Asif Ata - insanlığa yetən və yetirən
Ocaq günsırası
ilə 25 Ata ayı,
47-ci il (25 sentyabr 2025-ci il) Mütləqə
İnam Fəlsəfəsinin
Yaradıcısı, Ruhsal
Ocaq Atası, Dahi Azərbaycan Filosofu Asif Atanın (İnam Ata) 90-cı ildönümüdür/
Ürəyinizdə Ata Günəşi olsun!
O, sadəcə yaşamaq
üçün doğulmamışdı.
Onun ömrünün
mənası Ulusunun vicdanı, bəşərin
ruhsal səsi olmaq idi.
Qutsal Bitiqlərinin, Evladlarının - Ocağının
Atası oldu. Sonralar Ulus da, bəşəriyyət
də ona Ata deyəcəkdi.
O, Asif Atadır (İnam
Ata) - Gerçəkdən Peyğəmbərlik
olayıdır; Aqibətini
özü yaradıb,
var olub. Var edib: ömürlər, talelər
yaradıb.
lll
Uşaqlıq çağının
faciəvi olaylarını
yaşına uyuşmayan
fitri müşahidəçiliklə
keçdi. Gördüyü
dəhşətləri "Ömrüm-günüm" əsərində
bənzərsiz ifadə
edib: 30-cu illər repressiyasının insanların
taleyində yaratdığı
bitməyən acılar,
məhv olan ömürlər, müharibənin
gətirdiyi faciələr
- yoxsulluq, adam fürsətcilliyi, ölümün
adiləşməsi, xəyanətlər...
Həmin faciəvi
mənzərədən üstün,
ancaq onun görə, ifadə edə bildiyi Çaykəndin ilahi təbiəti - günəşi,
çayı, göyü,
yolları, Səməd
qayası, meşəsi,
bulaqları deyirdi ki, dünya, həyat, insan təkcə görünən dəhşətlərdən
ibarət deyil.
Kitab onun ilk dostu,
qələm isə silahı oldu. Sovet qəlibləri ruhunu sıxmaq istəsə də, o, həmin qəlibləri sındırmaq üçün
doğulmuşdu.
lll
Gənc Asif soruşurdu:
- Niyə insan həm ucalır, həm də alçalır? Niyə
ulus (xalq) özünü
itirir? Niyə bəşər yolunu azır? Niyə insan var ola bilmir?
Bu suallar onun ruhunu daim oyadıb,
ömrü boyu axtarışda saxladı.
Cavab tapmaq ümidilə o, təhsilini
davam etdirmək üçün Moskvaya - Ədəbiyyat İnstitutuna
üz tutdu. Ancaq orada da ürəyindəki sualların
cavabını tapa bilmədi.
İnstitutun müəllimləri
ona istədiyini verə bilmirdilər.
Beləcə, gənc
Asif özünü kitabxanada
tapdı. Buranı evi sayırdı. Hər söz, hər sətir onu düşündürürdü.
Tezliklə başa düşdü ki, həqiqi
yol göstəricisi yalnız içinin səsidir. Burada da o, oxuduqlarının etkisinə
düşmədi, onlardan
üstün düşüncə
yönü yaratdı.
Ata Vətənə qayıtdı,
BDU-da, Slavyan Universitetində,
Milli Konservatoriyada müəllimliyə
başladı. Onun müəllimliyi insanları
ümidləndirirdi, heç
kəsin müəllimliyinə
oxşamırdı. Tələbələri
onun dərslərində
yalnız bilik tapmır, həm də ruhani enerjiyə qovuşur, müəllimlərini həm
də sevimli insan, dost olaraq qəbul edirdilər.
1975-77-ci illərdə BDU-da yaratdığı "Etik
və estetik tərbiyə klubu" minlərlə insanın ruhunu oyatdı. Ata yazır: "Mühazirəmə
gəlirdilər: dalğa-dalğa,
sel-sel! Görüşümə
gəlirdilər: dalğa-dalğa,
sel-sel! Yataqxanaya gəlirdilər: dalğa-dalğa,
sel-sel! Kitabxanaya gəlirdilər: dalğa-dalğa,
sel-sel!"
1979-cu ildə isə
Ocağını qaladı.
Təqiblər, qapanmalar,
təhlükələr qarşısında
geri çəkilmədi.
Əsərlərinin çoxunu
o dönəmdə yazdı:
"Mütləqə İnam",
"Mütləqləşmək var olmaq", "Mütləqilik",
Bədiyyat", "Sədaqət"...
Ata düşüncələrin, mənəviyyatın, insan
ruhunun yolgöstərən
işığı idi.
lll
Asif Ata ömrünü Amalına həsr etdi. Məqsədi insanı xilas etmək idi.
İstədi ki, insanlar
yaşasınlar, var olsunlar.
"İNSANLAŞMAQ
Zəmanə İnamını
- İnamsızlıq saydım.
İnam yaratdım.
Zəmanə İdrakını
- İdraksızlıq saydım.
İdrak yaratdım.
Zəmanə Mənəviyyatını
- Mənəviyyatsızlıq saydım. Mənəviyyat
yaratdım. Zəmanə
İradəsini - İradəsizlik
saydım. İradə
yaratdım.
Zəmanə Amalını
- Amalsızlıq saydım.
Amal yaratdım.
Zəmanə Əməlini
- Əməlsizlik saydım.
Ocaq qaladım.
Təqiblərə yüksəldim. Ata çağırıldım.
Bəşərin nicatı
- İnsanlaşmaqdadır. İnsanlaşın - İnsanlaşdırın...
(Şölə Ayı,
7-ci il. Bakı (İyun,
1985-ci il)".
lll
ATA İDEYALARI
Mütləqə İnam
- Əzəli, əbədi,
sonsuz, kamil mənaya inam. Mütləq, dünyanın,
həyatın, insanın
daxilindəki özümlükdür.
Kamil İnsan - İnam,
İdrak, Mənəviyyat
və İradə müstəqilliyinə yetən.
İnsan özündə
mütləqilik, yəni
əzəli, əbədi,
sonsuz, kamil məna gəzdirir, bu səbəbdən mahiyyətcə şəraitdən,
mühitdən, cəmiyyətdən
üstündür. İnsan
- Mütləqiliyə meyl
edən və mütləqləşməyə qadir ruhani varlıqdır.
lll
MÜSTƏQİL VƏTƏN
Asif Ata müstəqilliyi belə görür:
"Dünyadan asılı
olmadığın dərəcədə
müstəqilsən.
Dünyaya gərək
olduğun dərəcədə
müstəqilsən.
Özgədən asılı
olmadığın dərəcədə
müstəqilsən.
Təcridə qabil
olduğun dərəcədə
müstəqilsən.
Qəyyumlardan və
hakimlərdən azad olduğun dərəcədə
müstəqilsən.
Təqliddən azad
olduğun dərəcədə
müstəqilsən.
Bəhrələnməyin bəhrələndirməyinə bərabər olduğu dərəcədə müstəqilsən.
Öyrənməyin öyrətməyinə bərabər
olduğu dərəcədə
müstəqilsən.
Özümləşdiyin dərəcədə müstəqilsən.
İnsanlaşdığın dərəcədə müstəqilsən".
lll
Ruhani Birlik (Cəmiyyət) - insanın
insanı ucaltdığı
məkan. Atanın fikrincə, Bəşər
aşağıdakı dairələrdə
ilişib qalıb:
Siyasi dairə - demokratiya və totalitarizm dairəsi
İctimai dairə
- kapitalizm və sosializm dairəsi
Din-Ateizm dairəsi.
Asif Atanın Ruhani
(İnsani) cəmiyyət
idealında fərd ömrünün, taleyinin,
iradəsinin yiyəsidir.
Özümlü Şərq
ideyası Şərqi
özünə - əzəli
müəllimliyinə qaytarmağı
hədəfləyir.
Ləyaqətli Bəşər
- bəşərin ruhsuzluq,
zorakılıq, əxlaqsızlıq
və maddiyyat hərisliyindən azad olması deməkdir.
lll
Ata üçün Türkçülük
sadəcə milli ideya
deyildi, bəşəri
mənəviyyatın dirçəldici
gücü idi. O, Türk ruhunu dünyanın itirdiyi ləyaqətin bərpası,
insanlığı ucaldacaq
mənəvi dayaqların
özülü kimi görürdü.
Asif Ata hesab edir
ki, Güney Azərbaycan
məsələsi Azərbaycanın
ən əsas siyasi məsələsidir.
Onun fikrincə, Quzey və Güney
Azərbaycanın birləşməsi
yalnız coğrafi və siyasi inteqrasiya deyil, həm də milli güc, ruhanilik və döyüşkənlik
ənənələrinin birləşməsidir.
Vahid Azərbaycan ideyası
milli iradəni gücləndirir
və beynəlxalq səviyyədə Azərbaycanın
siyasi mövqeyini yüksəldir.
Atanın fikrincə,
Ruhun dörd cəhəti var: İnamın
özülü - Mütləqilikdir.
İdrak - həqiqəti
görmək gücüdür.
Mənəviyyat - vicdançılıq,
təmənnasızlıq, fədakarlıq deməkdir.
İradənin özülü
- Mənlikdir.
lll
Asif Ata deyir:
"İnsanlaşın, insanlaşdırın - bəşərin
qurtuluşu insanlaşmaqdadır!"
Ata İnsanlaşmağa, İnsanlaşdırmağa çağırır.
İnsani birlik öncə insanın içində qurulur.
İnam Atanın
(Asif Atanın) ideyaları
yaşayır, çünki
bu ideyalar əbədiyyətin soraqçısıdır.
Atamız var olsun!
Düzgün ATALI
525-ci qəzet.- 2025.- 25 sentyabr (№173).-
S.15.