"Budda"

"Bir rəsmin dedikləri" rubrikasının budəfəki qonağı sənətşünas Şahanə Mansırovadır. Onunla Xalq rəssamı, Əməkdar incəsənət xadimi, professor Arif Əzizin "Budda" əsərindən danışmışıq.

Arif Əziz 1943-cü il yanvarın 3-də Bakıda anadan olub. 1960-cı illərdə Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Məktəbinə daxil olan Arif bəy sonra Moskvada təhsilini davam etdirib.

Rəssamlıq sahəsində çoxşaxəli bir fəaliyyətə malik olan Arif Əziz müxtəlif janrlarda və üslublarda işləsə də, daha çox portret, müxtəlif ofortlar və qrafika sahəsində tanınır. Rəssamın əsərlərində milliliklə müasirliyin harmoniyasını görmək mümkündür. O, həmçinin Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin professorudur.

Arif Əziz 2018-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Xalq rəssamı fəxri adına layiq görülüb. O, eyni zamanda Dünya Rəssamlıq Akademiyasının Bakı nümayəndəliyinin rəhbəridir.

- Rəsmdə Buddanın xarakterik xüsusiyyətləri hansı detallarla vurğulayır?

- Bildiyiniz kimi, Budda həyatın mənasını axtaran və daxili sülhə çatmaq istəyənlər üçün ilham mənbəyidir. Onun təlimləri ruhani sülh axtarışına yönəlməklə yanaşı, həm də insanların bir-birlərinə qarşı mehriban, mərhəmətli və təvazökar olmasını təşviq edir.

"Budda" rəsmi, bir tərəfdən qədim və klassik fəlsəfi düşüncələrə istinad edir, digər tərəfdən isə müasir sənətə, insanın daxili aləminə, təbiət və kainatla olan əlaqəsinə diqqət çəkir. Budda simvolu, sülh, düşüncə və daxili rahatlıq ilə bağlı əsas ideyaları təmsil edir. Rəssam bu simvolu çəkməklə insanın ruhi və mənəvi hüzur axtarışını, kədər və narahatlıqlardan azad olma yolunu ifadə edir. O, bu fəlsəfi düşüncəni səthi olaraq deyil, dərindən, bir çox qatlarda və rənglərin simvolizmi ilə vurğulayır.

- Əsərin rəng həlli necədir?

- Arif Əzizin rəsmi çoxsaylı və kontrastlı rənglərlə zəngindir. Tabloda istifadə olunan rənglər, yalnız bir təsvir kimi deyil, həm də hisslərin və ruh halının təbii və simvolik rənglər arasında ahəngini yaradır. Məsələn, səmanın və təbiətin elementlərinin təmsilində mavi və yaşıl tonları, dərin meditasiya və daxili sükunətə işarə edərkən, qırmızı və sarı tonları diqqət, enerji və həyəcanı simvollaşdırır. Bu rənglər, əsərin dinamikliyini və statikliyi arasında tarazlıq yaratmağa kömək edir.

- Bəs kompozisiya haqqında nə deyə bilərsiniz?

- Kompozisiyanı nəzərdən keçirdikdə, rəssamın minimalist yanaşması hiss olunur. "Budda"nın portreti, fon və digər elementlərlə bir araya gəlir və sadə, lakin təsirli bir quruluş yaradır. Bununla, sənətçi həm əsərin mənəvi dərinliyinə, həm də vizual cəhətdən balanslı və harmonik bir təsvir qurmağa çalışıb.

- Əsərdə hansı simvolik detallar var?

- Bu əsərdə simvolizm xüsusilə əhəmiyyətlidir. Budda obrazı, xeyirxah bir təbiətin, müdrikliyin və daxili aydınlığın simvolu kimi təkrarlanır. Buradakı simvollar, əsasən, mənəvi hüzur və sükunət axtarışını ifadə edən və insanın öz daxili səyahətini tamamlamasını göstərən elementlərdir. Arif Əziz Buddanı müasir həyatın təlaşından uzaq, dərin düşüncəli bir simvol olaraq təqdim edir. Əsərdəki əksər simvolların, o cümlədən əl və baş mövqeləri, meditasiya vəziyyətinin ifadəsi kimi istifadə edilməsi də bu ideyaya uyğun gəlir.

Tabloda kainat və insan arasında qurulan əlaqəni qeyd etmək vacibdir. Əsər, insanın təbiətlə və kainatla münasibətini əks etdirir və bunun mənəvi bir bağlılıq olduğunu vurğulayır. Budda obrazı bütöv kainatla əlaqəli bir varlıq kimi təqdim olunur. Onun üz ifadəsi və gözləri dünyəvi əndişədən uzaq, sakit və müdrik bir aləmdən baxır. Bu görüntü, insanın öz daxili sükunətini tapması və təbiətlə ruhani əlaqəni qurmasının vacibliyini göstərir.

Arif Əzizin yaratdığı obrazlar həm ənənəvi, həm də müasir sənət anlayışlarını birləşdirir, ona görə də əsərin tərzi unikal və fərqlidir. Əsərlərindəki rənglər və formalar onun öz unikal yanaşmasını əks etdirir. "Budda" tablosu rəssamın sənətindəki dərin fəlsəfi düşüncələri və vizual təcrübələri açıq şəkildə ortaya qoyur.

"Budda" rəsmi, həm vizual, həm də fəlsəfi baxımdan zəngin bir əsərdir. O, yalnız bir rəsm əsəri olaraq deyil, eyni zamanda bir ruhi təcrübə və mənəvi düşüncə təmsilidir. Arif Əzizin bu əsəri, sənətseverlərə sadə və təsirli bir şəkildə dərin fəlsəfi ideyalarla yanaşı, estetik gözəllik və harmoniya təqdim edir.

- Bu tabloda gördüyümüz Budda hansı ənənəvi detalları özündə birləşdirir?

- Klassik Budda təsvirlərindən fərqli olaraq, burada müəyyən dərəcədə modern və abstrakt bir yanaşma təqdim olunub. Arif Əziz, Budda obrazını ənənəvi təsvirlərdə olduğu kimi fiziki və şərti cəhətləri ilə təqdim etmir. Əsərdə Buddanın fizioloji və psixoloji vəziyyətinə dair çox daha mücərrəd bir yanaşma var. Rəssam yalnız obrazın xarici görünüşünü deyil, onun daxili dünyasını da canlandırmaq istəyib. Burada rəssam yalnız bir obraz yaratmaqla kifayətlənmir, həm də onun hisslərini, düşüncələrini və mənəvi dünyasını rənglər və formalar vasitəsilə ötürür.

Əsərdəki xətlərin istifadəsi də xüsusilə diqqət çəkir. Arif Əziz, sərt və incə xətlərin balansını qoruyaraq, Buddanın ciddiyyətini və müdrikliyini göstərir. Budda obrazının sadə, lakin əhəmiyyətli xətləri, onun mənəvi və ruhani vəziyyətini simvollaşdırır. Eyni zamanda, xətlərin istifadə forması, rəsmdəki ruh halının həm nizamlı, həm də qeyri-müəyyən olduğunu göstərir. Bu, insanın daxili dünyasındakı qarışıqlığı və hüzuru eyni anda təmsil edir.

- Bu rəsm bizə nə deyir?

- "Budda" tablosunun əsas mesajlarından biri, həyatın fəlsəfi anlamını tapmaq və daxili sükunətə çatmaqdır. Əziz Buddanın meditasiya vəziyyətindəki görüntüsünü təkrar-təkrar istifadə edərək, insanın daxili aləminə, düşüncələrinə, emosiyalarına və bu proseslərin bütövlükdə necə bir harmoniya yaratdığına diqqət çəkir. Rəsmdəki müasir təfsir, meditasiyanın zamanla qazanılan bir vərdiş olmadığını, bəlkə də insanın doğuşdan daşıdığı bir potensial olduğunu vurğulayır.

Bu əsərdə həm mənəvi, həm də fiziki dünyalar arasında bir ziddiyyət mövcuddur. Fiziki olaraq, Buddanın obrazı sadə və təbii şəkildə təqdim edilsə də, onun mənəvi gücü, həm qəlbini, həm də ruhunu əks etdirən daha mürəkkəb bir dilə çevrilir. Bu ziddiyyət əsərin cəlbedici tərəflərindən biridir.

Arif Əziz bu rəsmdə fiziki və mənəvi dünyaların paralel təsvirini qurub. Onun əsərlərində təbiət, bəzən surreal, bəzən də simvolik şəkildə təmsil olunur. Bu cür yanaşma, insanların təbiət və kainatla olan əlaqəsini təhlil etməyə çalışır. "Budda" əsərində təbiətin və onun elementlərinin yeri çox vacibdir. Rəssam əsərdə təbiətin dinamikalarını və buddanın ruhani aləmi ilə necə birləşdiyini göstərmək üçün müxtəlif təbii formaları istifadə edir.

Arif Əziz bu rəsmdə Buddanın obrazı vasitəsilə insanın daxili dünyasına, meditasiya və təbiətlə əlaqəsinə işıq tutur.

Aytac SAHƏD

525-ci qəzet .-2025. -19 mart(№51).- S.10.