Naməlum

(Əslində, bu cür hüznlü, cansıxıcı başlayan hekayələrdən xoşum gəlmir. Amma neyləmək olar, faciə həmişə hüznlü olur...)

...Hərbi maşın keçilməz dağ yolları ilə sürüşə-sürüşə, yeri cırmaqlaya-cırmaqlaya üzü yuxarı dırmaşırdı. Ala-çalpov yağan qar havadaca əriyirdi. Payızın ortaları olsa da, görünür, yay hələ ayağını buralardan kəsməmişdi. Hərbi səyyar hospital yuxarıda, meşəliklərin arasındaydı...

Hava ovqatına uyğun gəlirdi. Qaşqabaqlı, küskün, kədərli. Yox, o, belə fikirləşmirdi, onda fikirləşməyə hal nə gəzirdi? Mən sizdə tam təsəvvür yaratmaq üçün deyirəm...

Kabinada oturmuşdu. Kələ-kötürdə atılıb düşməyini, maşının sürüşməyini belə hiss eləmirdi. Fikri naməlum əsgərin yanındaydı. Ürəyi döyünür, ağzı quruyurdu. Hərdən maşının pəncərəsini aşağı endirib, çöldə yağan qardan ovcuna yığıb, ağzına-üzünə sürtmək istəyirdi. Amma buna ürək eləmirdi. Elə bilirdi ki, pəncərəni açsa, düşüncələri də, oğlunun tapılmasına olan ümidlər də kabinadan çıxıb qaçacaq.

Sürücü bir siqaret çıxarıb yandırdı. Tüstüsü kabinəni bürüdü. Onun da ürəyindən siqaret çəkmək keçdi. Çəkən deyildi, amma kədərli vaxtlarında kimdənsə bir siqaret alıb dodağına qoymuş, ya da əlində fırlatmışdı. Siqaret çəkməkdən qorxurdu. Bu qorxu uşaqlıqdan qalmaydı. Onu bir dəfə aldatmışdılar. O da siqaretin tüstüsünü nəfəsinə çəkmiş və rəngi göyərənə qədər öskürmüşdü. İndi də əsgərdən almaq istədi, amma qıymadı, əsgərdə pul hardandı, duruxdu, eləcə pəncərəni aşağı saldı ki, tüstü çıxsın. Tüstü yuvasından uçan quş kimi pırr eləyib çıxdı, içəri qar dənələri düşdü, tezcə də əridi. Ondan olsaydı, pəncərə açıq qalardı, çünki canı qızışırdı, bədəni od tutub yanırdı, sanki ocağın üstündə oturmuşdu. Əsgərə baxdı, soyuqlayıb eləyərdi. Onun da gözləyəni var axı. Pəncərəni yuxarı qaldırdı.

Əsgər kişinin ona baxdığını görəndə çaşan kimi oldu:

- Ağsaqqal, sizə pis təsir edirsə, çəkməyim? - ədəblə soruşdu.

Əsgərin dilimi dolaşdı, yoxsa anadan gəlmə pəltək idi, bilmədi. Çünki sözlər ağzından qırıq-qırıq çıxdı.

- Yox, işində ol, - dedi və başını soyuq pəncərəyə söykədi...

Bir xeyli sakitcə getdilər. Amma kiminləsə danışmağa, ürəyini açmağa ehtiyac duyurdu. Ona görə də:

- Necə bilirsən, görən odur? - deyə maşını sürən əsgərdən xəbər aldı, yazıq və müti görkəmlə cavabı gözlədi. Ona elə gəldi ki, indi oğlunun taleyi sürücünün verəcəyi cavabdan asılıdır.

Əsgər cavan idi, mürdiklik yaşına hələ çox vardı, elə cavansayağı da cavab verdi:

- Nə deyim, ağsaqqal, - kişinin tük basmış sir-sifətinə, çuxura düşmüş gözlərinə baxıb etinasızcasına dilləndi, - ora çox adam aparmışam, hərə bir söz deyib: biri deyib ki, onun oğluna oxşayır, amma filan nişanəsindən ona bənzəmir, bir başqası, yaralının vəziyyətini eşidəndə baxmaq da istəməyib, qaçıb otaqdan çıxıb ki, mənimki deyil. Bilirsən, ağsaqqal, deyirlər ki, üz-gözü çox pis vəziyyətdədir. Nə mərmidirsə, zirehli maşının güzgüsünü dəlib keçib, qəlpələri üz-gözünü dağıdıb. Özü də zəhərlidir, deyirlər, bütün bədəni yara töküb. Yazıq neçə gündür komadadır.

Əsgərin bu sözlərindən sarsıldı, üzünü qatı duman bürüdü. Bununla belə, özünü ələ aldı, dərindən ah çəkərək dedi:

- Təki mənim oğlum olsun, dözərəm!

Əslində, o da naməlum əsgərin öz oğlu olmasını istəmirdi, amma evdəkilər başqa cür düşünürdülər. Qonum-qonşu, bacı-qardaş - hamı ayaq üstə idi. Bacıları madar qardaşlarından ötrü dil deyib ağlayırdılar...

Oğlu iki həftə idi ki, itkin düşmüşdü. Döyüşçü yoldaşlarının sözlərinə görə, onun yaralandığını görüblər, amma hara aparıldığını bilmirlər.

Ölkədəki hospitalların, xəstəxanaların hamısını axtarmışdlar, amma oğlunun nə ölüsünü, nə də dirisini tapmışdılar. Bircə ümid indi getdiyi səyyar hospital idi. Orda naməlum bir yaralının olduğunu demişdilər.

Evdən çıxanda arvadı, az qala, ayağına düşüb göz yaşları içində yalvarmışdı:

- Ölüsünü də olsa, tap gətir, özünü olmasa da, heç olmasa başdaşını qucaqlayım, üz tutduğum, tapındığım bir məkan olsun! Bilim ki, balam ordadır!

Telefonla ona zəng edən adam:

- Yuxarıdakı hospitalda bir naməlum əsgər var, komadadır, sir-sifəti tanınmaz haldadır, bəlkə sizin uşaqdır! - demişdi.

"Lap şikəst olsun, təki nəfəsi gəlsin" - ürəyində fikirləşmişdi.

Oğluna adı özü qoymuşdu: Qəhrəman. Ona görə yox ki, gələcəkdə onun qəhrəman olmasını istəyirdi. Sadəcə bu, taleyin qismətiydi. İllər öncə arvadı altı qızdan sonra yeddinci uşağa hamilə qalanda onu məktəbə aparmışdı. Özünün köhnə "jiquli"sində. Arvadı ibtidai sinif müəlliməsiydi. Həmin gün də, indiki kimi, ala-çalpov qar yağırdı. Külək də bir tərəfdən göz açmağa imkan vermirdi. Taleyin qismətiymiş, yəqin...

Arvadı ayaqlarını zorla ata-ata, sürüşməmək üçün havanı tuta-tuta gedirdi. Bir-iki dəfə də sürüşdü, amma yıxılmadı. Başqa vaxt olsaydı, yıxılardı, yəqin. Qarnındakından qorxdu.

O, arvadına baxır, bir tərəfdən ürəyində onu acılayır, oğlan doğmadığına görə, o biri tərəfdən isə halını yadına salır, köməksizliyinə, əlacsızlığına görə yazığı gəlirdi. Arvadı danlananda ürkək dovşanlar kimi bir küncdə büzüşüb oturur, əsim-əsim əsir, başını aşağı dikib qalır, ya da özünü qızlarına cehizlik hazırlayırmış kimi göstərirdi. Əri yanından keçəndə özündən asılı olmadan əlini başına aparırdı. Bax onda özünü dünyanın ən alçaq adamı hesab edirdi.

Bütün kişilər kimi, o da oğlan istəyirdi. Oğlan mərdiməzar çəpəridir, evin dayağıdır. Hirslənəndə bunu arvadına da deyir, üstünə qışqırır, hətta bir-iki qapaz da ilişdirirdi...

Arvadı məhəccərdən tuta-tuta məktəbin pillələrini qalxdı, qorxusundan geri də baxmadı. Amma dəqiq bilirdi ki, əri onun arxasınca baxır.

Maşını döndərib geri qayıtmaq istədi. Bu zaman hardansa - qarın, küləyin içindən bir səs qopub onun qulaqlarına sırğalandı: Qəhrəman!

Kimsə oğlunu haraylayırdı.

"Qəhrəman!" - deyə düşündü. Deməli, oğlum olacaq. Adı da olacaq Qəhrəman. Ürəyi rahatlandı, isindi. Sanki küləkli, qarlı hava yoxa çıxdı, əvəzində isə qıpqırmızı Günəş doğdu.

Kəsdiyi qurbanlar Günəşə doğru qaçdılar. Tanrını müjdələdilər...

Həmin günləri fikirləşə-fikirləşə, arvadının indiki halını çək-çevir edə-edə oğlunun yaralı olduğu hospitala yaxınlaşırdı.

Naməlum əsgərin yanına adam gəldiyini eşidəndə növbətçi həkim çölə çıxdı.

Yenə də ala-çalpov qar yağırdı. Düşündü ki, bu, yaxşı əlamətdir. Oğlunun adını eşidəndə də hava beləydi axı. Ürəyi sakitləşən kimi oldu.

Səyyar hospitalda kiminsə gələcəyini bilirdilər. Hərbi həkim onu görən kimi məsələni başa düşdü:

- O əsgər... - zabit susdu, sözünün dalını gətirməyə cürəti çatmadı.

Həkimin üzündəki tutqunluğu görəndə dalağı sancdı.

- O hardadır? - deyə titrək səslə soruşdu, əslində soruşmaq istəmirdi, söz ağzından qeyr-ixtiyari çıxdı.

- Ordadır, - zabit başı ilə içəriyə işarə elədi.

Bir müddət dayandı, onu gətirən əsgərin sözləri qulağında cingildədi, içəri girməyə ürək eləmədi... Bir addım atmışdı ki, həkimin sop-soyuq səsini eşitdi. Elə bil onun səsini don vurmuşdu:

- Amma o... O daha yoxdur, dünən gecə keçindi. Nə qədər çalışsaq da, həyatda saxlaya bilmədik, - həkim kinodan eşitdiyi təsəlli sözləri mızıldandı.

Bu sözlərdən tutuldu, rəngi qapqara qaraldı. Yerində donub qaldı. Handan-hana arxaya dönüb:

- Bəlkə heç mənim oğlum deyil?! - deyə ona bu kədərli xəbəri verən hərbi həkimin üzünə yazıq-yazıq baxdı.

- Gödəkcəsinin döş cibinin üstündə sizin oğlunuzun adı, soyadı yazılıb, - həkim həyatdan bezmiş adamlar kimi candərdi dedi, sonra isə əlavə elədi: - Bəzən olur belə şeylər. Əsgərlər tələsəndə bir-birilərinin gödəkcəsini səhv salırlar. Dəfələrlə şahidi olmuşam. - İnanmırsınızsa, özünüz ona baxa bilərsiniz, amma sifətdən tanıya bilməzsiniz. Bəlkə hansısa nişanələrindən...

Ayaqları əsə-əsə naməlum əsgərin uzandığı çarpayıya yaxınlaşdı. İçəri qaranlıq idi, amma çöldən düşən işıqda meyiti görə bilirdi.

Baş tərəfdən yox, ayaq tərəfdən başladı, əllərilə meyitin buz kimi ayaqlarını sığalladı, üzünü isə açmadı. Bəlkə sifətini görməkdən qorxdu.

Bir xeyli dayandı. Nə edəcəyini, nə deyəcəyini bilmədi. Qulağına arvadının, qızlarının vay-şivəni, dil deyib ağlamaları, qonum-qonşunun mənasız təsəllisi gəldi...

Ağır-ağır çölə çıxdı. Üzündə heç bir ifadə yox idi.

- Odur? - həkim astadan, az qala, pıçıltıyla xəbər aldı.

Bir anlığa duruxdu, handan-hana başı ilə təsdiqlədi.

Oğlunun cənazəsini getdiyi maşınla və bir neçə əsgərlə birlikdə kəndə gətirdi.

Ağlayıb eləmirdi. Gözlərini bir nöqtəyə zilləyib durmuşdu. Sürücü də dinib-danışmırdı. Yəqin məsələdən xəbərdar idi.

Karıxdığından çevik (mobil) telefonunu da evdə unutmuşdu. Yola düşməzdən qabaq həkimin telefonunu alıb, qardaşına zəng eləmiş, bircə kəlmə demişdi:

- Hazırlıq görün, gətiririk.

Qardaşı da məsələni anlamış, heç nə deməmişdi.

Kəndə gecəyarısı çatdılar. Qohum-əqrəba, qonum-qonşu hələ də onların həyətindəydi. Çadır da qurulmuşdu. Oğlunun şəklini mərasim çadırının baş tərəfindən asmışdılar. Oğlu həmin şəkli orta məktəbi qurtaranda, son zəngdə çəkdirmişdi...

"Başın sağ olsun! Vətən yolunda şəhid olub!" kimi təsəlli sözləri güclə eşidirdi, elə bil, bu səslər lap uzaqlardan, bayaq getdiyi dağlardan da o tərəfdən gəlirdi...

Dinməzcə qoyun ağılına yaxınlaşdı. Qara erkək toğlunu çölə çıxardı. Evə keçdi, qırmızı lent gətirib toğlunun boğazına bağladı, qardaşını səslədi, özü də həyətin aşağısına endi. Qardaşının təəccübünü görüb:

- Bunu Qəhrəmana qurban demişdim, qayıdanda kəsəcəkdim, - soyuqqanlıqla dedi və mərasim iştirakçılarının yanına qayıtdı.

Arvadı, qızları, uşağın xalaları dil deyib ağlayırdılar. O da ağlayırdı, amma öz oğlunun aqibətinə, bəxtsiz taleyinə yox, arvadını aldatdığına və hardasa qar altında çürüyən, ya da əsirlikdə olan oğluna görə...

...Uşaq vaxtı oğlunun baldırını velosipedin pedalı cırmışdı və çapıq yeri indiyə qədər dururdu. Naməlum əsgərin ayağında belə bir nişanə yox idi...

Oktyabr 2025

Elçin Hüseynbəyli

525-ci qəzet 2025.- 17 oktyabr (№189).- S.14.