"Türk dünyası yeni qlobal gücə çevrilməkdədir"

Qəbələ zirvəsi TDT-ni daha da gücləndirəcək

Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) Dövlət Başçıları Şurasının Qəbələdə keçirilən 12-ci Zirvə Görüşü türk dünyasının güclənməsi, həmrəyliyi, yeni geosiyasi reallıqlara, çağırışlara qarşı adekvat qərarların qəbulu istiqamətində mühüm əhəmiyyət kəsb edir. TDT artıq beynəlxalq münasibətlər sistemində əsas aktorlardan birinə çevrilməkdədir. Yeni strateji tərəfdaşlıq sahələrinin müəyyən edilməsi onu daha da gücləndirir. Türk dünyası liderlərinin mütəmadi görüşləri, sammitlərin keçirilməsi, irəli sürülən təşəbbüslər və onların reallaşdırılması, iqtisadi əlaqələrin güclənməsi TDT-nın rolunu və əhəmiyyətini daha da artırır.

Qəbələ Zirvəsinin mövzusu “Regional sülh və təhlükəsizlik” idi. Bu, onu göstərir ki, Türk dövlətləri təkcə ticari-iqtisadi, nəqliyyat, logistika, humanitar və s. məsələlərə diqqət yetirmirlər. Bu gün dünya üçün sülh və təhlükəsizlik heç vaxt olmadığı qədər vacibdir. Dünyada cərəyan edən problemləri, münaqişələri, qarşıdurmaları göz önünə gətirdikdə, sülh və təhlükəsizliyin nə dərəcədə önəmli olduğu bir daha aydın olur. Hər bir dövlət üçün həm özünün, həm yerləşdiyi regionun təhlükəsizliyi əsas məsələlərdən biridir. İllərlə Cənubi Qafqazda mövcud münaqişələr səbəbindən qeyri-sabit vəziyyət hökm sürüb. Bu gün sülhün demək olar ki, təmin edilməsi regional inkişaf, təhlükəsizliyin təmini üçün yeni bir səhifə açıb. Bu baxımdan Zirvənin mövzusu çox aktual və vacibdir. Zirvə çərçivəsində TDT-yə üzv və müşahidəçi statusuna malik ölkələrin dövlət və hökumət başçılarının görüşü, müzakirələri, qəbul etdikləri sənədlər, o cümlədən XII Zirvə Görüşünün Bəyannaməsi perspektiv hədəflərin, yeni fəaliyyət istiqamətlərinin müəyyən edilməsində əhəmiyyətli rol oynayır.

Məlumat üçün xatırladaq ki, TDT 2009-cu il oktyabrın 3-də Naxçıvanda Azərbaycan, Türkiyə, Qazaxıstan və Qırğızıstanın iştirakı ilə imzalanmış Naxçıvan müqaviləsi ilə rəsmi şəkildə təsis olunub. Özbəkistan 2019-cu ildə üzv qəbul edilib. Macarıstan (2018), Türkmənistan (2021) və Şimali Kipr Türk Respublikası (2022) müşahidəçi üzv qəbul olunublar. 2023-cü ildə isə İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatına TDT-nin müşahidəçi statusu verilib. Qurumun əsas məqsədi türkdilli dövlətlər arasında əməkdaşlığı gücləndirmək, regional sabitlik və inkişaf üçün ortaq platforma yaratmaqdır. Təşkilatın üzv ölkələrinin əhalisi 170 milyondan çox, ərazisi isə 4,5 milyon kvadratkilometr təşkil edir. Ümumi daxili məhsul 2,1 trilyon ABŞ dolları həcmindədir.

Hər il oktyabrın 3-ü Türk Dövlətlərinin Əməkdaşlıq Günü kimi qeyd edilir. Prezident İlham Əliyev 3 oktyabrda sosial şəbəkə səhifələrində bununla bağlı paylaşımında qeyd edib ki, məhz bu gün 2009-cu ildə qədim Azərbaycan torpağı olan Naxçıvanda Türk Dövlətləri Təşkilatının əsası qoyulub: “Bu əlamətdar gün münasibətilə Türk dünyasını səmimi-qəlbdən təbrik edirəm. Türk dünyası bizim ailəmizdir!

Ötən 16 il ərzində təşkilatımız güclənmiş, dünya miqyasında böyük nüfuz qazanmış, sıralarımız genişlənmişdir. Türk Dövlətləri Təşkilatı ölkələrimiz arasında siyasi, iqtisadi və humanitar sahələrdə əməkdaşlığın gücləndirilməsinə, Türk xalqları arasında həmrəyliyin daha da möhkəmlənməsinə böyük töhfə vermişdir. Azərbaycan Türk dünyasının birliyinin gücləndirilməsi istiqamətində səylərini bundan sonra da davam etdirəcək. Qardaşlığımız əbədidir!”

Azərbaycanın Türk dünyasının birliyinin, həmrəyliyinin gücləndirilməsində səyləri danılmazdır. Ölkəmiz təşkilatın yaradılmasında, onun inkişafında, yeni təşəbbüslərin irəli sürülməsində, strateji istiqamətlərin müəyyən edilməsində aparıcı rol oynayır.

Prezident İlham Əliyevin “Bizim üçün TDT əsas beynəlxalq təşkilatdır, çünki bu, bizim ailəmizdir. Bizim başqa ailəmiz yoxdur. Bizim ailəmiz Türk dünyasıdır” fikirləri Azərbaycanın türk dünyasının birliyinə, həmrəliyinə verdiyi dəyər tam şəkildə ifadə edir.

Prezident İlham Əliyevin təşəbbüsləri nəticəsində TDT real təsir gücünə malik beynəlxalq təşkilata çevrilib. Məhz bu, Azərbaycanın təşkilatda əsas hədəflərindən biridir. Prezident İlham Əliyev 2024-cü ildə Şuşada keçirilən TDT-nın Dövlət başçılarının qeyri-rəsmi Zirvəsində bu məqama toxunaraq deyib: “Türk Dövlətləri Təşkilatı dünya miqyasında güc mərkəzlərinin birinə çevrilməlidir. Biz böyük coğrafi məkanı əhatə edirik, üzv ölkələrdə müsbət demoqrafik dinamika müşahidə olunur, hərbi potensialımız döyüş meydanlarında özünü dəfələrlə göstərmişdir. Zəngin təbii resurslarımız, onların nəqli üçün müasir infrastruktur, Mərkəzi Asiyanı, Qafqazı Aralıq və Qara dəniz limanları ilə birləşdirən nəqliyyat dəhlizləri, zəngin və qədim tariximiz, mədəniyyətimiz bizim böyük sərvətimizdir. Xalqlarımızın ənənəvi dəyərlərə sadiqliyi və eyni etnik köklərə malik olmaları ölkələrimizi sıx birləşdirir. XXI əsr Türk dünyasının inkişafı əsri olmalıdır”.

Milli Məclisin deputatı Vüqar Bayramov hesab edir ki, Azərbaycan türk dövlətləri arasındakı strateji əməkdaşlıq və inteqrasiyanın güclənməsinə xüsusi töhfə verən dövlətdir. Son illər həm türk dövlətləri arasında iqtisadi əməkdaşlığın dərinləşməsi, həm də milli iqtisadiyyatlarının sürətli inkişafı qeydə alınıb: “2024-cü ildə türk dövlətlərinin iqtisadiyyatı 5,4 faiz böyüyüb. Bu 3,2 faizlik qlobal iqtisadi artımı xeyli dərəcdə üstələyir. Türk dövlətləri 2,11 trilyon dollar ÜDM ilə qlobal iqtisadiyyatda 1,8 faizlik paya sahibdirlər. 2024-cü ildə türk dövlətlərinin ümumi ticarət dövriyyəsi 1,17 trilyon dollar təşkil edib ki, bu da qlobal ticarət dövriyyəsinin 3,5 faizi deməkdir. Bu isə o deməkdir ki, Türk dünyası yeni qlobal gücə çevrilməkdədir”.

Deputat bildirib ki, yeni dünya düzəninin formalaşması mərhəsləsində regionda müşahidə edilən siyasi katakalizmlərə rəğmən, Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən siyasət Azərbaycanın geosiyasi mövqeyini daha da gücləndirməklə yanaşı, ölkəmizi regional “orta güc” dövlətinə çevirib: “Çoxvektorlu xarici siyasət Azərbaycanın eyni zamanda, Qərb və Şərqlə tərəfdaşlığını gücləndirərək regional təhlükəsizliyin qorunmasında rolunu daha da artırıb. Mövcud iqtisadi potensialı ilə Türk dünyası regional gücə çevrilərək qlobal məsələlərə töhfə verir. Bu, Azərbaycan daxil olmaqla, Türk dövlətlərinin geosiyasi mövqeyini daha da gücləndirir”.

Milli Məclisin deputatı Sevinc Fətəliyeva bildirib ki, türk geosiyasətinin mərkəzinə çevrilən Azərbaycan bu gün əməkdaşlığın yeni modelini formalaşdırır – iqtisadi və nəqliyyat layihələrindən tutmuş, kollektiv təhlükəsizlik təşəbbüslərinə qədər: “Artıq TDT yalnız mədəni platforma deyil, sülhün, dayanıqlı inkişafın və ortaq məsuliyyətin güclü beynəlxalq tribunasına çevrilib. Qəbələdə keçirilən sammit təşkilatın fəaliyyətində yeni mərhələnin əsasını qoydu – məsləhətləşmə formatından çıxaraq ümumi tarix, dil və geosiyasi maraqlarla birləşən ölkələri əhatə edən tamhüquqlu beynəlxalq struktura çevrildi”.

O vurğulayıb ki, ilkin mərhələdə mədəni və iqtisadi əməkdaşlıq meydanı kimi formalaşan TDT bu gün Xəzərdən Mərkəzi Asiyaya qədər uzanan geniş coğrafiyada siyasi konsolidasiyanın və iqtisadi yüksəlişin mühüm mexanizminə çevrilib: “Azərbaycan, Türkiyə, Qazaxıstan, Qırğızıstan və Özbəkistan, eləcə də müşahidəçi ölkələr – Türkmənistan, Macarıstan və Şimali Kipr qarşılıqlı potensialların tamamlanmasına, vahid inkişaf baxışına əsaslanan yeni əməkdaşlıq arxitekturası yaradır”.

Onun sözlərinə görə, Azərbaycanın təşəbbüsləri göstərir ki, iqtisadi və nəqliyyat yaxınlaşması kollektiv təhlükəsizliklə paralel aparılmalıdır: “Sammitin “Sülh və təhlükəsizlik” mövzusu da məhz bu mərhələnin mahiyyətini əks etdirir – dostluq bəyanatlarından konkret addımlara, sabitlik və ortaq maraqların qorunmasına yönəlmiş praktik əməkdaşlığa keçid baş verir”.

Deputat əlavə edib ki, TDT artıq iqtisadi və nəqliyyat gündəliyini aşaraq yeni istiqamətlərə çıxıb: “Qəbələ sammitində təhsil, rəqəmsal təhlükəsizlik, gənclər əməkdaşlığı və mədəni diplomatiya məsələləri də müzakirə olunub. Azərbaycan elm, mədəniyyət və təhsil sahəsində birgə proqramların təşəbbüskarı kimi türk həmrəyliyinin humanitar ölçüsünü ardıcıl şəkildə irəli aparır”.

Pərvanə

525-ci qəzet. - 2025.- 8 oktyabr (№ 182).- S.5.