Ümid, qorxu və həqiqət

Esse

Qəribədir, yaşım az olsa da, yaman səbirsizəm. Oxuduğum kitabı, həvəslə başladığım işi yarımçıq qoymaq vərdişə çevrilib. Yaşıdlarımdan fərqli olaraq filmlərə, seriallara da maraqsız yanaşıram. Böyük vaxt kəsiyi ərzində bir-iki filmə güclə baxıram. Hərdən o filmləri belə yarımçıq qoyuram. Təkcə balaca qardaşımın təkidi ilə baxdığım filmləri sona çatdırıram. O da ki qorxumdan. Beş yaş balaca olmasına baxmayaraq, elə bilirəm məndən beş yaş böyükdür. Nə yalan deyim, zövqü belə məndən yaxşıdır. Onunla baxdığım filmlərin təsirindən sözün açığı, uzun müddət çıxa bilmirəm.

Oxuduğum kitablarda dadı damağımda qalan cümlələr kimi, baxdığım filmdə də dadı damağımda qalan səhnələr, replikalar olur. Hərdən həmin səhnələrdən dərs çıxartmaq istəyirəm, sonra düşünürəm ki, axı mən elə bir şey yaşamamışam. Həmin situasiya ilə rastlaşmağıma baxmayaraq, uzun müddət səhnənin təsirindən çıxa bilmirəm. Sanki bu dəqiqə mən də oxşar hadisəni yaşayacağam, ordan çıxaracağım dərs mənim köməyimə çatacaq.

Şouşenkdən qaçış

"- Dünyada daşdan olmayan və heç kimin səndən ala bilməcəyi bəzi şeylər var. Sənin daxilindən ala bilməyəcəkləri və toxuna bilməyəcəkləri şeylər.

- Nə?

- Ümid".

Uşaq olanda baxdığımız filmlərdə sehri olan qəhrəmanlara həsəd aparar, onlar kimi olmağı, xüsusi gücümün olmasını arzulayardım. Böyüdükcə başa düşürsən ki, əslində elə insan özü sehrli qüvvədir. Sadəcə filmlərdəki obrazlardan fərqli olaraq, bizim sehrimiz bir anın içində olmur, müəyyən zaman keçəndən sonra istədiyimizə nail olmağımız mümkündür. Bu zaman ərzində o sehri qüvvədə saxlayan hisslər var - ümid və inam.

Ulduzlararası

"Əvvəllər göyə baxıb ulduzlardakı yerimizi bilmək istəyərdik. İndi isə başımızı aşağı salıb torpağdakı yerimizi düşünürük".

Qəribədir, uşaqlıqdan göylər hər zaman daha maraqlı olub. Elə o vaxtdan bütün yaxşıların, mələklərin göylərdə olduğunu düşünmüşük. Uşaq olanda daha təmiz, daha saf idik axı. Buna görə də özümüzü o təmiz göylərə layiq bilirdik. Amma böyüdükcə, çirkaba bulandıqca fərqinə varırıq ki, qaranlıq, bütün vahiməli varlığların olduğu yeraltı dünya - torpağın altı layiq olduğumuz tək yerdir.

Çernobıl

"Biz həqiqəti axtarmağa o qədər diqqətimizi cəmləmişik ki, əslində, az adamın onu tapmağımızı istədiyini görə bilmirik. Ancaq görsək də-görməsək də, seçsək də-seçməsək də, həqiqət həmişə oradadır. Reallıq bizim ehtiyaclarımıza və istəklərimizə əhəmiyyət vermir. Hökumətlərimizə, ideologiyalarımıza, inanclarımıza əhəmiyyət vermir. Həmişə pusquda dayanıb gözləyir. Bir vaxtlar həqiqətə görə verəcəyim cavabdan qorxurdum. İndi isə sadəcə bir şey maraqlıdır - yalanların cavabını necə verəcəyəm".

Cəfər Cabbarlının "Oqtay Eloğlu" əsərində belə bir ifadə var: "O, çirkin də olsa, həqiqət olduğu üçün gözəldir". Acı həqiqət bu qədər gözəldirsə, niyə insan övladı şirin yalana daha çox can atır? Nə üçün doğru olanı danışmaq qədər onu eşitmək də bizə çətin gəlir? Sözün düzü, deyəsən, bu barədə bir fikir bildirə bilməyəcəm. Bunun səbəbini isə hələ yaşımın az olması ilə əlaqələndirirəm (Cavab verə bilmədiyim hər sualdan bu bəhanə ilə boyun qaçırmağı da vərdiş halına salmışam). Ya indiyə kimi az yalan eşitmişəm, ya da doğru bildiklərimin əslində böyük bir yalan olduğunu hələ də dərk edəcək yaşa gəlib çıxmamışam. Bəlkə də, elə böyüməkdən buna görə qorxuram. Bəlkə də, oxuduğum hər kitab, baxdığım hər film məni həqiqətə daha çox yaxınlaşdırır deyə onlardan qaçıram. Geriyə boylananda görürəm ki, elə çoxumuz yalanlarla böyümüşük. Hər yeni il eşitdiyimiz "Şaxta Baba sənə nə gətirsin?", yıxılanda eşitdiyimiz "Böyüyəndə yadından çıxacaq", yatmaq istəməyəndə eşitdiyimiz "Yatsan, səni parka aparacağam", sevmədiyimiz yeməyi bizə verəndə "Bu yeməyi ye, sənə konfet verəcəyəm" kimi yalanlar uşaqlıqda bizi necə xoşbəxt edərdi. Deməli, xoşbəxtliyi yalanlarda görə-görə böyümüşük. Buna görə də şirin yalana daha çox can atırıq. Sonda bizi nəyin gözlədiyini bildiyimiz halda...

Ləman İLKİN

525-ci qəzet .- 2025.- 11 mart(№45).- S.11.