"Müdriklik xəzinəsi"ndə gördüklərim

Həyat özü elə böyük məktəbdir,

Ən gözəl dərsləri o keçəcəkdir.

Bu sətirlərin müəllifi Aytəkin Mehmanqızıdır. Günlərin bir günü, Akademiya bağındakı kitab sərgisində yaxınlaşdı mənə, nəfis şəkildə çap olunan "Müdriklik xəzinəsi" adlı şeirlər kitabını təqdim etdi. İlk dəfə gördüyüm bu xanımın şeir yazdığını bilmirdim (onsuz da bu gün şeir yazan qadınların sayı getdikcə çoxalır). Həm də bu kitaba "Müdriklik xəzinəsi" adının verilməyi də məni təəccübləndirmədi. Hər hansı bir şeir kitabının adı şərtidir.

Başladım kitabı vərəqləməyə. Kitaba ön sözü yaxşı tanıdığım, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Tariyel Abbaslı yazıb. Həm də bu kitabın redaktorudur. Onun ön sözündə müəllifin ünvanına xeyli təriflər var. Bunların bir qismi ilə mən də razıyam.

Müəllifin kimliyi ilə maraqlandım, kitabın lap arxa hissəsində onun şəkli və haqqında məlumatla tanış oldum. Özgəsi deyil, o da elə mənim kimi BDU-nun filologiya fakültəsini bitirib. Müəllif özü haqqında yazır ki: "Əslən Şuşadan olan Mehman adlı ziyalı bir şəxsin ailəsində anadan olmuşam. Uşaq ikən evimizin qonaqları şairlər, rəssamlar, bir sözlə, ziyalılar, elm və incəsənət xadimləri olmuşlar". Əlbəttə, belə bir mühitdə yaşayan qız uşağında şeirə, sənətə məhəbbət yaranmaya bilməzdi.

Mən onun öz atasına həsr etdiyi həzin və kövrək duyğulu şeirlərindən söhbətə başlamaq istəyirəm.

Kaş atam sağ olaydı,

Mənə dayaq olaydı.

Danışaydı, güləydi,

Yenə evə dönəydi...

Deyəydi: "Əziz qızım,

Darıxmışam səninçün,

O şən gülüşlərinçün.

Deyəydi: - Əziz balam,

Ölməmişəm, mən sağam,

Arxanızda bir dağam.

"Ata həsrəti" şeiri də məhz hisslərin ifadəsidir. Onun "Və yenə də atam haqqında olan xatirələrimdən" nəsrlə yazısı da eyni həzinliklə, eyni kövrək duyğularla qələmə alınıb.

Aytəkin Mehmanqızının istənilən şeirində aforizm, hikmətli kəlam, nəsihət, didaktika xətti görərsiniz. Bunlar onun dahi Nizaminin sənət cazibəsinə düşməsindən, ulu şairimizin "Məxzənül-əsrar" ("Sirlər xəzinəsi") poemasından irəli gəlir. A.Mehmanqızı da "Müdriklik xəzinəsi" kitabında ilk şeirini Allaha həsr edib:

Mənim könül dostum, vəfalı şahım,

Ey böyük, ey uca, gözəl Allahım!

Bu qədər nemətlər yaratmısan sən,

Səni dərk etmək də çətindir hərdən.

Aytəkinin şeirlərində Nizami Gəncəvidən bəhrələmələr çoxdur və mən bütün bunları - bu təsirlənmələri bircə-bircə sadalamaq fikrində deyiləm. Amma bəzi məqamları nəzərə çarpdırmaq istəyirəm. Məqsəd odur ki, Aytəkin xanım hansı aforizmə, hansı öyüd-nəsihətə ehtiyac duyursa, bu, müasir həyatla bağlıdır, daha doğrusu, bu müraciətlər daha çox gənclərə aiddir. Çünki müasir gənclərin heç də hamısı birmənalı şəkildə eyni yolun yolçuları deyillər. Onların məhz bu tipli nəsihət və öyüdləri dinləməyə ehtiyacları var. Məsələn, insanlar arasında ən gözəl münasibətlərin başlanğıcı səmimi ünsiyyətdən və dostluqdan başlanır: "Dostluq mərdlik istər, sədaqət istər, Əgər bunlar yoxsa, dostluq da bitər". İnsanlar arasında dostluğu, qardaşlığı, səmimiyyəti pozan nədir? Yalan. Odur ki, Aytəkin Mehmanqızı deyir: "Yalanlar doğrunu yuyub aparar, İnsanı hər yerdə nəzərdən salar. Öyrətmə dilini gəl sən yalana, Yalan yaraşmayır təmiz insana". Bəs yaxşılıq? İnsan bütün ömrü boyu yaxşılıq çevrəsində yaşamalıdır: "Yaxşılıq toxumu əksən əzəldən, Ola bilməz ki, sən pislik biçəsən".

A.Mehmanqızının müasir həyatla, yaşadığımız dünyanın reallıqları ilə bağlı şeirləri də az deyil. Bu dünya, yaşadığımız bu həyat ziddiyyətlərlə, təzadlarla doludur. Amma bədbinliyə qapılmaq da olmaz. "Ümidini itirmə" şeirində deyildiyi kimi: "Hər nəyi itirsən də, ümidini itirmə".

Aytəkinin Şuşaya həsr etdiyi şeiri də çox bəyəndim:

İndi dağlarında hər bir gülünün,

Milyon qiyməti var mənimçün, Şuşam!

Onun "Vətən", "Azərbaycan", "Bakı", "Xəzər dənizi", "Abşeron bağları" şeirləri də Vətən torpağının gözəlliklərinə həsr olunub.

Aytəkin Mehmanqızı süjetli şeirlər yazmağa da meyl edir. "Şah və kəniz", "Sərçə", "Bəlkə xeyir bundadır?!", "İlanla insanın dostluğu" şeirləri ayrı-ayrı məlum rəvayətlər əsasında qələmə alınıb və təbii ki, burada təsvir olunan hadisələr oxucuları nəticə çıxarmağa, həyatda düzgün yol tutmağa səsləyir.

Ümumiyyətlə, Aytəkin Mehmanqızının şeirlərində milli-mənəvi dəyərlərimiz təbliğ olunur, insanların Vətən sevgisi, həyat eşqi, yaxşılıq, mərdlik kimi gözəl insani xüsusiyyətlər haqqında söz açılır. O, "Müəllimim" şeirində "Ən adi sözü də mənə əzizdir" deyir. "İsmət" şeirində isməti, həyanı insan üçün mənəvi bəzək adlandırır "Ağsaqqal" şeirində isə hər bir insanı dünyanı dərk etməkdə ağsaqqallardan öyrənməyi tövsiyə edir. O, əziz şəhidimiz Xudayarı və digər şəhidlərimizi də unutmur, axı onlar da bizim mənəvi dəyərlərimizdir: "Xudayar ölməyib, o bizimlədir".

Əslində, şairin bütün düşündükləri şeirlərində ifadə olunur. Aytəkin Mehmanqızının öz obrazı - bir insan kimi yaşadıqları reallıqlar da bir çox şeirində əks etdirilib. "Yenidən gəlsəydim mən bu dünyaya" şeiri bu mənada onun özünün özünə müraciəti kimi səslənir.

Yenidən gəlsəydim mən bu dünyaya,

Bənzəmək istərdim daşa, qayaya.

Bəzi insanlarçın əlçatmaz olub,

Dönərdim göylərdə ulduza, aya.

Bu yazımı müəllifin "Oxuculara ürək sözlərim" bölməsindəki bir şeirdən misralarla bitirməyi lazım bilirəm:

Ağıldan çox bilir bəzən bir ürək,

Bəzən ürəyi də dinləyək gərək.

Şair qızıyamsa Vətənin, demək,

Mənim də dəyərim bilinsin gərək.

Vaqif YUSİFLİ

Filologiya elmləri doktoru

525-ci qəzet. - 2025.- 10 sentyabr (№162).- S.14.