Səs və Sükut arasında

GÖRKƏMLİ BƏSTƏKAR FİRƏNGİZ ƏLİZADƏNİN YARADICI TƏBİƏTİNƏ BİR BAXIŞ

Zamanın və məkanın sərhədlərini aşan musiqi... Firəngiz Əlizadənin musiqisi səsi düşüncəyə, sükutu isə dialoqa çevirir. Onun bəstələri ruhun fəlsəfi ifadəsinə çevrilmiş sənət nümunələridir.

Zamanı dinləmək mümkündürmü? Sükut danışa bilərmi? Bu suallar, əgər cavabı varsa, Firəngiz Əlizadənin əsərlərində gizlidir. Onun musiqisi yalnız notlardan ibarət deyil - bu musiqi ruhun tarixi ilə dialoqu, daxili axtarışın səsə çevrilmiş formasıdır. Əlizadənin bəstələri dinləyicini passiv dinləyiciyə çevirmir - o, insanı səsin içində düşünməyə, öz sükutuna qulaq asmağa dəvət edir.

Bu gün isə təkcə onun musiqisinə yox, həm də bu musiqini yaradan yaradıcı ruha - Firəngiz Əlizadəyə doğum günündə bir daha ehtiramla baxırıq. O, səs və sükut arasında gizlənmiş mənaları musiqiyə çevirən sənətkardır. Onun dünyaya gəlişi, zamanla yarışan bir musiqi yolçuluğunun başlanğıcı idi. Bu yazı həmin yolçuluğun fəlsəfi portretidir.

"OYANIŞ": QARANLIQDAN İŞIĞA YOL

Firəngiz Əlizadənin "Oyanış" əsəri onun yaradıcılığında dönüş nöqtəsi kimi qiymətləndirilə bilər. Əsərin adında belə fəlsəfi bir çağırış var: oyan, düşün, dəyiş! Muğam intonasiyaları ilə elektroakustik səslərin sintezi, keçmişlə gələcəyin bir araya gəlməsi, dinləyicidə daxili bir oyanış hissi yaradır. Bu, təkcə yuxudan deyil, düşüncəsizlikdən bir oyanışdır.

"DƏRVİŞ": RUHANİ AXTARIŞIN MUSİQİ FORMASI

"Dərviş" əsərində Firəngiz Əlizadə musiqini bir zikrə - səssiz bir dua formasına çevirir. Spiralvari inkişaf edən struktur sufi fəlsəfəsindəki mərhələ-mərhələ yüksəlişi xatırladır. Violonçelin səsləri ruhun titrək, lakin davamlı axtarışını ifadə edir. Dinləyici də bu musiqi ilə öz daxili aləminə doğru səfərə çıxır.

"HABİLSAYAĞI": MİF VƏ BƏŞƏRİ FACİƏNİN SƏSLƏ İFADƏSİ

"Habilsayağı" əsəri Qədim Əhdi-Cədiddəki Habil və Qabil əfsanəsinə istinad edir. Əlizadə bu mifə ekzistensial bir yanaşma sərgiləyir. Əsərdə muğam çalarları ilə Avropa musiqisindən gələn dissonanslar üz-üzə dayanır. Bu, qədim sülh arzusunun müasir dünyanın xaosu ilə toqquşmasıdır - həm xəbərdarlıq, həm peşmançılıq, həm də yaddaş.

"ZİKR": SƏSSİZLİKLƏ DANIŞAN MUSİQİ

Firəngiz Əlizadənin "Zikr" əsəri musiqinin yalnız səsdən ibarət olmadığına dair bir ismarışdır. Burada ritmik təkrarlar bir rituala, musiqi isə ruhani təfəkkürə çevrilir. Zikr - dillə deyil, ruhla icra olunan bir dərinlikdir. Bəzən ən güclü musiqi səssizlikdə doğulur. Bu əsər insanın içindəki boşluqla necə danışa bildiyini göstərir.

MUSİQİDƏ ZAMANIN VƏ MƏKANIN AŞILMASI

Firəngiz Əlizadə musiqinin sərhədsizliyini göstərən sənətkarlardandır. Onun əsərləri Şərq və Qərb musiqi ənənələrinin qovşağında dayansa da, bunları özünəməxsus bir qlobal musiqi dilinə çevirir. O, milli musiqi köklərini qoruyaraq, onları müasir texnologiya və dünya musiqisi kontekstində yeni səviyyəyə daşıyır.

RUHUN DİALOQU KİMİ MUSİQİ

Əlizadənin musiqisi sadəcə dinlənilmir - o, dinləyicini düşündürür, ona toxunur. Hər bir əsəri insan ruhunun dərinliklərinə enən, onunla dialoq quran bir çağırışdır. Notlar sadəcə səs deyil - onlar sualdır: "Sən kim idin?", "Hara gedirsən?", "Nəyi unutdun?"

MUSİQİ - ZAMANIN QƏLBİ

Firəngiz Əlizadənin musiqisi bir estetik hadisə olmaqdan daha çox, fəlsəfi düşüncənin, insan ruhunun və bəşəriyyətin səsinə çevrilmiş formasıdır. Onun əsərləri ilə qarşılaşmaq - sadəcə musiqi dinləmək deyil, varlığın sükutunda özünü tanımaqdır. Bu musiqi danışmır - düşünür, düşündürür və ruhlandırır.

Bu gün - onun doğum günündə - Firəngiz Əlizadənin yalnız musiqisini deyil, həm də onun sənətkar qəlbini, yaradıcı ruhunu salamlayırıq. O, zamanın səssizliyində öz izini qoyan, səsi fəlsəfəyə çevirən nadir sənətkarlardandır. Onun musiqisi bizə nəinki ruhumuzu, həm də kimliyimizi xatırladır. Firəngiz xanım, doğum gününüz mübarək - səsiniz daim eşidilsin, sükutunuz da danışsın!

Fəridə MİRİŞOVA

(AMEA-nın Memarlıq və İncəsənət İnstitutu)

525-ci qəzet .- 2025.- 28 may(№92).- S.9.