Məleykə Abbaszadə: "Təhsil
sistemi bütün cəmiyyətlərdə ən
həssas sahə sayılır"
"Qiymətləndirmənin
nəticəsi həm
cəmiyyət, həm
ölkə rəhbərliyi,
həm də təhsili idarə edən strukturlar üçün çox vacibdir"
Xəbər verildiyi
kimi, Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasının
təşkilatçılığı ilə 2009-cu il
mayın 20-dən 22-dək Bakı şəhərində Təhsilin
Qiymətləndirilməsi üzrə Beynəlxalq
Assosiasiyanın (IAEA: International Association for Educational
Assessment) regional konfransı keçirildi. "Təhsildə
qiymətləndirmə: müasir vəziyyət və
inkişaf perspektivləri" mövzusunda keçirilən bu
Konfransda İngiltərə, Niderland, Rusiya Qazaxıstan, Belarus
və digər ölkələrin nümayəndələri
iştirak edirdilər. Belə bir tədbirin keçirilməsi
təhsil qurumlarına, ekspertlərə təcrübə
mübadiləsi aparmaq və qarşılıqlı əməkdaşlığı
inkişaf etdirmək, təhsil sahəsində, o cümlədən
qiymətləndirmədə təkmilləşdirmə
işləri həyata keçirmək üçün
geniş imkan yaradır.
Həm regional
konfransın yekunları, həm də ölkəmizin təhsil
sistemi və təhsildə qiymətləndirmə ilə
bağlı Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət
Komissiyasının sədri Məleykə xanım Abbaszadənin
verdiyi bilgiləri oxucuların diqqətinə
çatdırırıq.
- İlk olaraq onu qeyd etmək
istərdim ki, təhsil sistemi bütün cəmiyyətlərdə
ən həssas sahə sayılır. Təsadüfi deyil ki,
bu sahədə olan hər hansı problem özünü dərhal
büruzə vermir, nəzərə çarpmır. Misal
üçün, hazırda dünyanın bir sıra ölkələri
maliyyə sektorunda baş verən böhrandan əziyyət
çəkir. Çünki bu cür problemlər dərhal
üzə çıxır, həmin ölkələrdə
çoxsaylı əlavə problemlər yaradır və bu
böhranı aradan qaldırmaq üçün xüsusi
proqramlar, antikrizis mərkəzləri təşkil olunur. Maliyyə
böhranlarında vəziyyətdən çıxmaq,
böhranı mümkün qədər qısa vaxt ərzində
aradan qaldırmaq üçün müəyyən yollar
vardır. Ancaq təhsildə yaranan problemin təsirini qısa
vaxtda hiss etmək mümkün olmadığına görə,
buradakı problem üzdə deyil, alt qatda olduğundan onun nəticələrini
aradan qaldırmaq xüsusilə çətin olur. Çünki
müəyyən nəsil həyatda tələb olunan bilik və
bacarığı mənimsəmədən, savadsız
böyüyür və həyata hazır olmur. Bu zaman həmin
problemin qarşısını almaq çətinləşir.
Kitab və ya digər vəsaitləri paylamaqla bu insanları təhsil
almağa, kitab oxumağa alışdırmaq o qədər də
asan deyil. Əgər hər hansı bir insan 50 yaşında əlinə
kitab götürürsə, deməli, o bundan sonra həyatda
heç nə əldə edə bilməyəcək.
Tələbə Qəbulu
üzrə Dövlət Komissiyası artıq 18 ildir ki, qiymətləndirmə
ilə məşğuldur. Qiymətləndirmənin nəticəsi
həm cəmiyyətə, həm ölkə rəhbərliyinə
və ümumiyyətlə, təhsili idarə edən
strukturlara qərar qəbul etmək üçün çox
vacibdir. Təkcə hansısa insanın taleyini həll etmək
üçün aparılan qiymətləndirmənin
hüquqi nəticəsi onun ali məktəbə qəbul
olması və ya olmaması deməkdir. Amma bu qiymətləndirməyə
kompleks şəkildə baxanda biz, ümumiyyətlə, gənclərin
savadını, bilik və bacarıq səviyyəsini müəyyən
edirik və biz bilirik ki, 10-15 ildən sonra bu insanlar 30
yaşına çatanda bizim cəmiyyətimiz hansı səviyyədə
mütəxəssislər əldə edəcək. Ona görə
də bu proseslərə təkcə bir prosedur kimi yanaşılmamalıdır,
onların gələcəyə təsirini indidən müəyyən
etmək lazımdır. Bununla əlaqədər biz müxtəlif
araşdırmalar aparır, konfranslar, tədbirlər
keçirir, müzakirələr aparırıq. Ümumiyyətlə,
hər ölkənin bu sahədə öz təcrübəsi
var və bu təcrübə ölkənin təhsil sisteminin
inkişafı ilə sıx bağlıdır. Heç kim
deyə bilməz ki, məsələn bu ölkədə
sistem çox yaxşıdır və bu sistem mütləq
bizdə də tətbiq olunmalıdır. Bu düzgün
yanaşma deyil. Bizim axırıncı konfransda keçmiş
Sovetlər Birliyi ölkələrinin nümayəndələri
üstünlük təşkil edirdi. Biz hamımız sovet təhsil
sistemindən çıxmış insanlarıq. Amma artıq
18 ildir ki, biz müxtəlif istiqamətlərdə inkişaf
edirik və müqayisədə demək olmaz ki, məsələn
Belarusiyanın və yaxud Litvanın, Qazaxıstanın sistemi
daha yaxşıdır? Biz müqayisəni yalnız bu gün
dünyada mövcud olan tələblər, standartlar əsasında
edə bilərik. Məsələn, keçən əsrin əvvəllərində
bir insanın ana dilində oxumağı, yazmağı bilməsi
onun savadlı insan olması demək idi. Amma
indi oxumağı, yazmağı bilən adam savadlı
insan hesab olunmur. Onun bir sıra digər keyfiyyətləri,
vərdişləri də
olmalıdır ki, indiki zamanda o savadlı insan sayılsın. Ötən
il Kembric
Universitetinin təhsildə
qiymətləndirmə aparan
təşkilatı özünün
150 illiyini qeyd edib. Bizdə isə qiymətləndirmə
TQDK tərəfindən cəmi
18 ildir ki aparılır. Bununla əlaqədar
siz öz tərəfinizdən, biz isə
öz tərəfimizdən
tam araşdırma apara
bilərik. Mən istəyirəm
ki, biz mövcud olan şərtlər və tələblər əsasında məsələlərə
aydınlıq gətirək.
UNESCO və Dünya
Bankının ekspertləri
təhsildə qiymətləndirmə
üzrə çoxillik
təcrübə və
elmi təhlillər əsasında "Yaxşı
imtahan sisteminin xarakteristikası" adlı
standartları elan etmişlər. Mənim sizə
təqdim edəcəyim
həmin cədvəldə
təhsil sahəsində
olan qiymətləndirmə
və imtahan sisteminə olan tələblər əksini
tapıb. Zənnimcə, Azərbaycanda TQDK tərəfindən
tətbiq olunan qiymətləndirmə sistemini
təhlil edərkən
həmin göstəricilərdən
istifadə etmək olar.
QEYD: "525-ci qəzet" cədvəldə təqdim olunan standartların ayrı-ayrı parametrləri, meyarları əsasında Azərbaycanda qəbul imtahanlarının qeyd olunan tələblərlə müqayisəsini aparmağı qərara alıb. Buna görə biz iyun ayı ərzində hər həftə "Yaxşı imtahan sisteminin xarakteristikası"na daxil olan bir bölmə üzrə TQDK sədri M.Abbaszadənin fikirlərini təqdim etməyi nəzərdə tutmuşuq. Bununla da ali və orta ixtisas məktəblərinə qəbul imtahanlarına hazırlaşan abituriyentlər, onların valideynləri, müəllimlər, təhsil işçiləri, bütövlükdə geniş oxucu kütləsi ölkəmizdə tələbə qəbulu sistemi barədə bir daha geniş məlumat əldə etmək imkanı qazanacaqlar.
Sevinc QARAYEVA