Sevgi oazisləri

esse

İnsanın dünyasını işıqlandırmaq üçün, qəlbini isidib həyat eşqi ilə alovlandırmaq üçün təkcə asimandakı günəş bəs etmir, onun daxilində də, qəlbinin dərin qatlarında da göydəki günəş boyda bir günəş olmalıdır. Belə hallarda qəlbdəki günəş göydəki günəşin əksi yox, göydəki günəş qəlbdəki günəşin əksinə çevrilir. Buna görədir ki, qəlbdəki günəş sönübsə, səmadakı günəş də mənasını itirir, sadəcə göz qamaşdıran bir kainət cisminə çevrilir.

"Tom Soyerin macəraları" və "Şahzadə və dilənçi" kimi şah əsərlərin müəllifi kimi tanıdığımız Mark Tvenin "Kaliforniyalının hekayəti" sərlövhəli, dərin mənalı, amma az tanınan bir hekayəsi var. Həmin hekayədə maraqlı bir əhvalatdan bəhs edilir: Bir nəfər qızıl axtaran son dərəcə yoxsul, evləri evdən çox məzarlığı xatırladan, baxımsız bir qəsəbəyə gəlib çıxır (Aydın məsələdir ki, qızıl axtaran həmişə qızıl tapmır). Amma cansıxıcı bu qəsəbədə xudmani bir ev də var, həmin ev yaşıllıqlar, gül-çiçək içində kiçik bir cənnətməkanı xatırladır. Təbii ki, belə bir sönük qəsəbədə yerləşən bu ev qızıl axtaranın diqqətini özünə çəkir. O həmin evin qənşərində ayaq saxlayıb evin sahibi ilə tanış olanda onun bu cəlbedici məkana marağı daha da artır. Məlum olur ki, burada gördüyü abadlığın hər qarışı evin xanımının zövqünün təcəssümüdür, başqa sözlə, bu səliqəli evdə də, onun qapı-bacasında da xanımın əl izi var. Qonaqpərvər ev sahibi qonağa, qeyri-adi gözəlliyə malik olan xanımı ilə tanış olmağı da təklif edir, lakin o, ata yurduna gedib deyə, qonaq üç gün, şənbə günü axşam saat doqquza qədər gözləməlidir, əgər qızıl axtaran tələsmirsə, elə bu evdəcə gözləyib onunla tanış ola bilər. Vaxtdan başqa heç nəyi olmayan qızıl axtaran gözləyir. İki gün keçir, şənbə günü qonaq hiss edir ki, vüsal saatı yaxınlaşdıqca ev sahibinin narahatçılığı artır, necə deyərlər, gözü yolda, qulağı səsdədir. Qürub çağı həyəcanı daha da artan kişi yola çıxıb uzaqlara zillənir, nigarançılığını gizlədə bilmir. Axşam olur, xanımın gəlməyinə cəmi bir saat qalmış ev sahibinə qonşuluqda yaşayan üç nəfər dostu baş çəkir, süfrə açılır, evin xanımının şərəfinə dönə-dönə sağlıqlar deyilir. Vəd edilmiş vaxt gəlib çatır - divar saatının əqrəbləri saat doqquzu göstərir, amma xanımdan əsər-əlamət yoxdur. Bu əsnada ev sahibi dostlarına üz tutub - halım pisdir, məni çarpayıma uzadın! - deyə xahiş edir. Dostları onu yatağa qoyan kimi kişi şirin yuxuya gedir. Bundan sonra dağılışmağa hazırlaşan qonşuları görən qonaq onlardan xahiş edir ki, evin xanımı gələnə qədər getməsinlər, evin kişisi yatır, o isə xanımı tanımır...

Qəmli-qəmli gülümsünüb köks ötürən qonşuların sözlərindən məlum olur ki, xanım gəlməyəcək, çünki o, on doqquz il əvvəl şənbə günü axşam atasıgildən evə qayıdarkən yolda quldurların basqınına məruz qalaraq həlak olub. Ər bu qara xəbəri eşidəndə ağlını çaşıb, daha doğrusu, acı gerçəkliyi qəbul etməyib, ailə səadəti ilə səciyyələnən daxili reallığında qapanıb qalıb. Odur ki, on doqquz ildir, hər şənbə saat doqquzda onun yolunu gözləyir. Kişinin dərdinə şərik olan dostları, hər şənbə axşam saatlarında gəlib başını qatır, guya onunla birlikdə evin xanımının yolunu gözləyir, şərəfinə badə qaldırırlar... Saat doqquzda ev sahibinin badəsinə sezilmədən yuxu dərmanı tökürlər, o, dərin yuxuya gedir. Bazar günü oyananda isə yenidən xanımının yolunu, şənbə gününü gözləməyə başlayır. Bu minvalla yaşayır, evə, evin ətrafındakı gül-çiçəyə baxır ki, xanımı gələndə bu abadlığı görüb sevinsin.

Yeri gəlmişkən buna bənzər maraqlı bir əhvalat da yadıma düşdü. Bunu mənə yazıçı rəfiqəm danışıb: Kəndlərin birində yaşayan bir nəfər gözəl qız ağ atlı oğlanın yolunu gözləyərkən bir çobana vurulur, çobanın da ağ atı varmış, güman ki, çoban qızın öz təsəvvüründə yaratdığı oğlana da bənzəyirmiş. Qız gənc çobana aşiq olur, amma çobanın bundan xəbəri olmur. Ağ atlı oğlan (həmin çoban) sürü yaylağa gedəndə və yaylaqdan qayıdanda qızın evinin yaxınlığından keçərmiş. Qız da sevgilisinə kənardan baxar, ürəyindəki sirri gündüz günəşə, gecələr aya-ulduza danışarmış. Bir gün necə olursa, ağ atlı oğlanın yolu düz qızın darvazasının ağzından düşür. Həmin gün hava yağmurlu olduğundan ağ atın çəçiklərinin (dırnaqlarının) izi darvazasının qənşərində qalır. Bu müqəddəs izi gedib-gələnlər tapdamasınlar deyə, kiçik xanım həmin yeri hasara alır, sonradan həmin hasarın içinə gül-çiçək əkir və son nəfəsə qədər bu balaca oazisə göz bəbəyi kimi baxır.

Bir əhvalat da yadıma düşdü. Bir halda ki, yazıram, qoy onu da yazım. Bir dostum var, o həm aktyor, həm rəqqas, həm də nasirdir. İctimai yığıncaqlarda, mədəni tədbirlərdə həmişə iştirak edir, xasiyyəti kimi həyatı da qaynardır. Amma evində dost-tanışı qonaqlamaqdan xoşu gəlmir. Çox nadir hallarda kimisə üçotaqlı, xudmani mənzilinə dəvət edər. Xoşbəxtlikdən bəndəniz həmin o nadir hallarda dəvət alanlardandır. Mən onun evində ilk dəfə qonaq olanda bir şeyə heyran oldum: Dostumun həyat yoldaşı dünyasını vaxtsız dəyişib. İndi onun yataq otağı bağlıdır. Ev sahibi çətin-çətin həmin otağın qapısını açıb kimisə ora nəzər salmaq şərəfinə layiq bilə. Mən onun evində qonaq olanda o qapını açdı, xanımının otağını göstərdi. Qapı açılan kimi ev gülləri üzümə güldü. Otaq əlvan güllərlə bəzədilmişdi. Demə, çeşidli güllər yoldaşının çox sevdiyi bitkilər imiş. Dostum dərindən bir ah çəkib dedi, əşyalarına dəyməmişəm, heç nəyin yerini dəyişməmişəm, rəhmətlik necə qoyub gedib, eləcə də hər şey yerbəyerində qalıb. Yalnız iki gündə bir güllərə su verirəm ki, otaqda həyat sönməsin... O, ani sükutdan sönra köks ötürüb əlavə etdi: Bu otaq ona məxsusdur, mən harasa gedəndə onun ruhu güllərlə birlikdə qalır... Bu üç əhvalatı yan-yana düzərkən belə düşünürəm ki, hər insanın olmasa da, insanların əksəriyyətinin həyatında, daha doğrusu, qəlbində belə bir gizlin, yaşıl guşə var, həmin guşəni kiminsə eşqinə qoruyur və o guşənin mövcudluğundan qəlb sahibindən başqa bir kəsin xəbəri yoxdur. Yazının əvvəlində dediyim hər iki günəş də məhz o guşədən, gül-çiçəkli oazisdən aldığı işığı oazisin özünə qaytarır. Kim bilir, bəlkə də yazda göyərən, qışda solan çöl-çəmən də həmin o oazislərin gül-çiçək əks-sədasıdır.

İmir MƏMMƏDLİ

525-ci qəzet .- 2025.- 16 may(№84).- S.13.