Azərbaycan - Suriya münasibətlərinin yeni səhifəsi başlayıb

"Azərbaycanın apardığı siyasət vahid və sabit Suriya arealı üçün qiymətlidir"

Son vaxtlar Azərbaycanın əməkdaşlıq baxımından önəm verdiyi ölkələrdən biri də Suriyadır. 2024-cü ilin 8 dekabrında Bəşər Əsəd rejiminin süqutundan sonra Bakı-Dəməşq əlaqələrində də yeni bir səhifə açıldı, münasibətlərin inkişafı üçün yeni imkanlar yarandı. Əslində iki ölkənin əlaqələrinin tarixi çox dərin və qədimdir, bu, İpək Yolu əsrinə gedib çıxır. Həm keçmiş Sovetlər İttifaqı zamanı, həm də Azərbaycan müstəqillik qazandıqdan sonra münasibətlər çox yaxşı səviyyədə olub, rəsmi səfərlər həyata keçirilib. İki ölkənin xüsusilə mədəni, humanitar sahələrdə sıx əlaqələri olub. Amma Suriyanın keçmiş rejimi antiazərbaycan mövqeyi nümayiş etdirib, bir sıra beynəlxalq təşkilatlarda ölkəmizin əleyhinə çıxış edib, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü məsələsində birmənalı mövqe tutmayıb. Bu, erməni diasporunun, ümumiyyətlə erməni amilinin təsiri altında baş verib.

Hazırda isə münasibətlər yeni bir dinamika alaraq inkişaf etməkdədir. On iki illik fasilədən sonra Azərbaycanın Suriyanın paytaxtı Dəməşqdəki səfirliyinin fəaliyyətini bərpa etməsi münasibətlətin bərpasında ilk addım oldu. Eyni zamanda, Bakı Suriyaya humanitar yardım göstərən ilk ölkələrdən biri oldu. 2024-cü il dekabrın 29-da Azərbaycan xarici işlər nazirinin müavini Yalçın Rəfiyev Dəməşqə səfər edib həmkarı, Suriyanın keçid hökumətinin xarici işlər naziri Əsəd Həsən Əş-Şeybani ilə görüşərək Suriya üçün bu vacib mərhələdə Azərbaycanın Türkiyə ilə birlikdə Suriyanın yanında olduğunu bildirdi.

Aprelin 11-də Antalyada keçirilən IV Antalya Diplomatiya Forumu çərçivəsində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Suriyanın keçid dövrü Prezidenti Əhməd Əl Şaraa arasında görüş keçirildi.

Görüşdə Əhməd Əl Şaraa Azərbaycan tərəfinin dəstəyinə görə dövlət başçısına minnətdarlığını bildirərək, gələcəkdə energetika, infrastruktur, təhlükəsizlik sahələrində Azərbaycanın Suriyaya dəstək göstərməsinin önəmini qeyd edib.

Əhməd Əl Şaraa Azərbaycan tərəfinin dəstəyinə görə dövlətimizin başçısına minnətdarlığını bildirdi. O, gələcəkdə energetika, infrastruktur, təhlükəsizlik sahələrində Azərbaycanın Suriyaya dəstək göstərməsinin önəmini qeyd etdi.

Bu baxımdan Azərbaycanın Baş nazirinin müavini Samir Şərifovun rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyətinin Suriyaya səfəri əməkdaşlıq imkanlarının müzakirəsi üçün əhəmiyyət daşıyır. Qeyd edək ki, Suriyanın keçid dövrü Prezidenti Əhməd Əl Şaraa Azərbaycan nümayəndə heyətini qəbul edib. Suriyanın iqtisadiyyat və sənaye naziri Məhəmməd Nidal əl-Şaar və digər rəsmilərlə də görüşlər keçirilib.

Azərbaycan - Suriya münasibətlərinin hansı perspektivləri var və əməkdaşlıq üçün hansı sahələr prioritet təşkil edir?

Politoloq Zaur Məmmədov mövzu ilə bağlı bildirib ki, Azərbaycan və Suriyanın yeni hökuməti arasında son bir neçə ayda münasibətlərin yeni səhifəsi başlayıb. Tarixən Azərbaycan və Suriya xalqları bir-biri ilə qonşuluqda yaşayıb və müəyyən müddətlərdə vahid geosiyasi məkanın aparıcı aktorları olublar. Bəşər Əsəd dövründə Suriyanın Türkiyə ilə münasibətlərinin soyuqluğu fonunda rəsmi Dəməşq heç bir məntiqi əsası olmayaraq Azərbaycanla münasibətləri korlayıb, onlar üçün heç bir önəm daşımayan Ermənistana siyasi dəstək (hərçənd Suriyanın son 15 ildə dövlət kimi mövcudluğu sual altında idi) verib.

O əlavə edib ki, 2024-cü ilin sonunda Əsədin ölkədən qaçmasından və Dəməşqdə yeni siyasi elitanın hakimiyyətə gəlməsindən sonra iki ölkə arasında əlaqələrinin yenidən qurulması və dərinləşdirilməsi gündəmdədir: "Bu günlərdə Baş nazirin müavini Samir Şərifovun rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyəti Suriyaya səfər etdi. Suriya Ərəb Respublikasının keçid dövrü Prezidenti Əhməd Əl Şaraa Samir Şərifovun rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyətini qəbul edib. Məlumdur ki, 44 günlük müharibədən sonra regional əməkdaşlıq, qlobal Cənub ölkələri ilə münasibətlərin genişləndirilməsi Azərbaycanın xarici siyasətində prioritetlər sırasında mühüm yer tutur. Suriya mövzusunda qardaş Türkiyə ilə koordinasiya və panislamist diplomatiyanın gücləndirilməsini də nəzərə alsaq, Azərbaycanın Suriyanın və İraqın yerləşdiyi Yaxın Şərq ilə Avropa arasındakı bu vacib regiona diqqətinin artması təsadüfi deyil".

Onun sözlərinə görə, tərəflər arasında münasibətlərdə bir neçə komponent üzrə işlər aparıla bilər: "Birincisi, diplomatik istiqamət - səfirliklərin yenidən aktivləşdirilməsi və diplomatik missiyaların genişləndirilməsi, BMT, İƏT və Qoşulmama Hərəkatı çərçivəsində əməkdaşlıq.

İkincisi, iqtisadi əməkdaşlıq. Azərbaycan şirkətləri Suriyanın yenidənqurulmasında iştirak edə bilər. Bura tikinti, infrastruktur və enerji sahələri aiddir. Kənd təsərrüfatı sektorunda da əməkdaşlığın perspektivliyi var . Xüsusilə, dərman və neft-kimya məhsulları. Bu baxımdan yaxın gələcəkdə birgə biznes forumların təşkili istisna deyil.

Enerji və logistika - enerji infrastrukturunun bərpasında yardım (elektrik, qaz təchizatı).

Azərbaycan-Türkiyə-Suriya nəqliyyat dəhlizi - Dəniz limanları vasitəsilə yüklərin tranziti (Bakı - Latakiya xətti).

Humanitar və təhsil sahəsində əməkdaşlıq. Suriyalı tələbələr Azərbaycan universitetlərində təhsil ala bilərlər. Azərbaycanın Suriyada humanitar layihələrdə iştirakı (xüsusilə su, səhiyyə, təhsil sahələrində). Mədəniyyət və İslam həmrəyliyi kontekstində ortaq layihələr həyata keçirilə bilər.

Nəhayət, geosiyasi faktorlar, imkanlar və risklər. Azərbaycan-Suriya əlaqələri İsrail-Türkiyə və İsrail-İran qarşıdurması fonunda xüsusi siyasi məna daşıyır. Bu kontekstdə tərəflərin maraqları, regional qüvvələr balansı, geosiyasi dinamika vacibdir.

Azərbaycan-Suriya münasibətləri, İsrail-İran və İsrail-Türkiyə qarşıdurması kontekstində qlobal və regional siyasətin mürəkkəb şaxələrini əks etdirir. Bakı, bu mürəkkəb geosiyasi mühitdə balanslı və praqmatik siyasət aparmaqla həm öz təhlükəsizlik maraqlarını qoruyur, həm də yeni diplomatik və iqtisadi fürsətlər yaradır. Unutmaq olmaz ki, bu gün münasibətlərin inkişafı üçün yaranan yeni fürsətin həm də tarixi, mədəni əsasları var. Məsələni siyasiləşdirməmək üçün qədim Azərbaycan dövlətlərinin və hökmdarlarının Suriya ilə bu və ya digər şəkildə bağlılıqları üzərində dayanmasaq, təkcə mədəniyyət və ədəbiyyat sahələrinə toxunmaq kifayətdir ki, iki xalq arasında tarixi bağlılığı başa düşək. Azərbaycan klassik ədəbiyyatının tanınmış simaları - Nizami Gəncəvi, Xaqani Şirvani, Füzuli və başqaları ərəb-islam dünyasının, o cümlədən Suriyanın intellektual dairələrində tanınırdılar və hazırda da tanınmaqdadırlar. Onların əsərləri Şamda, Bağdadda, Hələb və Qahirədə yayılıb, elmi-fəlsəfi mühitə təsir göstərib".

Politoloq əlavə edib ki, bu gün də müasir Azərbaycan Suriyanın inkişafında özünəməxsus yer tuta bilər: "Xatırladım ki, Samir Şərifovun səfəri Azərbaycan və Suriya liderləri arasında Antalyada keçirilən görüşdə əldə edilən razılıq əsasında baş tutub. Aprelin 11-də Antalyada keçirilən IV Antalya Diplomatiya Forumu çərçivəsində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Suriyanın keçid dövrü Prezidenti Əhməd Əl Şaraa arasındakı görüş Cənubi Qafqaz və Yaxın Şərq regionlarında yeni geosiyasi reallıqlar fonunda mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Görüşün əsas məqamları və strateji əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, Prezident İlham Əliyev, Suriyada baş verən dəyişiklikləri müsbət qiymətləndirərək Əhməd Əl Şaraanı təbrik etdi və Azərbaycanın Dəməşqdəki səfirliyinin uzun fasilədən sonra yenidən fəaliyyətə başladığını elan etdi. Bu addım, iki ölkə arasında diplomatik əlaqələrin canlandırılması və qarşılıqlı etimadın bərpası baxımından əhəmiyyətlidir.

Başqa bir əhəmiyyətli məqam Suriyanın bərpasında Azərbaycanın iştirakıdır. Prezident Əliyev, Azərbaycanın Suriyanın enerji, infrastruktur və təhlükəsizlik sahələrində bərpa prosesində iştirak etməyə hazır olduğunu bildirdi. Bu, Azərbaycanın regionda təsirini artırmaq və iqtisadi əməkdaşlığı gücləndirmək niyyətini göstərir.

Üçtərəfli əməkdaşlıq təşəbbüsü - Azərbaycan-Suriya-Türkiyə, xüsusi vurğulanmalıdır. Görüş zamanı tərəflər, Azərbaycan, Suriya və Türkiyə arasında üçtərəfli əməkdaşlıq çərçivəsinin yaradılması imkanlarını müzakirə ediblər. Bu təşəbbüs, regional sabitliyin və iqtisadi inteqrasiyanın gücləndirilməsi baxımından strateji əhəmiyyət daşıyır.

Məlum olduğu kimi, görüş zamanı Prezident İlham Əliyev Əhməd Əl Şaraanı Azərbaycana rəsmi səfərə dəvət edib və bu dəvət məmnuniyyətlə qəbul olunub. Bu səfər, ikitərəfli münasibətlərin daha da inkişaf etdirilməsi və yüksək səviyyəli dialoqun davam etdirilməsi üçün mühüm platforma ola bilər.

Beləliklə, Azərbaycan xarici siyasətində son 5 ildə fəaliyyət və təsir arealının daha da genişləndirməyə davam edərək regional gücdən - proseslərə təsir etməyi bacaran beynəlxalq aktor kimi tanınır. Suriyada bir çox dövlətlərin proseslərdə sabitsizləşdirici mövqeyi fonunda Azərbaycanın apardığı siyasət vahid və sabit Suriya arealı üçün qiymətlidir".

Pərvanə

525-ci qəzet .- 2025.- 6 may(№77).- S.6.