Eşqin qanadları

Fridrix Nitşe “Uçurumları sevənin qanadları olmalıdır” deyib. Məncə dünyada şairlər də qartallar kimi uçurumları sevirlər və duyğu adamı, eşq adamı olduqları üçün hər zaman könülləri ilə uçurumların kənarında uçurlar. Təbii ki, şairlər bu təhlükəli işə girişərkən şeirləri ilə eşqin atəşini, yanğısını, həsrəti, hicranı ortaya qoymağa çalışırlar.

Eşqin ustadlarından olan Muhiyyəddin Ərəbi eşqin insanı mənən yox etməsi haqqında çox maraqlı bir hekayə danışır. Bir gün bir aşiq şeyxin evinə gedir. Şeyx aşiqə eşqdən danışmağa başlayır. Şeyx danışdıqca aşiq əriməyə, incəlməyə, su kimi axmağa başlayır. O qədər əriyir ki, sonunda bir damla su olur. Bu zaman aşiqin bir dostu içəri girir və onun harda olduğunu soruşur. Şeyx bir damla suyu göstərir. Bəli, aşiq eşq qarşısında bir damla su oldu, deyir.

İnsanlar qələmi əllərinə alandan bəri hər mövzuda söz söyləyiblər, nəzəriyyələr irəli sürüblər, yeni mövzulardan bəhs ediblər. O mövzular haqqında deyilənlərin çoxu unudulub, köhnəlib. Sadəcə eşq mövzusu köhnəlməyib, unudulmayıb. Hər aşiq öz dili ilə, öz səsi ilə, öz üslubu ilə içindəki eşqi fərqli bir şəkildə dayanmadan, yorulmadan anladıb, anladıb.

Azərbaycanlı şair Nazim Əhmədlinin “Sevgi allahı” şeir kitabının vərəqlədikcə yuxarıda yazdıqlarımı düşündüm. O, kitabının hər səhifəsində eşqdən yazıb. İnsandan, vətəndən, millətdən, təbiətdən, keçmişdən, atasından, anasından yazanda belə şeirinə eşq duyğularını qarışdırıb... Bəlkə ürəyində alov-alov yanan eşq hər bir misraya toxunanda o misranı eşqə bürüyüb, şeir yaranıb.

Mən aşiq yıxılım sənə,

Yaxın gəl, sıxılım sənə.

Qibləm ol, yığılım sənə,

Gözlərin göyüzüm olsun!

Şeyx Ərəbinin hekayəsində söylədiyi kimi bu şeirdəki arzu da aşiqin məşuqun könlündə yox olması, deyilmi?

Nazim Əhmədli alovlu, coşğun duyğular şairidir. Coşğun duyğular şeirə canlılıq gətirir. Oxucunu yormur, oxucu şeiri oxuyanda özünü misraların əsirinə çevrilir və eyni duyğuları öz könlündə hiss etməyə başlayır. Əgər bir şair bunu bacarıbsa, deməli istəyinə çatıb. Nazim Əhmədlinin özünəxas bir üslubu, şeir söyləmək tərzi var. Onun şeirlərində həm klassik aşıq şeirimizdən izlər, həm də modern deyim tərzi var.

Beləsə, cilik-ciliyəm

Sənin dərdindən ləliyəm

Qoy gedim deyim dəliyəm

Deyim, hamının içində.

Onun şeirlərində bir fikri insanlara öyrətmə arzusu, sözlər bir şüar tərzində anlatmaq düşüncəsi yoxdur. O vətəni belə bir qəhrəmanlıq, bir keçmiş qüruru, bir düşmən qorxusu kimi anlatmır. Vətən onun üçün nə əsgər, nə düşmən, nə də atalardan qalma mirasdır. Vətən onun üçün ürəkdə bir yer, duyğudan bir parça bulud, yağış, təbiət, torpaqdır...

O dağlar qaldı yiyəsiz,

Zirvələr laldı, yiyəsiz,

Saraldı, soldu yiyəsiz,

Bağım-bostanım ay lələ.

Göy üzünə naxış gəlsin

Bulud qarış-qarış gəlsin

Bir dəlicə yağış gəlsin

Gəlsin, islanım, ay lələ.

“Sevgi allahı” kitabına tənqidçi Qurban Bayramov çox gözəl bir ön söz yazıb. O ön sözdə belə bir cümlə var: “Nazim Əhmədlinin şeirlərinin yanından elə–belə ötüb keçmək olmur”.

Həqiqətən də şairin hər şeirində özgə bir cazibədarlıq, özgə bir dad var. İlk oxunuşda aşiq tərzli şeirlər kimi görünsə də duyğularındakı yenilik və axıcı sözlərlə yaradılan rüzgar insanı bir anda təsiri altına alır və şeiri sindirə-sindirə oxumağa vadar edir.

Bizim ədəbiyyatda qürbət mövzusu çox güclüdür. Amma bizim şairlər qürbəti sadəcə həsrətin səbəbkarı və yabançı el kimi təsvir etmirlər. Bizdə qürbət bir az da eşqin şiddətləndiyi dözülməz hala gəldiyi bir yerdir.

Qarşı dağlar şırım-şırım,

Nə vədəsidi yaşımın,

Canımı kimə tapşırım,

Eşq məni öldürən yerdə.

Eşqi anlasan, qavrasan həyatın bir fəlsəfəsi kimi görsən o səni hər yerdə təqib edər, qürbətin soyuqluğunda belə ürəyinin hərarətlə yanan bir sobaya döndərər. Nazim Əhmədli bir eşq adamı, bir eşq ozanıdır. Onun ataya, anaya, bacısına, kəndinə yazdığı hər şeirdə eşqin qoxusunu duymamaq, eşqin ayaq səslərini eşitməmək mümkün deyil. Amma ondakı eşq kinə, nifrətə çevrilə bilməz. O misraları ilə eşqi ən icə, ən zərif yerindən yaxalayır və şeirin də eşqin o zərif iniltisi ilə söyləyir.

Göyüzü başımdan uca,

Buludlar yağır başıma,

Bu sevda hardan gül oldu,

Mənim bu fağır başıma.

İnsanın eşq qarşısındakı acizliyi, incəliyi Nazim Əhmədlinin dili ilə desək, “fağırlığı” bundan daha gözəl necə söylənilə bilər ki?

Nazim Əhmədli dağlıq, yaşıllıq bir kənddə dünyaya göz açıb. Dağların ucalığını, təmizliyini, yaşıl ağacların sərinliyini, rənglərini şeirləriylə Bakıya gətirib. Şeirlərinin hər misrasında kəndinin saflığını, təmizliyini görmək mümkündür. Onun şəhərin amansızlığı, ədalətsizliyi və soyuqluğu qarşısındakı yeganə silahı eşqlə yoğrulmuş duyğularıdır.

Od tuturam, köz tuturam,

Söz qovuram, söz tuturam,

Ürəyimi düz tuturam,

Yenə üzümə söz gəlir!

Qoy üzünə söz gəlsin, ürəyi qanadlı şair! Sən yenə də düz ürəkli ol, sən yenə də şəhərin yadlığında, soyuqluğunda ürəyindəki ocağı yandırmağı və misralarını eşqlə yoğurmağı, göylərə qaldırmağı unutma!

Orxan ARAS

525-ci qəzet.- 2009.- 13 noyabr.- S.7.