Dəyişən dünya, güclənən qadın: Azərbaycan nümunəsi

Qadınların sosial həyatda rolu tarix boyu cəmiyyətin inkişafında mühüm yer tutub. Qədim dövrlərdən bu günə qədər qadınlar ailədə, iqtisadiyyatda, siyasətdə və digər sahələrdə əhəmiyyətli mövqeyə sahib olublar. Müasir dünyada gender bərabərliyi ideyalarının yayılması ilə qadınların cəmiyyətə təsiri daha da güclənmişdir. Bu gün qadınlar sosial, iqtisadi, siyasi və mədəni sahələrdə fəal şəkildə iştirak edirlər. Onlar müxtəlif peşələrdə çalışır, elmi araşdırmalar aparır, biznes sahəsində uğurlar əldə edir və siyasətdə mühüm vəzifələr tutur. Bundan əlavə, qadınlar ailənin əsas dayağı olmaqla yanaşı, cəmiyyətin formalaşmasına da mühüm töhfə verirlər. Qadınlar gələcək nəsillərin yetişməsində mühüm rol oynayır, vətənpərvər, milli dəyərlərimizə, adət-ənənələrimizə bağlı gənclər yetişdirirlər.

Qadınların sosial həyatda rolunun artması cəmiyyətin inkişafında mühüm əhəmiyyət daşıyır. Tarix boyu Azərbaycan qadınları ailədə, təhsildə, iqtisadiyyatda, siyasətdə və mədəniyyətdə əhəmiyyətli rol oynamışlar. Xüsusilə XX əsrin əvvəllərindən etibarən qadınların sosial həyatda iştirakı sürətlə artmış, onların hüquqlarının genişləndirilməsi istiqamətində bir sıra mühüm addımlar atılmışdır. Müasir dövrdə isə Azərbaycan qadınları ictimai, siyasi və iqtisadi sahələrdə fəal iştirak edərək cəmiyyətin inkişafına töhfə verməkdədirlər. Müasir dünyamızda istənilən cəmiyyətin sürətli inkişafının təmin edilməsinin kökündə duran əsas məqamlardan biri tək güclü yox, həm də zərif cinsin nümayəndələrinin ictimai fəallıq dərəcəsindən və bunun üçün yaradılan şəraitdən bilavasitə asılıdır. Bəşər tarixi sübut edir ki, tərəqqisində qadınların da rol oynadıqları cəmiyyətin inkişaf dərəcəsi daha sivilizasiyalı, modern, sürətli xarakterə malikdir. Hətta müşahidələr göstərir ki, qadınların çalışdığı kollektivlərdə belə ümumi iş ahəngi müsbət olur.

Qədim və orta əsrlərdə Azərbaycan qadınları cəmiyyətin vacib üzvləri kimi ailədə, təsərrüfat işlərində və sənətkarlıqda mühüm rol oynamışlar. Tarixi mənbələrdə qadınların ipəkçilik, xalçaçılıq və digər sənət sahələrində yüksək bacarıqlara malik olduqları qeyd olunur. Bununla yanaşı, Azərbaycan qadınları dövlət idarəçiliyində də rol oynamışlar. Möminə Xatun, Sara Xatun, Tomris, Nüşabə kimi qadınlar saray həyatında fəal iştirak etmiş, siyasi qərarların verilməsində təsir sahibi olmuş, liderlik nümayiş etdirmişlər.

XX əsrin əvvəlləri Azərbaycan qadınlarının sosial həyatda rolunun daha da genişlənməsi ilə xarakterizə olunur. Xüsusilə 1918-ci ildə qurulan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə qadınlara seçki hüququnun verilməsi qadın azadlığının ən mühüm nailiyyətlərindən biri olmuşdur.

Sovet dövründə isə qadınların təhsilə, iş həyatına və ictimai fəaliyyətlərə cəlb olunması daha da genişləndi. Bu dövrdə Azərbaycan qadınları elm, səhiyyə, sənaye və digər sahələrdə çalışaraq ölkənin inkişafına töhfə verdilər, elm və mədəniyyət sahələrində böyük uğurlar qazandılar.

Müstəqillik dövründə Azərbaycan qadınlarının sosial həyatda rolu daha da genişləndi. Bunun başlıca səbəbi Ulu öndərimiz Heydər Əliyevin yürütdüyü uğurlu qadın siyasəti idi. O, həyatın bütün sahələrində qadınlara xüsusi yer ayırdı, onların hərtərəfli fəaliyyətinə geniş meydan verdi, lider qadınlar yetişdirdi. Bu siyasət Azərbaycanda qadınların hüquqlarının qorunması, onların ictimai-siyasi, sosial və iqtisadi həyatda fəal iştirakının təmin edilməsi istiqamətində mühüm addımlarla xarakterizə olunur. Heydər Əliyev qadınların hüquqlarını qorumağı dövlət siyasətinin prioritetlərindən biri elan etdi. 1995-ci ildə qəbul edilən Azərbaycan Konstitusiyasında qadın və kişilərin bərabər hüquqları təsbit olundu. Ümummilli liderin hakimiyyəti dövründə qadınların parlamentdə və icra hakimiyyəti orqanlarında təmsilçiliyi yüksəldi. O, qadınların dövlət idarəçiliyində daha fəal iştirakına təşviq edən çıxışlar edirdi. Heydər Əliyevin qadın siyasəti Azərbaycan cəmiyyətində qadınların rolunu gücləndirdi, onların sosial, siyasi və iqtisadi həyatda daha fəal iştirakını təmin etdi. Onun qurduğu siyasət bu gün də uğurla davam etdirilir və qadınların inkişafına töhfə verməkdədir.

Qadınlar indi cəmiyyətin müxtəlif sahələrində - siyasət, biznes, elm, mədəniyyət və digər sahələrdə fəal iştirak edir, həmçinin müasir dünyamız üçün çox aktual olan iqlim fəaliyyətlərinin ön sıralarında gedir. Onlar iqlim fəalları kimi liderlik nümayiş etdirir, təşəbbüslər irəli sürürlər.

Müstəqil Azərbaycanda qadınların siyasi həyatda iştirakı daim artmaqdadır. Milli Məclisdə və Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisində qadın deputatların sayı getdikcə çoxalır və onlar qanunvericilik proseslərində fəal iştirak edirlər. Bundan əlavə, qadınlar dövlət idarəçiliyində də mühüm vəzifələr tuturlar. Mehriban xanım Əliyevanın Azərbaycanın birinci xanımı və Birinci vitse-prezident kimi fəaliyyəti qadınların ölkə rəhbərliyindəki rolunun ən yaxşı nümunəsidir.

Azərbaycan qadınları bu gün iqtisadi sahədə də mühüm mövqeyə malikdirlər. Bir çox qadın sahibkarlar biznes sahəsində uğurlar qazanaraq, ölkə iqtisadiyyatına töhfə verirlər. Dövlətin qadın sahibkarlığının inkişafına dəstəyi nəticəsində qadınların iş dünyasında iştirak faizi artmaqdadır.

Elm və təhsil sahəsində də Azərbaycan qadınları mühüm rol oynayırlar. Elmi tədqiqat müəssisələrində, universitetlərdə qadın akademiklər, professorlar və tədqiqatçılar çalışır. Azərbaycan qadınları beynəlxalq elmi layihələrdə iştirak edərək, ölkəmizi dünyada layiqincə təmsil edirlər. Həmçinin mədəniyyət və incəsənət sahəsində də qadınlarımız böyük uğurlar əldə ediblər. Azərbaycanın görkəmli qadın rəssamları, yazıçıları və rejissorları ölkəmizi beynəlxalq səviyyədə təmsil edirlər.

Azərbaycan qadınları tarixən cəmiyyətin mühüm üzvləri olmuş və müxtəlif sahələrdə böyük uğurlar qazanmışlar. Müasir dövrdə qadınların siyasətdə, iqtisadiyyatda, elmdə və mədəniyyətdə rolu daha da artmışdır. Lakin gender bərabərliyi və qadın hüquqları sahəsində görüləcək işlər yenə də var.

Qadınların sosial həyatda daha fəal iştirak etməsi üçün təhsil imkanlarının artırılması, qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi və ictimaiyyətin maarifləndirilməsi vacibdir. Cəmiyyətin inkişafı üçün qadın və kişi hüquqları bərabər şəkildə təmin olunmalı və qadınların potensialından tam istifadə edilməlidir. Çünki qadınlarımızın sosial həyatda rolu artdıqca, ölkəmizin inkişafı daha da sürətlənəcək və cəmiyyət daha sağlam və firavan olacaqdır.

Qadın həyatdır, anadır, gözəllik, ülvilik rəmzidir. Dünyanı gözəlləşdirən, həyatı mənalandırandır. Azərbaycan qadınının gözəlliyi, sədaqəti, mərdliyi ana məhəbbətinin ülviliyi xalq yaradıcılığı nümunələrində, görkəmli sənətkarlarımızın əsərlərində dönə-dönə vəsf olunmuşdur. Böyük mədəni irsə malik olan Azərbaycan xalqı qadının ailədə və cəmiyyətdəki roluna daim böyük ehtiramla yanaşmışdır. Çünki həyatın elə bir sahəsi yoxdur ki, orada qadınlarımızın olmasın. Bu sahələrin hər birində onlar uğurla çalışır, öz ayıq-sayıqlığı, çevikliyi, düzgün qərar qəbul etmək bacarığı ilə hamını heyrətləndirir.

Nuray ƏLİYEVA

Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin deputatı, filologiya elmləri doktoru

525-ci qəzet .- 2025.- 7 mart(№43).- S.8.