Hardaydın, Zakir Fəxri?

Məktəbdə bir müəllimimiz vardı. Həmişə deyərdi: “Bir iş görəndə yaxşı-yaxşı fikirləşin ki, iş-işdən keçdikdən sonra əsla peşman olmayasınız.” Gözəl nəsihətdir. Amma hansımız indiyə qədər gözəl öyüdlərə, nəsihətlərə qulaq asmışıq ki? Hansımız bilə-bilə peşmançılıq yaşamışıq ki?

Bir neçə il öncə kəndə getmişdim. Bir həftə kənddə qalıb, geri qayıdırdım. Bilənlər bilir, qürbət uşaqları üçün vətəndə vaxt çox tez, yel kimi ötüb keçir. Üstümdə qürbətin min illik yükü və həsrəti ilə kənddən İqdıra gedərkən dağa, daşa, çiçəyə, böcəyə, cavana, qocaya daha diqqətlə baxır, hər şeyi yaddaşıma köçürməyə çalışırdım. Məni yola salmağa bacım da gəlmişdi. Avtobusa minəndə bacımla yüngülvari görüşdük və mən tələsik salona girdim. Avtobus hərəkət edənə qədər bacım bir söyüd ağacının altında durub boynunu bükdü və kədərli-kədərli ağladı. Bir an aşağı düşüb söyüdün altında dayanan bacıma sarı qaçmaq, onu bərk-bərk qucaqlayıb alnından, saçlarından öpmək, əllərimlə göz yaşlarını silmək, təsəlli vermək istədim. Amma atamdan keçən o “kişi soyuqluğu” mənə bunları etməyə imkan vermədi. Və avtobus hərəkət edənə qədər yerimdə oturub bacıma baxdım.

Avtobus yola düşdü, Qarsa doğru getməyə başladıq. Yolboyu hər ağacın dibində gözüyaşlı bacımın ağladığını gördüm. Və yerimdə dəli kimi qıvrıldım, inildədim, dərddən nə edəcəyimi bilmədim. “Kaş ki, aşağı düşəydim, kaş ki, əllərini tutaydım, kaş ki, göz yaşlarını siləydim, kaş ki, “can bacı, ağlama” deyib saçlarını tumarlayaydım” – deyə öz-özümü tənbeh etdim. Qarsda təyyarəyə minəndə göz yaşlarımın hər damlası bir zəhər damlası kimi hələ də içimə axır və məni peşmançılıq girdabında saxlayırdı.

Zakir Fəxri ilə görüşdən sonrakı duyğularım da eynilə belə oldu. Öz-özümü tənbeh, peşmançılıq və lənətə gəlmiş “kaş ki”lər...

“525-ci qəzet”in redaksiyasına getmişdik. Dostlarım Qalib Toğrul, Yaşar və Tofiq abi ilə bir az söhbət etdikdən sonra, ikinci mərtəbəyə abinin işlədiyi idarəyə qalxdıq. Hava soyuq idi. Mən üşüməyim deyə Tofiq abi otağındakı kondisioneri işlətməyə çalışırdı. Qəflətən içəri qara paltarlı, uzunboylu, saçları, qaşları ağappaq olan bir adam girdi. Məni tanış etdilər, “şair Zakir Fəxridir” dedilər. Adını bir neçə dəfə eşitmişdim, özümü Avropada Azərbaycan ədəbiyyatını bilən adam hesab etsəm də, orda utandım. Çünki ədəbiyyatımızın yetişdirdiyi bir-birindən dəyərli şair və yazıçılarımızın çoxunu tanısam da, onun haqqında çox az şey bilirdim.

Qabaq-qənşər oturduq, ordan-burdan danışdıq. O, ilk baxışdan yaşlı adam təsiri bağışlasa da gənc olduğu hərəkətlərindən, danışığından sezilirdi. O, əsəbi adam kimi görünsə də gözlərindən sevgi axırdı. Bu adam şairə bənzəmirdi, amma şeirə hökm edirmiş kimi görünürdü. Bu adam fərqli biriydi. Söhbətimizin mövzusu türklük idi. Türk, Türkiyə, Azərbaycan, dünya və lənətə gəlmiş ədalətsizliklər...

Söhbət əsnasında o, əsəbi halda yerindən qalxıb otaqdan çıxdı. İki dəqiqə sonra əlində qalın bir kitab geri döndü. Kitabın üzqabığında otların arasında sınıq, köhnə bir təkər şəkli var idi. Kitabın adı da dünyaya ürəkdolusu bir sitəm idi: “Qalmaz belə, qalmaz dünya”...

Bu adamın dünya ilə nə haqq-hesabı vardı? Bilmirəm. Soruşmadım da. Sadəcə, kitaba baxıb gülümsədim, təşəkkür etdim. Tofiq abi onunla bağlı tanışlıq xarakterli bir neçə cümlə söylədi. “Çox yaxşı şairdir”, dedi. Bir qədər söhbətdən sonra sağollaşıb ayrıldıq Zakir Fəxridən.

Vaxtım az idi. Azərbaycanda çox adamın dərdindən bezdiyi, əsəbiləşdiyi, mənim isə daşına, torpağına Vətən deyə vurğun olduğum şəhərdən – Bakıdan doymadan ayrılmaq məcburiyyətində idim. Günorta vaxtı təyyarəyə minəndə içimdə qəribə duyğular vardı. Ayrılığa heç dözümüm yoxdur, amma tale elə hey ayrılıqlara məhkum etmişdi. Ordan-bura, burdan-ora sürüklənən qəlbim hər ayrılıqda bir başqa dərdin içində boğulurdu. Təyyarədəki yerimdə oturdum və gözlərimi dar ilüminatordan bayıra dikdim. Hava tutqun, içim öfkə dolu. Özüməmi, havayamı, yoxsa ayrılığamı əsəbiləşmişdim, bilmirəm. Bütün duyğularım bir-birinə qarışmışdı. O öfkə və narahatlıqla uçaq havaya qalxmamışdan son dəfə bayıra baxdım. Cib telefonumdan sonuncu mesajımı yazdım. Sonra telefonu söndürüb çantama atdım. Çantamı bağlayanda yenidən gözlərim o otlar arasındakı sınıq təkərə sataşdı. Qalmaz belə, qalmaz dünya... Gözümün önünə o ağsaçlı adam gəldi. O da mənim kimi öfkəli idi, ayrılıqlardan bezmişdi. O öfkə ilə də kitaba sarıldım, bir-birinin ardınca səhifələri çevirdim.

Kitabın ilk səhifəsində yenə o adamın şəkli vardı. Böyük əlləri qoynunda, gözləri yaşlı idi. O adam niyə ağlayırdı? Cavan bir uşağın şəklinə baxırdı, amma necə baxırdı? Həsrət, ayrılıq və yanğı dolu bir baxışla...

Göylərin yeddi qatından,

Qəriblərin ovqatından,

Qəmlərimin çatından

Keçib sinəmə tuş gəldim,

Xoş gəldin, dərdim , xoş gəldin!

Kimsən sən, Zakir Fəxri? Kim? Bu sənə tuş gələn dərd nədir belə? Suallar beynimi yorduqca hirsimi kitaba boşaldırdım.

Səhifələr önümdə çevrilirdi. Zakir Fəxri dolu səhifələr. Yox, yox! Bu Zakir Fəxri deyildi. Bu Zakir Fəxri adlı od vurulmuş bir təkər idi... Elə kitabın üz qabığındakı təkəri bürüyən də Zakir Fəxrinin alovlu sinəsi idi.

Çox keçmədən o sinənin içində yanan atəşin səbəb olduğu dərdin adını da oxuyuram. Dərdin adı Sadıqdır! 17 yaşlı gənc! Atasının ardınca ağı dediyi, həsrətini bir bomba kimi ədəbiyyatın ağuşuna atdığı bir oğul!

De hara getdin baş alıb?

Yerin-yurdun bilinmədi.

Gördüm ki, dünya boşalıb,

Nəydi dərdin, bilinmədi.

Bilinməyən dərdlər, bilinməyən dünya, bilinməyən Zakir Fəxrinin böyük ürəyi... O ürək önümdə açıldıqca, açılır. Gah yazılardan, gah şeirlərdən o ürəyin sirlərini öyrənməyə çalışıram. Təyyarə sürətini bir az da artırır. Buludlar arasında mən, Zakir Fəxri və Şəhriyarımızın bal kimi şirin dili ilə desək, bu qocalmış dünya...

Dünya bir gəmidi, sükanı dərddi,

Ağılın, kamalın ünvanı dərddi,

Müqəddəs ruhun da məkanı dərddi.

Cavid Qəmbəroğlu, yalandı dünya,

Gözəl qız cildində ilandır dünya!

Ah Zakir Fəxri, ah! Bu yalanı danışdırmağın mənası nədir qardaşım? Bu yalan neçə insanı aldataraq, onu firon elədi, bilmirsənmi? Bu yalanı özünü aldataraq bir əbədiyyət kimi bağrına basanlar var, görmürsənmi? Ah, Zakir Fəxri, ah! Niyə açırsan bu sirri? Qoy, bu yalan dünyada yalana büt kimi sitayiş edənlər bir az da aldansınlar, vaxtlarını keçirsinlər!

Bilirəm, sən o yalanlara dözə bilmirsən. Bilirəm, əlində imkan olsa aləmə car çəkərsən ki, hər şey yalandır. Özünü yorma, qardaşım! Hamı o qədər kardır ki, əzizim Zakir Fəxri, səni eşidən olmayacaq! Elə bil insanların qulaqlarına bir put qurğuşun töküblər. Hamı o qədər duyğusuzdur ki... Kimsə səni eşitməyəcək, buna əmin ol! Hər kəs bir yalan təkərinin ardınca düşüb, gedir... Dünyanın qanunu belədir. Sən yenə tənhalığına qapıl, tənhalığınla təsəlli tap.

Zakir Fəxri, hicran boş yuvam olub,

Yaşaram gah gündüz,

gah axşam olub,

Pərvanə soraqlı dilsiz şam olub,

İçimdə ney kimi mələrəm sənsiz!

Bir ney səsi qulaqlarıma hücum çəkib... Məni məndən alan, mən sərxoş edən, məni buludların arasından bir az da yuxarı, göylərə qaldıran bir səs... Bu səs gah Zakir Fəxrinindir, gah da mənim... Sanki özüm-özümü çağırıram. Sanki yatmışam, yuxuda özümə səslənirəm. Səs, mən, sən, aləm...

Bir gün Harun Ər Rəşid bir Allah dostuna deyir ki, nə olar Allahı ananda məni də xatırla, məni də yad et. Allah dostu gülür: “Mən Allahı ananda özümü belə unuduram, səni necə xatırlayım?”

Hər kəs öz dərdinin dalınca düşür. Hər kəs öz ümidinin xəyalında, hər kəs öz eşqinin sorağında...

Pilotun səsi məni xəyyalardan ayırır. Türkiyə üzərindəyik. Türkiyə... Zakir Fəxrinin də aşiq olduğu Türkiyə... Gah qürurdan bizi göylərə qaldıran, gah da göz yaşlarına qərq edən Türkiyə... Ucsuz-bucaqsız Anadolu torpaqları, o torpaqlarda yeriyən, çalışan, vuruşan, minbir bəlaya və dərdə belə şükür edən insanlar, qəhrəmanlar, bizim canlarımız, ciyərlərimiz! Zakir Fəxri o torpaqda doğulmasa da, o insanlardan biridir. Onun dərd dolu kitabını örtüb bağrıma basıram. Gözlərim buludlarda yurdumuzu düşünürəm. Təbrizlə, İstanbullu, Bakılı yurdumuzu... Və bacımın göz yaşları ilə dolu kədərli sifəti gözlərimin önünə gəlir. Peşmançılıqlar, peşmançılıqlar...

Niyə bir az da qalmadım orda? Niyə o ağ saçlı, o sərt baxışlı adamla bir az da danışmadım? Niyə o adamla birlikdə bu yalan dünyanın yalanını hayqırmadım? Kitab sinəmdə və üzqabığındakı o sınıq köhnə təkər sanki ürəyimi əzə-əzə fırlanır. Bir ney səsinə qarışır pıçıltım: “Hardaydın sən, Zakir Fəxri, harda!”

Orxan ARAS

525-ci qəzet.- 2009.- 31 dekabr.- S.21.