
yaşadanlara, bayraq uğrunda can verənlərə minnətdarlıq
duyğuları ilə yanaşı, şairin bayraqla
bağlı müqəddəs arzu və istəyi də sərgilənir:
Tanrıdan səda gələ, yazdığın haqqa
yaza,
Mələklər səcdə edə, bu Aya, bu ulduza,
İgid oğlanlarımız sevdiyi gözəl
qıza,
Atsın zərif çiyninə, versin nişan
bayrağı.
Üçrəngli göy qurşağı, Azərbaycan
bayrağı!
Ulu öndər Heydər Əliyev deyirdi: "Azərbaycan
Respublikasının bayrağı, gerbi və himni Azərbaycan
dövlətinin müstəqilliyini təcəssüm etdirən
müqəddəs rəmzlərdir. Vətəndaşlarımıza,
xüsusən, gənclərimizə dövlət
atributlarına dərin ehtiram hisslərinin aşılanması
cəmiyyətdə vətənpərvərlik ruhunun möhkəmləndirilməsi
işinə bilavasitə xidmət edir. Dövlət
atributlarının mahiyyətinin və əhəmiyyətinin
əhali arasında geniş təbliğ olunması, gənc nəslin
Azərbaycanın bayrağına, gerbinə və himninə
hörmət ruhunda tərbiyə edilməsi vətəndaş
cəmiyyətinin yaradılmasının mühüm amillərindən
biridir".
Dövlət rəmzlərimizə,
bayrağımıza, gerbimizə və himnimizə ehtiram,
hörmət və sevgi hissinin formalaşmasında ədəbiyyatın,
ədəbiyyat adamlarının özünəməxsus xidmətləri
var. Dayandur Sevginin "Azərbaycan bayrağına"
şeiri də bu müqəddəs missiyaya, gənc nəslin
Azərbaycan bayrağına hörmət ruhunda tərbiyə
olunmasına, milli ruhu oyandırmağa və yaşatmağa
xidmət edir:
Gözəldi qarlı qışı, həm də
yazı Vətənin,
Qəriblikdə bilinər dadı-duzu Vətənin,
Uğrunda şəhid olaq, ya da qazi Vətənin,
Yolunda verək qurban, qorusun can bayrağı,
Üçrəngli göy qurşağı, Azərbaycan
bayrağı!
Cəmiyyətdə baş verən hadisələrə
biganə qalmayan Dayandur Sevginin yaradıcılığı
mövzu etibarı ilə zəngindir. O, vətənpərvərlik
ruhunda da şeirlər yazıb, dünya-aləm-Allahla
bağlı şeirlər də. Sevgi şeirləri də
yazıb, ətrafında baş verən hadisələrə də
münasibət bildirib. Dayandur Sevgin vətənə, yurda
bağlı, bayrağını sitayiş edəcək qədər
sevən bir şairdir. Onun poeziyasının aparıcı
mövzusu vətənpərvərlik, vətənə və
müstəqilliyimizin rəmzi olan bayrağa sevgidir.
"Bayrağını sevən millətini, millətini sevən
vətənini sevər", - deyirlər. Dayandur Sevgin Vətənini,
bayrağını, millətini sevən "vətən
daşı"dır.
Dini inancımızda Vətəni sevmək imandan
sayılır. Milli düşüncəmizə görə, vətəni
sevmək, milləti və dövləti qorumaqdır.
"Poeziya isə bu, dünyəvi həyatın döyünən
nəbzi, onun qanı, hərarəti, onun işığı
və günəşidir".
Dayandur Sevginin "həyatın nəbzi doyünən"
poeziyasının "qanı, hərarəti" vətəndir,
millətdir və bayraqdır. Üçrəngli
bayrağımıza olan sonsuz sevgidir, ehtiramdır.
Hayqırır azad ölkəm tiranlara, şahlara,
Son qoyulsun, deyirik, zülmlərə, ahlara,
Qaranlıq gecələrdən, işıqlı
sabahlara
Oyatsın səhər mehi, oxşasın dan
bayrağı,
Üç rəngli göy qurşağı, Azərbaycan
bayrağı!
Ürəyinizdən Vətən, Dövlət, Millət,
Bayraq sevgisi əskik olmasın, Dayandur Sevgin!
Lütviyyə ƏSGƏRZADƏ
Filologiya elmləri doktoru,
Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat
İnstitutunun baş elmi işçisi
525-ci qəzet .- 2025.- 25 iyun(№109).-S.14.