Səməd Vurğunun Bakıdakı Ev-Muzeyində

Ziyarətiniz qəbul olsun!

Günümüzün gəncliyi gündəlik qayğılarla yüklənən, gerçək və bəzən də uydurma problemlərin məngənəsində sıxılan cəmiyyətin bir hissəsidir. Görünür, elə bu səbəbdən də hazırkı gəncliyin milli-mədəni dəyərlərin, maddi mədəniyyət nümunələrimizin önəmli bir qisminin toplandığı muzeylərə münasibəti də bütövlükdə cəmiyyətin yanaşmasından çox da fərqlənmir. Bəlkə biganəlik, inkarçılıq baxımından bu münasibət daha da xoşagəlməz və arzuolunmazdır. Gənclərin çoxunda mədəni sərvətlərimizin cəmləndiyi muzeylərə qarşı laqeydlik hiss olunur. Xüsusən görkəmli şəxsiyyətlərin ev-muzeylərinin ziyarətçiləri sırasında gənclər nadir hallarda gözə dəyirlər. Oxucularımızı muzeylərə qiyabi ziyarətə aparacaq reportaj-ekskursiya silsiləsi hazırlamaqla ilk növbədə gənclərdə maraq oyatmaq, onların diqqətini cəlb etmək niyyətindəyik. Ümidvarıq ki, bu yazılar silsiləsi gənclərimizin bir çoxunda Azərbaycan muzeylərilə əyani tanış olmaq, maddi-mədəniyyət abidələrimizin, dəyərli şəxsiyyətlərimizlə bağlı xatirə əşyalarının qorunduğu və sərgiləndiyi məkanlarımıza baş çəkmək istəyi yaradacaq.

Yerdən qoyulmuş hündür və yaraşıqlı saat. Amma işləmir, dayanıb. Əqrəbləri 19:30-u göstərir. Nə az-nə çox, düz 53 ildir ki, bu saat sanki ev sahibinin yasını saxlayır. Susub saat, sükut içindədi. Hər gələn qonağa, eləcə də bizə bələdçinin danışdığını – özünün tarixçəsini dinləyir. Axı onun da işləyən bir dövrü olub nə vaxtsa. Bələdçi 1956-cı il mayın 27-də Azərbaycanın xalq şairi Səməd Vurğun vəfat edən zaman həyat yoldaşı Xavər xanımın bu saatı dayandırdığını söyləyir. Bu saat Səməd Vurğunun Bakıda Tərlan Əliyarbəyov küçəsi 4-də yerləşən Ev-Muzeyindədir. XIX əsrdə inşa edilmiş binanın üçüncü mərtəbəsindəki bu muzey 1974-cü ildə təşkil olunub və 1975-ci ilin 6 oktyabrında açılıb. Şairin həyat yoldaşı Xavər xanım muzeyin açılışından ömrünün sonuna qədər buraya rəhbərlik edib. Ondan sonra bu missiyanı qızı Aybəniz xanım daşıyıb. İndi isə muzeyin baş mühafizi Səməd Vurğunun nəvəsi Aygün xanımdır.

Altı otaqdan ibarət muzeydə bələdçimiz Mələk xanım oldu.

İş otağında yazı masası (bələdçinin dediyinə görə, Səməd Vurğun yazı masasının arxasına ev geyimində oturmazmış. Həmişə rəsmi geyimdə olarmış. Bunu sübut edən fotoşəkil də yazı masasının arxasında divardan asılıb (1954-cü il). Bu masanın üstündə qovluq (1951-ci ildə Bolqarıstanda hədiyyə olunub), yazı ləvazimatı, ailəsinin ən çox sevdiyi rəsmi, bənövşə (şair bənövşəni çox xoşlayırmış, ona şeir də yazıb), Ukrayna şairi Maksim Rılskinin hədiyyəsi olan mücrü, telefon aparatı, iki ədəd papiros qutusu (biri açılmayıb, o biri qutuda iki papiros qalıb) yer alıb. Şairin şəxsi kitabxanasına Azərbaycan yazıçıları ilə yanaşı, dünya klassiklərinin kitabları daxildir. Bu kitablardan bəzilərini müəlliflər şəxsi avtoqrafları ilə şairə hədiyyə ediblər. Onların arasından A.Fadeyev, P.Antokolski, M.Rılski, M.Hüseyn, S.Rəhimov və başqalarının əsərləri yer alıb. Neft buruğu maketini (müəllifi Səməd Quluzadə)Azərbaycan neftçiləri şairə 50 illik yubileyi münasibətilə hədiyyə veriblər. Şkafın üstündəki radioqəbuledicidə (1950-ci illər istehsalıdır) şair ərəb mahnılarını dinləməyi çox sevib. Bələdçinin sözlərinə görə, bir dəfə Səməd Vurğun çox sevdiyi bir ərəb mahnısını dinləyərkən “Yazıq Şərq həmişə ağlayır” kəlmələrini söyləyib. Bu radioqəbuledicidə şair həm də, 50 illik yubileyi günlərində xəstə yatdığı zaman özünün şərəfinə keçirilən mərasimi dinləyib. Otaqda şairin 1953-cü ildə övladlarının xahişi ilə aldığı maqnitofon da var. Bu maqnitofonda o, əsasən xalq və klassik mahnıları dinləməyi çox sevib. Şair şeir deyərkən səsini lentə yazıb və bu lent də muzeydə saxlanılır (ziyarətçilər bu səsyazısını dinləyə bilər). Otağın mərkəzindəki dəyirmi masada şair gələn qonaqlarını qarşılayarmış. Bundan başqa O.Sadıqzadənin yağlı boya ilə çəkdiyi “Səməd Vurğun portreti” (1976) də buradadır. Divarda Ələsgər Ələkbərovun avtoqraflı şəkli asılıb (Avtoqrafın mətni belədir: “Xalqımızın böyük sənətkarı Səməd Vurğun yoldaşa! “Vaqif”in 100-cü dəfə oynanılmağı münasibətilə məndən yadigar. 24.XII.39. Ə.Ələkbərov).

Şairin 1940-cı ilə qədərki həyat və yaradıcılığını əks etdirən otaq. S.Vurğunun doğulduğu Yuxarı Salahlı kəndində tikdirdiyi evin maketini rəssam Ə.Mirzəyev işləyib. Burada Qori Seminariyasında şairin öz müəllimləri – Əli Hüseynov, Firudin bəy Köçərli, Yusif Qasımov və digərlərilə çəkilən şəkilləri, 1920-30-cu illərdə çap olunan kitablarının nüsxələri, komsomol və deputat bileti, Yevgeni Onegini tərcümə etdiyinə görə aldığı Puşkin medalları, “Komsomol poeması” üçün təltif edildiyi Ostrovski medalı, “Vaqif” dramının premyerası zamanı çəkilmiş fotoları da burada nümayiş olunur. Otaqdakı piano “Rostov-Don” firmasına məxsusdur.

Yataq otağında hər şey şairin sağlığında olduğu kimi saxlanılıb.

Səməd Vurğunun 1940-cı ildən sonrakı həyat və fəaliyyətini əks etdirən otağa daxil oluruq. Səməd Vurğun və Xavər xanımın Müdafiə Fonduna keçirdikləri vəsaitin qəbzi, şairin 1942-ci ildə cəbhədən həyat yoldaşına yazdığı məktubun surəti, “Qafqazın müdafiəsi uğrunda” medalının vəsiqəsi buradadır. Vitrində S.Vurğunun “Mənə belə söyləyirlər” (1943-cü il), rus dilində “Bu gün və sabah” (1944-cü il) kitabları, əski əlifba ilə çap olunan “Vətən uğrunda” və filosof H.Hüseynovun müharibə illərində yazdığı “Vətənpərvər şair Səməd Vurğun” adlı nəşrlər, “Stalin mükafatı laureatı” vəsiqəsi, deputatlıq sənədi, döş nişanı (1946), Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvlük vəsiqəsi, partiya biletinin surəti (1940), ovçuluq bileti, “Qabaqcıl maarif xadimi” döş nişanı, Moskvada “Malıy Teatr”ın 125 illiyi münasibətilə verilən nişan (1949) nümayiş olunur. Diqqəti çəkən milli xalatlar şairin 50 illik yubileyinə Qazaxıstan nümayəndələrinin və özbək şairi Qafur Qulamın hədiyyələridir, taxtadan düzəldilmiş içki qabını isə Ukrayna nümayəndələri bağışlayıblar. 1953-cü ildə Kiyevdə səfərdə olarkən aldığı Ukrayna milli geyimi, 1955-ci ilin oktyabrında Pekində aldığı üstü lakla işlənmiş bəzək qutusu və külqabı da diqqəti çəkir. Vitrində şairin şəxsi əşyalar yerləşir: pulqabı (Aybəniz xanımın atasına 50 illik yubiley münasibətilə hədiyyəsi), 1 cüt cib dəsmalı, qalstuk, müştük, qayçı, diş fırçası, daraq, qol saatı, papiros qutusu, termos, yazı ləvazimatı dəsti... Ova gedərkən geydiyi kürk, dostu Konstantin Simonovun hədiyyəsi olan gödəkçə, ov tüfəngi və aşıq Avakın 1938-ci ildə ona bağışladığı saz da maraqlı eksponatlardır.

Bura isə şairin və Xavər xanımın evə gələnləri həmişə gülərüzlə qarşıladıqları qonaq otağıdır. 1944-cü ildə xalq rəssamı Mikayıl Abdullayevin naturadan çəkdiyi portretdə şair Şüvəlandakı bağda təsvir olunub. Əvvəllər Moskvada Puşkin adına Təsviri İncəsənət Muzeyində, sonra Bakıda İncəsənət Muzeyində nümayiş etdirilib. Ev-Muzeyinin açılışı ərəfəsində portret buraya gətirilib. Bundan başqa, divarda rəssam Kamil Xanlarovun “Xavər xanımın portreti” (1989) və ailə üzvlərinin fotoşəkilləri var. Əvvəldə söz açdığımız “sükuta qərq olmuş” saat da buradadır. Otaqdakı royalda bir çox bəstəkarlar – şairin dostları olan Üzeyir Hacıbəyli, Qara Qarayev, Fikrət Əmirov, Səid Rüstəmov və başqaları özlərinin bir sıra gözəl əsərlərini ifa ediblər. Şairin dostu Pavel Antokolskinin hədiyyəsi – Çində uzunömürlülük allahı sayılan Şou Sinin fiquru servantın üstündə, gürcü şairi George Leonidzenin hədiyyəsi olan şərab dəsti və Azərbaycan Rəssamlar İttifaqı adından verilmiş, Səttar Bəhlulzadənin “Qudyalçay sahili” (1953) mənzərəsi və Səməd Vurğunun son şəkli sayılan foto da bu otaqdadır.

Hüsniyyə İSMƏTQIZI

525-ci qəzet.- 2009.- 21 noyabr.- S.21.