"Daxilim bir dünyadı..."
ƏLİ ASLANOĞLU: "ŞAİR
"İÇİ ÇÖLÜNDƏN GEN" OLAN
DAXİLİ DÜNYASINI SAF VƏ LƏKƏSİZ
SAXLAMAĞI BACARMALIDIR"
Şair-qəzəlxan,
publisist Əli Aslanoğlu 1949-cu ilin iyunun 1-də Ağcabədi
rayonunun Bayat kəndində dünyaya gəlib. Həmin kənddə
orta məktəbi əla qiymətlərlə başa vuran Ə.Aslanoğlu
1966-cı ildə Azərbaycan Politexnik İnstitutunun (indiki
Texniki Universitet) mexanika fakültəsinə daxil olub. İstehsalatda
uzun müddət aparıcı və məsul vəzifələrdə
çalışmaqla yanaşı, ədəbi-bədii və
elmi fəaliyyətlə də müntəzəm şəkildə
məşğul olub. Ə.Aslanoğlu "Heydər Əliyev
və onun siyasət məktəbi", "Zirvəyə gedən
yol", "Minillik düşüncələri", "Qəzəllər
dünyası", "Sözün rəngi",
"Yovşanlıq şərqiləri"
kitablarının, "Muğam poetikası və idrak",
"Bilik qapısının açarları"
monoqrafiyalarının, Bakı və Moskva mətbuatında dərc
olunmuş 100-dən artıq elmi-texniki, fəlsəfi və
publisist məqalənin müəllifidir. Hazırda Ə.Aslanoğlu
İctimai Televiziya və Radio Yayımları Şirkətində
çalışır. 60 yaşı tamamlanan Ə.
Aslanoğlu ilə söhbətimizdə yubilyarın həyat
və yaradıcılıq yoluna daha yaxından bələd
olmağa çalışdıq.
-
Uşaqlığınızın keçdiyi tərəkəmə
mühiti yaddaşınızda necə qalıb?
- Həyatımın ilk
çağları səsli-küylü,
köçlü-düşlü tərəkəmə həyatında
keçib. Saf təbiətin qoynunda sağlam və tez
böyümüşük. Elat həyatında çox
gözlənilməz hadisələr olurdu. Selə də
düşmüşəm, quldur basqınına da məruz
qalmışam. Cəmi dörd yaşım vardı, bir dəfə
çobanlar məni atın belinə mindirmişdilər. At
birdən hürküb götürüldü. Bir qədər
gedəndən sonra çınqıllığa üz tutdu. Uşaq olsam da, başa düşdüm
ki, burada yıxılsam, ölə
bilərəm. Ona görə
də atın yalından ikiəlli, möhkəm yapışıb
çınqıllıqdan çıxınca özümü
birtəhər atın
üstündə saxladım.
Çəmənliyə çatanda
isə özümü
atın üstündən
atdım, yerə möhkəm dəysəm
də, zədələnmədim,
heç burnum da qanamadı. Elat uşaqları çox sağlam və canıbərk olurlar.
İlk dəfə
yazıb-oxumağı atamdan öyrənmişəm. Özü
cəmi beşinci sinfə kimi oxusa da, dastanlarımızı
və hesabı yaxşı bilirdi. Oxuyub yazmağı
bacardığım üçün birdən-birə 3-cü
sinfə qəbul olundum. Məktəbə getməyimlə də
köçəri həyatından uzaqlaşdım,
çünki Gülbahar nənəmgildə qalıb məktəbə
getməli oldum. Nənəm (atamın anası) keçmiş
Gələbədin bəylərinin nəslindən idi. O,
çox məlumatlı, ilahiyyatı və şifahi xalq ədəbiyyatını
bilən bir qadınıydı. Bəlkə də sonralar
şair olmağımın səbəbi nənəmin
kiçik yaşlarımdan mənə Aşıq Ələsgəri
sevdirməsi olub. O, Aşıq Ələsgərlə
bağlı maraqlı əhvalatlar bilirdi. Deyirdi ki, boyca
çox hündür olan Aşıq Ələsgər
sazı solaxay çalırdı və onu toya
çağıranda uzun çubuqlardan hündür
alaçıq tikərdilər. Bir sözlə, uşaqlıq
dövrüm çox maraqlı keçib, bəlkə də
bu, ayrıca bir romanın mövzusu ola bilərdi.
- Söz mühitinin
içərisində böyüdüyünüzə
baxmayaraq, niyə ixtisas kimi bu sahəni deyil, tamam başqa bir
yönü seçdiniz?
- Orta məktəbdə
riyaziyyatı çox yaxşı bilirdim. Digər fənləri
də əla oxuyurdum. Buna görə də müəllimlərimin
hər biri onların sahəsi üzrə ali məktəbə
girməyimi istəyirdilər. Mənim isə riyaziyyata daha
artıq həvəsim vardı. Mühəndislik də o vaxt
çox dəbdə idi, yaxşı peşə hesab olunurdu. Elə
buna görə də həvəsimin ardınca getdim. Tələbəlik
illərində də əla qiymətlərlə oxuyurdum. Çox
iti yaddaşım, yaxşı qavrama qabiliyyətim və
sürətli mütaliəm vardı. Kitab oxumağa həddindən
artıq həvəsliydim. Elə buna görə də az
yatır, çox vaxt kitab oxumaqla məşğul olurdum. Demək
olar ki, günə bir romanı oxuyub bitirirdim. Tələbə
olanda bütün sahələrlə maraqlanırdım,
konserti, kinonu, teatrı, "Neftçi"nin bir oyununu da
buraxmırdım. Hərdən şeir də yazırdım və
institut qəzetində çap olunurdu.
- Deyirlər, çox
oxuyan çox bilməz, çox gəzən çox bilər.
Taleyiniz elə gətirib ki, siz çox oxumaqla yanaşı həm
də bir sıra ölkələrdə yaşayıb-işləmisiniz.
Bunlar sizin həyatınıza necə
təsir göstərib?
- İnstitutu bitirəndən
sonra ilk təyinatım üzrə Altay vilayətində
Barnaul şəhərində işləməli oldum. Sevinirəm
ki, işimə orada başladım. Çünki
nizam-intizamı, işə məsuliyyətli münasibəti
orada öyrəndim, dostlara, ümumiyyətlə, insanlara
qayğını, səmimiliyi görüb-götürdüm.
Sonralar oradan qayıtdıqdan sonra Bakıda Meliorasiya və Su Tikinti
Baş İdarəsində
düz 19 il işlədim. Bütün
bu illər ərzində qələmi
də əldən qoymurdum, elmi-publisist məqalələr, şeirlər
yazıb çap etdirirdim. Amma mənim həyatıma və yaradıcılığıma
Cənubi Yəmən
Xalq Demokratik Respublikasında böyük
mühəndis işlədiyim
1988-90-cı illər arasındakı zaman kəsiyinin xüsusi təsiri olub. Bu dövr həyatımda və yaradıcılığımda
önəmli yer tutdu. Ərəblərin mədəniyyəti və
adət-ənənələri
ilə yaxından tanış olaraq ərəb dilini öyrəndim. Əruza dərindən bələd
oldum, qəzəl yazmağa başladım. Çox kasıb ölkə olmasına baxmayaraq, Yəmənin insanları halal və gözütox adamlardı. Bir dəfə səhər işə gedərkən işlədiyimiz şirkətin
ərəb müdiri Əli Öylə ilə mənim UAZ maşınımda işçilərdən
birinə bir kisə yardım unu aparmalı olduq. Bir az getdikdən sonra meşə kənarında Əli maşından düşərək
un kisəsini yolun kənarındakı bir ağaca söykəyib, üstünə
də əl boyda bir daş
qoydu. Sonra maşına minib yolumuza davam etdik. Mən təəccüblə soruşdum
ki, bəs unu götürəsi adam gəlincə kisəni oğurlamazlar? Əli cavab verdi ki, üstünə
daş qoymuşam ki, bilsinlər yiyəsi var, göydən düşməyib.
Yəmən çox isti olduğundan cəmi üç saat işləyirdik. Boş vaxtımızı
Ədən körfəzinin
sahillərində keçirirdik.
Sukeçirməz eynəklə baxdıqda
suyu çox şəffaf olan körfəzin yüz metrəcən məsafəsində
rəngbərəng balıqları,
sualtı bitkiləri,
cürbəcür dəniz
heyvanlarını görmək
olurdu. Çox gözəl mənzərə
vardı. Yəmənlilər
də çox dostcanlı, yumoru qiymətləndirən,
səxavətli insanlardı.
Ərəbistanda yaşayıb
işlədiyim illər
mənə çox şey verdi.
- Nəsrlə
yanaşı, müxtəlif vəzndə şeirlər və
daha çox qəzəllər yazırsınız. Qəzələ
oxucu marağının azlığı sizi narahat eləmir
ki?
- Məni oxucu problemi qətiyyən
narahat eləmir. Bir nəfər intellektual oxucu min nəfər
şeiri anlamayan, qəzəli başa düşməyən,
səviyyəsi aşağı oxucudan üstündür. Qəzəllərimi
xanəndələr oxuyur, muğam dərslərində tədris
edilir. Bu da mənə bəsdir. Qəzəl əslində
kütlə üçün nəzərdə tutulmur.
Çünki əksəriyyət qəzəldəki dərin
bədii-fəlsəfi mənaya vara bilmir. Bununla bərabər,
bu, ciddi ədəbiyyatdır və şairi
qorxutmamalıdır. Onu da deyim ki, ciddi ədəbiyyatla məşğul
olmaq o qədər də asan iş deyil. Bunun üçün
sənətkar səviyyəsinə çatmaq gərəkdir.
Mən demək olar ki, ədəbiyyatın, eləcə də
dəqiq və humanitar elmlərin müxtəlif sahələrini
əhatə edən əsərlər yazmışam və
yazıram. Məzmun formanı diqtə edir. Elə mövzular
var ki, onları nəsrdə, eləsi də var ki, qəzəldə,
yaxud sərbəst şeirdə dolğun qələmə
almaq olur. Mən yaradıcılığa nisbətən gec
başlamışam, "Yaxşı əsərlər
qırx yaşdan sonra yaranır" fikri ilə
razılaşanlardanam. Çünki yaxşı əsər
ortaya qoymaq üçün intellekt və həyat təcrübəsi
lazımdır. Lakin istedadı da inkar etmirəm. Ancaq yüzlərlə
adamın görə bildiyi işi yerinə yetirmək
heç də istedad demək deyil. Mənim fikrimcə,
yaradıcılıqla məşğul olmaq üçün
başqalarından daha artıq bilik qazanmaq vacibdir.
- Bugünlərdə
altmış yaşınız tamam olur. Yubiley yaşınadək
nələri ummusunuz, nələri qazanmısınız, yaxud
nələri itirmisiniz?
- Mən heç vaxt umacaqlı
olmamışam. İki evim vardı. Birini satıb
kitablarımı çap etdirmişəm. Baxmayaraq ki,
özüm vaxtilə məsul vəzifələrdə işləmişəm,
yaxşı əlaqələrim də var. Amma mən heç
kimdən minnət götürmək istəməmişəm
və istəmirəm. Yaradıcı insan həm də
qürurlu şəxsiyyət olmalıdır. Karyera xatirinə
məddahlıq etməməlidir. Belələri ədəbiyyat
yaradanlar yox, ondan yararlananmağa çalışanlardır. Mənim
belə bir dördlüyüm var:
Bu
ölçü hardan endi,
Nə
uzundu, nə endi.
Daxilim bir
dünyadı,
İçi
çölündən gendi.
Şair "içi
çölündən gen" olan daxili dünyasını
saf və ləkəsiz saxlamağı bacarmalıdır. Mən
həmişə alnıaçıq, üzüağ
yaşamağa çalışmışam. Əsas həyat
prinsiplərim ədalət və sevgidir. Mən bu "xəzinəm"lə
xoşbəxtəm. Ömrümdə təəssüfləndiyim
yeganə məqam həyat yoldaşımın vaxtsız vəfatı
və bəzi həm obyektiv, həm də subyektiv səbəblərdən
itirdiyim zamandır. Çünki bu itkiləri heç nəylə
geriyə qaytarmaq mümkün deyil. Düşünürəm
ki, itirilən vaxt ərzində xalqıma, cəmiyyətə
daha artıq xeyir verə bilərdim. Əgər buna
vaxtında lazımi imkan və şərait olsaydı...
Sevinc MÜRVƏTQIZI