Biz niyə görüşmədik?!

... Sən demə, sazağı qılınc kimi ağız-burun sıyıran qarlı-şaxtalı qış günlərinin də bəzən yaddaşlarda isti xatirələr qoymağı, qəlbi ilıq duyğularla doldurmağı olurmuş. Bizim tərəflərdə az-az görünən belə günlərin birində redaksiyanın şöbə müdiri paltolu, papaqlı bir kişiynən müxbirlər otağına gəldi. Tanışlıq zamanı adımı deyəndə həmin kişi xırda gözlərini qıyıb:

- Sabirabadda qəhrəman Vəsilə olduğunu eşitmişdim, amma jurnalist Vəsilə olduğunu bilmirdim,- dedi. Sonra da əminliklə əlavə elədi:- Görüşərik, inşallah...

Şöbə müdiri də bizi məlumatlandırdı ki, Şəmistan Nəzirli xalq şairi Səməd Vurğun haqqında kitab yazır, bizim Cavad kəndində şairi şəxsən görüb tanıyan ağsaqqallarla görüşməkçin müharibə veteranı Zülfəli kişiynən ora gedəcəklər...

Həmin qış günündə Şəmistan müəllimgil Cavada necə getdilər, kimləri tapa bildilər, sonra Sabirabada bir də yolu düşdümü, bilmədim. Səməd Vurğun haqqında kitabının taleyindən də xəbərim olmadı. Bundan sonra onu ancaq hərb tariximizin fədakar və yorulmaz araşdırıcısı, bu sahədə dolğun, maraqlı faktlarla zəngin məqalə və kitabların, məzmunlu çıxışların sahibi kimi tanımağa başladım. Heç özümün də Bakıya yolum düşəndə onu axtarmaq fikrinə düşmədim. Bu adamı heç vaxt başqaları kimi şəhərin küçələrində dolaşan, hansı bir idarədəsə işləyən təsəvvür edə bilmirdim. Gözümün önündə gecəli-gündüzlü Bakının, Tiflisin, Moskvanın, Sankt-Peterburqun arxivlərində əlləşən, axtaran, yazan bir kişidən başqa heç kəsi canlandıra bilmirdim.... İnam dolu sözləri isə qulağımdan getmirdi: " Görüşərik, inşallah..." Nədənsə, bu uzun illərdə mən də bir gün bu görüşün baş tutacağına həmişə inanmışam...

Hərb tariximizin öyrənilməsində onun müstəsna əməyi danılmazdı. O, xalqımız haqqında özümüzün və özgələrin formalaşdırdığı haqsız fikir və iradları yorulmaz, inadkar axtarışları, ortaya çıxardığı tutarlı dəlil və sübutları ilə puça çıxartdı. Sübut elədi ki, bu millət at belində doğulub, at belində də ölənlərin, torpağımıza göz dikənlərə qarşı qərinəyə yaxın bir müddətdə qılıncını qınına qoymayanların anasıdı. Birinci və İkinci dünya müharibələrində, Vətəndaş müharibəsində, Qarabağ savaşında qanıynan qəhrəmanlıq tarixi yazanları yetirəndi...

Heç bir imperiya öz təbəəsinə ürəklə silah etibar eləmir, onların arasından ixtisaslı zabit kadrları yetişdirilməsinə imkan yaratmır, ölkənin hərbi sirlərinə, obyekt və bazalarına bələdliyini hər vasitə ilə əngəlləyir. Millətimiz bilərəkdən zaman-zaman öz tarixindən, qəhrəmanlıqlarla dolu keçmişindən ayrı salınıb. Düşmən üstünə qırğı kimi şığıyan, hər iki əliynən sərrast atəş açan, uçan quşu gözündən vuran oğullar yavaş-yavaş sıradan çıxarılıb, yerinə maymaqlar, fərsizlər oturdulub. Kişilərimiz əli yalın qoyulub, planlı, düşünülmüş şəkildə döyüş bacarığından, vərdişlərindən, hazırlığından uzaqlaşdırılıb...

Lap uşaqlıqdan hərbçilərdən xoşum gəlib, harda görsəm maraqla onlara baxmışam. Tələbəlik illərində parada gedəndə qılıncı az qala yerə dəyən, göy mundirli zabitlərə heyranlıqla tamaşa edərdim. Ən çirkin kişi də hərbi formada mənə yaraşıqlı, boy-buxunlu görünərdi. Məktəb illərində idman dərslərində bizə tüfəng atmağı öyrədirdilər. Nişan almaqdan qəribə zövq duyardım. Sonralar məktəblərimizdən bu dərsləri yığışdırdılar. İşlədiyim rayonun kolxoz bazarının girəcəyində tir vardı. Cavanları həmişə ora yığışan görərdik.Qarabağ hadisələri başlanmamışdan qabaq o tiri də ləğv elədilər. Həmin vaxtlar avtomobil məktəbində işləyən birisi danışırdı ki, müdiriyyət məktəbin tirində məşğul olmağımıza hər vasitə ilə mane olurdu... Görünür, cavanlarımızın vaxtını belə işlərə sərf edib əllərini tüfəng tutmağa, barmaqlarını tətik çəkməyə, gözlərini sərrast nişan almağa öyrətməsindənsə, küçələrdə saqqız, " bakkuş", qadın alt paltarı satmağa öyrəşməsi kimlərəsə daha sərfəliymiş... Və bu işlərin " bəhrəsi" artıq göz qabağındadı...

Yəqin ki, Şəmistan müəllim İlyas Əfəndiyevin "Geriyə baxma, qoca" romanını oxumamış deyil. At belində quş kimi səkən, atıb-vurmaqdan ötrü sinov gedən Qarabağ igidlərinin təsviri də diqqətini çəkməmiş olmaz. Bax, o igidlərin sümükləri bu gün qəbirdə də sız-sız sızıldayır. Çünki o torpaqlar, o ərənlər oylaqları indi düşmən tapdağındadı. Halbuki, bu gün Şuşada at oynadanlar, romandan da göründüyü kimi, dünən o igidlərin atının üzəngisini basardılar. Səbəbi? Elə o yuxarıda yazdıqlarım deyilmi?!

Tutduğum vəzifəynən əlaqədar kadrların şəxsi işiynən hərtərəfli tanış olmaq imkanım var. Əksəriyyətinin əsgərlikdə inşaat, piyada batalyonlarında xidmət etdiyini görmək həmişə halımı pərişan edir. Bu barədə söz salanda da deyirlər ki, günah özümüzdədi, gedib komandirlərdən xahiş edirdik ki, uşaqlarımızı ya tikintidə işlətsinlər, ya da anbarda, yeməkxanada. Bu sözlərdə həqiqət var, ancaq yüz faiz deyil. Guya, xahiş eləməsəydik, uşaqlarımızı hərbi bilik və sirlərin içinə buraxacaqdılar. Bir də ki, əgər xahiş və minnət nəzərə alınrdısa, pay və hədiyyələr qərar dəyişirdisə, deməli, o ordunun özündə də dəmir intizamdan söhbət gedə bilməzdi. Onunla razıyam ki, özümüzdə də günahlar çoxdu. " 525-ci qəzet"in şənbə saylarının birində Şəmistan Nəzirli ilə müsahibəni oxudum. " Məzarsız general" adlanan həmin yazıdan Şəmistan müəllimin təzə çapdan çıxmış " 1920-ci ildə Qarabağ döyüşləri" kitabına ön sözü kimi türk alimi Bəsim Atalayın bu fikirlərinin verildiyini öyrəndim: " Böyüklərini tanımaq hər millətin borcudur. Kimsə kimsəyə " Sən atanı tanıma, sən babalarının dünyadan necə gəlib keçdiklərini öyrənmə, sən əsl atalarının adlarına, canlarına maraq gösiərmə!"- deyə bilməz. Deyərsə, ən təbii bir haqqa toxunmuş və ən böyük bir haqsızlıq etmiş olar. Özünü və öz böyüklərini tanımağa çalışmaq millətin vəzifəsidir, bunu etməyən bir millət nümayəndəsi milli vəzifələrini yerinə yetirməmiş hesab olunur". Bəs, biz nə edirik?! Böyüklərimizi, ata-babalarımızı necə tanıyırıq? Necə öyrənir, yolunu tutur, dəyərləndiririk? Səməd bəy Mehmandarov kimi hərbçi oğluna küçə süpürtdürən millət çoxmu irəli gedə bilər?!...

Şəmistan müəllimin yaradıcılığı bu böyüklərin, ata-babaların yolunu öyrənməyə, tanıtmağa ən dəyərli misaldı...

Şəmistan müəllimlə görüşüb tanış olduğumuz o soyuq qış günündən keçən uzun illər ərzində dönə-dönə bu düşündüklərimi qələmə almaq istəmişəm. Amma gözləmişəm, bəlkə nə zamansa ad günü, yubileyi keçirildi, onda yazaram, demişəm. Sonra anlamışam ki, artıq adət halına saldığımız bu iş tamamilə yanlış bir üsuldu. Ad günündə, yubileydə onsuz da hamıdan yazırlar, layiq oldu-olmadı, tərifləyib göylərə qaldırırlar. Borc kimi, vərdiş kimi... Mənsə, belə etməməliyəm. Söz ürəkdən gəldimi, məqamında deyilməlidi...

Bir də ona görə yazdım ki...

Bu yerdə ikinci bir türk ədibindən sitat gətirmək istəyirəm. Yazılarını heyranlıqla oxuduğum Laura xanım Cəbrayıllı xalq yazıçısı Sabir Əhmədovun vəfatı münasibətilə qələmə aldığı yanğılı, səmimi duyğularla dolu məqaləsində ustad Çingiz Aytmatovla bağlı fikirlərinə də yer ayırmışdı. Çingiz ağadan müsahibə götürə bilmədiyinə dərindən təəssüflənən müəllif bənzərsiz qələm sahibinin dilindən eşidə bildiyi bir cümləni bizə çatdırır. Aytmatov cavanlara elə belə də deyib: " Müasirlərinizin qədrini bilin..."

Siz də mənim, bizim hamımızın müasirisiniz, Şəmistan müəllim! Gərəkli, dəyərli müasirimizsiniz və Sizə dəyər vermək, qədrinizi bilmək insanlıq və vətəndaşlıq borcumuzdu.

Yazının başlığına çıxardığım sual isə məni qətiyyən narahat eləmir. Axı, mən Sizi həmişə görürəm. Məqalələrinizdə, kitablarınızda, ekran və efirdəki çıxışlarınızda görürəm. İnşallah ki, bundan sonra da görəcəyəm. Əsas olanı da, elə budu...

Vəsilə USUBOVA

525-ci qəzet.-2009.- 24 iyun.- S.2.