Halal sözün işığında...

Mayın 26-da Şuşa Dövlət Musiqili Dram Teatrında keçirilən bədii yaradıcılıq gecəsi mənim yaddaşıma sadəcə bir ədəbi tədbir kimi deyil, həm də dərin mənəvi təəssüratların oyandığı mədəni hadisə kimi həkk olundu. Görüş ziyalı xanım, filologiya elmləri doktoru, professor, tanınmış şair Mahirə Nağıqızının yaradıcılığına həsr olunmuşdu. Bu zəngin təəssüratları oxucularla bölüşmək qərarına gəldim.

Görüşün ilk anlarından etibarən sanki gənclik illərimə səyahət etdim. Gözümün önündə Azərbaycan ədəbiyyatının - Nigar Rəfibəyli, Mirvarid Dilbazi, Əzizə Cəfərzadə, Ələviyyə Babayeva kimi tanınmış nurlu qadın simaları canlandı... Hələ tələbəlik dövrlərimdə bu tanınmış xanım ədiblərlə keçirilən yaradıcılıq görüşləri mənim üçün yalnız poeziya ilə tanışlıq deyildi, həm də qadın ziyalılığının, ruhani dərinliyin, sözə olan sevginin məktəbi idi. Onların hər biri öz zəmanəsinin bədii söz bələdçisi, sevilən ədibləri idi və elmi aydınlığı, ədəbi zənginliyi, insanı heyrətləndirən sadəlikləri ilə biz gənclərin ruhunda böyük izlər qoymuşdular. Mahirə xanımla keçirilən ədəbi-bədii görüş məhz həmin ruhu, o mənəvi səviyyəni mənə yenidən xatırladıb yaşatdı. Onun simasında bir zamankı görkəmli şair-yazıçı qadınlarımızın sözə sadiqliyinin, poeziyaya bağlılığının yeni zamanda davam edən unudulmaz şəklini gördüm.

Mahirə xanım bütün tədbir boyu qonaqları sözün, düşüncənin geniş dünyasına dəvət etdi. Onun şeirlərinin hər biri dərin mənalarla, ruhun çağırışı ilə dolu idi. Poeziya onun üçün yalnız ifadə vasitəsi deyil, yaşamaq tərzidir. Mən əvvəllər də Mahirə Nağıqızının Vətən mövzusunda yazdığı şeirləri oxumuşam, bu şeirlərdə duyulan vətəndaş yanğısı sadəcə bədii təsvirlərlə kifayətlənmirdi - burada qəlbin içindən gələn səmimi bir haray var. Vətən onun şeirlərində coğrafi sərhədlərlə deyil, mənəvi ölçülərlə dərk edilən bir anlayış kimi təqdim olunur. O şeirlərdə oxucusunu düşündürən, oyadan bir şair qəlbi dil açıb danışır:

Cənnətdə olsam da, çəkdiyim sitəm,

Balaca kol olub bağrında bitəm.

Dərdimi kimlərə dedim, ay Vətən,

Sənintək halıma yana, görmədim.

Hələ o zaman Mahirə Nağıqızının vətənpərvərlik ruhunun nə qədər dərin, nə qədər saf və səmimi olduğunu bilirdim:

Haraya getsəm də, Vətən, ay Vətən,

Könlümdə ruhunun var, havası var.

Ayrılıqdı bilməm, xiffətdi- bilməm,

Sənsiz hər tərəfdə qar havası var.

Bu misralarda sanki xalqımızın ruhu dilə gəlir.

Sevgi haqqında yazdığı şeirlərdə isə qadın zərifliyini, duyğu incəliyini, həyatın sarsıntıları içində qorunub saxlanılan gözəlliyi dolğun və bədii şəkildə ifadə edir. Bu şeirlərdə süni pafosdan uzaq, səmimi və bədii cəhətdən sanballı duyğular canlanır.

Mahirə Nağıqızının poetik dünyasında xüsusi yer tutan mövzulardan biri də şəhidlərimizin xatirəsinə yazdığı şeirlərdir. Bu şeirlərdə o, şəhidliyi bir zirvə, mənəvi yüksəliş, Vətən uğrunda ölümsüzlük fəlsəfəsi kimi təqdim edir. Xüsusilə də Xudayar Yusifzadə haqqında yazdığı şeir hamımızın qəlbinin ən incə tellərinə toxunur. Mahirə xanımın səsi ilə səslənən bu misralarda təkcə şəhidin obrazı deyil, ana fəryadı, torpaq sevgisi, xalqın yaddaşı birləşir. Bu şeirlərdə Xudayarın və onun simasında müqəddəs şəhidlərimizin qəhrəmanlığı, gəncliyi, təbəssümü, səsi və öz xalqına olan sevgisi əbədiləşir. Belə anlarda anlayırsan ki, bu poeziya yalnız sənət üçün deyil - xalqın ağrısını daşımaq və tarixi unutdurmamaq üçündür. Mahirə Nağıqızının şəhidlərə həsr etdiyi şeirlər həm ədəbiyyat, həm də milli-mənəvi yaddaş üçün əvəzolunmaz bir dəyərə çevrilir.

Mahirə Nağıqızının ana mövzusuna həsr etdiyi şeirlərində poetik güc, təkcə sözlərin ahəngində deyil, analıq məfhumunun xalq yaddaşındakı müqəddəsliyini bədii dillə əbədiləşdirmək bacarığındadır. Bu şeirlər də məni xüsusilə kövrəldir, mərhum anamı yadıma salır... Mahirə Nağıqızının anası Türkiyədə cərrahi əməliyyatda olarkən yazdığı "Tələsmə, həkim" şeiri bütün mətn boyu təkrarlanan daxili bir yalvarış kimi həm də hamımızın müqəddəs varlığı olan analara toxunmamaq istəyinin səsini daşıyır. Mahirə xanım həkimi tələsməməyə çağırmaqla, əslində zamana, dünyaya, hətta ölümlə bağlı olan dəyişməz bir həqiqətə qarşı çıxır:

O yüyürüb, o qaçıb,

Körpəsi ağlamasın.

Asta-asta yeriyib,

Balası oyanmasın.

O ayaqlar quş kimi

Çöldən dən gətiribdi.

Ürəyinin odunu

Bizlərə yetiribdi.

Bir az əl saxla, həkim!

Mən elə bilirəm ki,

Analar belə olur.

Bir az çiyni qısılmış,

Bir az beli bükülmüş,

Saçına qar tökülmüş.

Ağrıyan ayaqları,

Qırışan barmaqları,

Onun əzəmətini

Dəyanət, qeyrətini,

Daha da çox artırır.

Dəymə mənim anama,

Bir an əl saxla, həkim!

Onun misralarındakı "Dəymə mənim anama" çağırışı, əslində, bütün oxucuların çağırışına çevrilir: dəyərlərimizə, analarımıza, torpağımıza, kökümüzə ehtiramla yanaşaq! Bu ehtiramı poeziyada bu qədər yüksək və zərif formada ifadə edə bilmək isə şair Mahirə Nağıqızının bədii məharəti ilə mümkün olub.

Mahirə Nağıqızının poetik dünyası ilə elmi dünyası arasında heç bir ziddiyyət yoxdur - əksinə, bu iki sahə bir-birini tamamlayır, bir-birinə dayaq olur. O, sözlə düşünür, elmlə danışır, poeziya ilə öz yaradıcı ruhunu ifadə edir. Bütün çıxışlarında, təqdim etdiyi fikirlərdə, auditoriya ilə dialoqunda insani istilik, doğmalıq hiss olunur. Mahirə xanım öz auditoriyasına yuxarıdan baxmır, sözünü təkəbbürlə deyil, halallıqla, sədaqətlə söyləyir. Alim kimi intellekti, şair kimi ruhu, insan kimi səmimiyyəti bu ədəbi görüşün ruhunu formalaşdıran əsas cəhətləridi.

Mahirə xanım həm də ailə dəyərlərinin daşıyıcısıdır. O, həm öz övladlarının, həm də onu tanıyanların, tələbələrinin, dostlarının, oxucularının mənəvi anasıdır. Onun ana obrazı savadla, zəka ilə, əxlaqla, mərifətlə yoğrulmuş bir varlıq kimi formalaşıb. Belə bir ziyalı ana yalnız öz ailəsinə yox, bütöv bir cəmiyyətə xeyirli övlad yetişdirə bilər. Vətənə layiqli övladlar da məhz bu cür anaların tərbiyəsindən keçir.

Tədbirin sonunda Mahirə Nağıqızının səsləndirdiyi cümlə məni dərindən təsirləndirdi.O dedi: "Tədbirə gəldiyiniz üçün sizlərə çox minnətdaram, əziz qonaqlar, dəyərli vaxtınızı sərf etdiyiniz üçün haqqınızı halal edin". Bu sadə, lakin dərin məna daşıyan cümlə Mahirə xanımın necə bir ailədə böyüdüyünün, hansı mənəvi təməllər üzərində formalaşdığının canlı sübutudur, halallıq istəyinin, vicdanla yaşamasının təzahürüdür. Bu halallıq Mahirə xanımın təkcə şəxsiyyətində deyil, onun ailəsində də bir ənənə kimi qorunur. Bir vaxtlar Mahirə xanımın qardaşı Məhəmmədlə birgə işləmişik. Onunla əməkdaşlığımız boyunca Məhəmməddə də bu halallığı, bu vicdanlı yanaşmanı daim hiss etmişəm. Bu insanlar elə bir ailənin övladlarıdır ki, orada halal süfrə arxasında oturub halal çörəklə böyüyüblər. Onların ailəsində halallıq əsas həyat prinsiplərindən olub. Bu ənənə bu gün də Mahirə xanımın simasında davam edir.

Tədbirin gedişatında yadıma xeyli illər əvvəl Şuşa Dövlət Musiqili Dram Teatrının yaradıcı heyətinin oynadığı "Güllələnmiş heykəllərin fəryadı" adlı pyesim düşdü. O zamanlar Qarabağ torpağı mənfur düşmənin tapdağı altında idi. O zaman səhnədə şəhid heykəllərin fəryadı səslənirdi. İndi isə səhnədə sülh danışır, zəfər haqqında şeirlər səslənir, poeziya gülümsəyirdi. Ürəyimdən keçdi ki, "Güllələnmiş heykəllərin təbəssümü" adlı yeni bir pyes yazsam, indi Şuşa Dövlət Musiqili Dram Teatrının səhnəsinə çox yaraşar. Bu dəfə heykəllərimiz milli qürurun, dirçəlişimizin, qayıdışımızın təbəssümü ilə tamaşaçı qarşısında canlanar, zəfərimizi salamlayar! Elə Mahirə Nağıqızının məşhur "Salam olsun" şeirindəki kimi:

Ey tarixi sətir-sətir yaradanlar,

Nə şanlısız, şanınıza salam olsun!

Qalacaqdır bu tarixdə var olanlar,

Silinməz ad-sanınıza salam olsun!

Ələm idi, qüssə idi hər çağımız,

Otuz ildən sonra güldü növrağımız.

Dalğalandı Şuşada al bayrağımız,

Qurban olum,hamınıza salam olsun!

Görüşdən ayrılarkən qəlbimdə dərin məmnunluq vardı. Bu, sözün, ədəbiyyatın, insanlığın, halallığın görüşü idi. Mahirə Nağıqızının timsalında biz həm böyük alim, həm istedadlı şair, həm də fədakar ana obrazının, eləcə də bir insanın necə bütöv və nümunəvi şəkildə yaşaya biləcəyinin canlı sübutunun bir daha şahidi olduq.

Hüseynbala MİRƏLƏMOV

yazıçı-publisist

525-ci qəzet .- 2025.- 30 may(№93).- S.13.