Hisslər labirinti

Esse

Adını bilmədiyimiz hisslər var. Qəribə bir narahatlıqla bütün vücudumuzu işğal edir. Sanki bir yük altında qalırıq, amma bu yükün nə olduğunu, hansı sözlə ifadə edəcəyimizi heç cür tapa bilmirik. Çox zaman bu hisslər özünü bir anlıq yorğunluq kimi göstərir, sonra isə sanki dərindən gələn bir boşluqla doldurur içimizi. Amma bu, sadəcə bir boşluq deyil. İçində bir çox sualların, qayıtmayan cavabların və toxunulmaz düşüncələrin birləşdiyi bir boşluqdur.

Bəzən bu hisslər, hətta nəfəs almağı belə çətinləşdirir. Sanki bədənimizin hər bir hüceyrəsi o narahatlıqla əlaqə qurur və buna qarşı müqavimət göstərmək əvəzinə, daha da dərinləşdirir. Və nə qədər dərinləşsə də, adını tapa bilmirik. Bir çoxumuzun daxili monoloqunda cavabını da tapa bilmədiyi bir sual var: Nədir bu hiss?

İnsan bəzən öz içində özünü itirir, özünü tapmağa çalışarkən isə ətrafındakı hər şeydən, hər kəsdən daha çox uzaqlaşır. İçimizdəki susqunluq və bu hissin həsrəti bir-birinə qarışır. Sözlərdən qaçmaq, hər şeydən uzaqlaşmaq istəsək də, bu, bizi həmin dərin quyuya daha da yaxınlaşdırır. Qəribə bir təzad içindəyik, özümüzü itirməklə daha çox özümüzü tapırıq.

Bu hisslər qəlbin ən dərin guşələrində yerləşir. Saf və sadə. Sonra vaxt ötdükcə bizə həm yol yoldaşı, həm də düşmən olurlar. Onlar içimizdə barışmaq istədiyimiz hisslərdir, amma bu atəşkəs də işə yaramır. Hər dəfə qorxduğumuz, adını bilmədiyimiz həmin hisslərə tərəf addımladıqca qarşımızda yeni qapılar açılır, amma biz onlardan da qorxub çəkinirik. Çünki bilirik, bəzən yeni yollar bizi labirintə aparır.

Bütün bunları düşünərkən sükut içində bir monoloq başlayır. Adını bilmədiyimiz, amma içimizdə varlığını hiss etdiyimiz həmin hisslərin uzun-uzadı tiradı... Həmin o narahatlıqla əhatə olunan varlıq, nə qədər anlaşıqsız olsa da, bizə nəyisə öyrətməyə, diktə etməyə çalışır. Eqoist, özünü bəyənmiş bir klounun səhnəsi. O bizə özümüzü tapmağı, qalın təbəqələrdən arınmağı və nəhayət, ruhumuzla hər şeyi olduğu kimi qəbul etməyi öyrədir.

Və bu da bir az insanın özünü tapma yoludur. Hisslərin adı olmasa da, onların varlığı bizi mütəmadi olaraq özümüzlə üzləşdirir, içimizdəki sükunəti pozur. Bütün bu qarışıqlığın sonunda, bəlkə də, bizi möhkəm saxlayan, həqiqətən də yaşamağa, hiss etməyə və hər anı dolu keçirməyə inandıran təkcə bu hisslərdir.

İstanbulda belə hisslərin şəhəridir. Daha qarışıq və daha əhatəli. Sanki hər küçə, hər məhəllə, hər binada həm tarixin, həm də gələcəyin dalğalarına qarışmış bir enerji var. Şəhər özünün çoxəsrlik həyatını o qədər böyük bir sakitliklə, eyni zamanda çox böyük bir gurultuyla yaşayır ki, insan burada öz mahiyyətini və xislətini tamamilə itirə bilir. Bu şəhər həmişə tələsir, ömrü sürətlə yaşayıb bitirir. Sonra isə hamını, hər yeri təkrarlamağa başlayır. İstanbul qədim bir şeirin alınmayan tərcüməsinə bənzəyir bu hisslərin içində.

İstanbulda var olan zamanın axışı da qəribədir, bir an şəhər gərgin və sürətlidir, amma bir başqa an hər şey dayanmış, ətalətdə görünür. Həm tarix, həm də müasirlik bir-birinə qarışır. Bir tərəfdə şərqlə qərbin kəsişməsindəki köhnə binaları, digər tərəfdə isə yeni tikililər, şüşəli binalar, göydələnlər yüksəlir. Bütün bu kontrastlar, insanın içindəki qarışıqlığı, adını bilmədiyi o hissləri daha da dərinə çəkir. Sanki burada hər şey müvəqqəti və keçicidir, amma o müvəqqəti, keçici olan şeylər bəzən bir insanın ömrünə bərabər izlər buraxır.

Tramvaya minərkən, ya da bir çay bağçasında oturarkən, ətrafınızdakı insanların üzlərində, hər kəsin içində bir növ eyni sualın, eyni narahatlığın izlərini görməyə başlayırsınız. Bəlkə də İstanbulun hər küncündə insanın içindəki o tanımadığı hissləri tapmaq mümkündür.

İstanbulda yaşayan biri bu hissi dərindən hiss edir - şəhərin təbii sükunəti və xaotik təbiəti arasında gedən mübarizə, insanın öz içindəki narahatlığı da aydınlaşdırır. İnsan burada çox zaman özünü tanımadığı bir yerdə hiss edir, amma eyni zamanda şəhər ona bir növ özünü tanımaq üçün təkan verir. Bəlkə də, adını bilmədiyimiz o hissin təyini burada - İstanbulda ən doğru mahiyyətini tapacaqdır. Çünki bu şəhərdaima dəyişir və bütün təzadları, içindəki qarışıqlığı qəbul edir. Həm də bizə göstərir ki, bəzən narahatlıq, qorxu və ya qeyri-müəyyənlik özünü tapmaq və yaşamaq yolunda ən böyük dərsdir.

Bakı isə başqa cürdür, İstanbulun qarışıqlığından fərqli olaraq, burada zaman daha sükutla axır, amma eyni zamanda qəlbin dərinliklərində o da bir iz buraxır. Bu şəhər də özünə xas bir ritmə sahibdir - tələsik addımlarla sürətlə irəliləyən bir şəhərdir, amma hər küncündə bir təmkin və sabitlik hissi var. Bakı bir tərəfdən geniş və açıq, digər tərəfdən isə dar, sıx küçələri ilə insanı həm genişlənməyə, həm də tıxanmağa dəvət edir.

Bakıda, xüsusən də gecə vaxtı, o qədər çox düşüncə bir araya gəlir ki, hər hansı bir sözü və ya fikri tapmaq çətinləşir. Şəhərin işıqları altında, Fəvvarələr Meydanında və ya İçərişəhərin labirintvari küçələrində gəzərkən, insan öz içindəki suallara dalır, amma çox vaxt bu sualları cavablandırmaq əvəzinədaha çox sual ortaya çıxar. Bakı həm də tarixin, mədəniyyətin və müasirliyin toxunuşlarından yaranan qəribə bir qarışıqlıqdır. Hər bir bina, hər bir daş, hətta bu şəhərin küləyi belə, keçmişin köhnə izlərini daşıyır. Lakin şəhərin daima dəyişən, böyüyən üzü, öz daxilindəki gərginliyi də artırır.

Bakı "köhnə şəhər" dediyimiz İçərişəhərdən həm fərqlidir, həm də onunla iç-içədir. O dar, qaranlıq küçələrində gəzərkən zamanın necə dayanıb qaldığını, bir yerdə hər şeyin necə xamuşa daldığını hiss edirsən. Amma bu dayanmış zamanın içində bir böyük həyat var, insanlar, hekayələr, əsrlər boyu yaranmış anlar və daha çoxunu daşıyan daşlar var.

Hər iki şəhərin küçələri kimi hiss etdirdikləri də çıxılmaz bir labirintin içinə tərk edir adamı. Ən pisi də odur ki, bu labirintin içərisində sakit başla gəzə bilmirsən. Beynini və ruhunu qurcalayan minlərlə sual səni bir az da təşvişə salır. Tərəddüdlərin çoxalır, cavabsız sualların eşiyində qıvrılıb qalırsan. Sonra isə... sonra hər şey yenidən başlayır.

Rəvan CAVİD

525-ci qəzet .-2025. -20 mart(№52).- S.13.