Təfəkkürlü duyğuların işığı

MƏŞHUR TELEOPERATOR ELDAR MƏMMƏDOVUN YARADICILIĞI BARƏDƏ NAXIŞLAR

Teleməkanların bol olduğu dövrdə çağdaş tamaşaçının seçimi çoxdur. O, ürəyinə yatan kanalda könlünü, zövqünü oxşayan verilişə baxır. İlk növbədə kadrların görümü ruhuna tumar çəkirsə əlindəki pultun düyməsini basıb kanalı dəyişmir. Gözünü oxşayanı ruhuna, qəlbinə hopdurmağa çalışır. Həmin gözoxşamanın ilkin şərti isə peşəkar operatorun zövqlü işi ilə bağlıdır, yəni kadrın parlaq cazibəsindən asılıdır.

Milli televiziya məkanında Ana televiziya əzəmətini ləyaqətlə qoruyub saxlayan AzTV-də çağdaş tələblərlə işləməyi bacaran, müasir texnoji prinsipləri mənimsəmiş kifayət qədər yaşlı və gənc operatorlar var. Gündən-günə bu sənətçilərin peşəkarlıqları artmaqda və sıraları genişlənməkdədir. Ancaq mənim üçün onların arasında yaradıcılığı, axtarışları, konkret çəkilişləri ən çox ruhuma, duyğuma xoş təsir bağışlayanı Eldar Məmmədovdur.

Nəyə görə? İstəyirəm ki, onun sənətkarlıq xüsusiyyətlərinin müəyyən prinsiplərini qavradığım dərəcədə oxuculara, başqa sözlə, qəzeti oxuyacaq tamaşaçılara çatdırım.Eldar Məmmədovun həssas duyumu var. O, tamaşanın ümumi ahəngini, hadisələrin inkişafı prosesində vəziyyətlərin dəyişən sürət-ritmini dəqiq tutur. Həmin sürət-ritmə uyğun olaraq onun kamerasının obyektivi lentə aldığı kadrların hərəkət tempini tənzimləyir. Məhz buna görə də onun lirik səhnələrdən psixoloji ovqata, psixoloji dərinlikdən dinamik faciə ahənginə keçidlərində yüksək peşəkarlıq duyulur. Bu məqamlarda Eldar Məmmədovun seçdiyi rakus-planlar (operatorun kadra baxım bucağı) estetik səlistliyi və görüm cazibədarlığı, formanın fikir dərinliyi ilə seçilir.

Eldar Məmmədovun fundamental işləri əsasən məşhur telerejissor Ramiz Həsənoğlu ilə yaradıcılıq ünsiyyətində olub. Təkcə AzTV-də deyil, geniş mənada Azərbaycan tele-məkanında ilk monumental-romantik teletamaşanın yaranması məhz bu iki sənətkarın adı ilə bağlıdır. Bu iki məsləkdaş, sənətdaş biri rejissurada, digəri operator işində fundamental tamaşa janrını Azərbaycan Televiziyasında cilalayıb formalaşdırıblar. Günü bu gün də onun poetika göstəricilərini zənginləşdirməkdə və yeni estetik prinsiplərlə dərinləşdirməkdədirlər.Hansısa yeni bir yaradıcılıq işinə başlayanda Eldar Məmmədov rejissorun fikirlərinə diqqətlə, maraqla və böyük ehtiramla qulaq asır. Kənardan baxana elə gəlir ki, o, sadəcə qulaq asır. Lakin uzun illərin müşahidəsindən cəsarətlə deyə bilərəm ki, həmin anda Eldar eşitdiyi hadisələri kamerasının gözləri ilə görə-görə həmkarını dinləyir. Mizarxası və ilkin mizan məşqlərində Eldar hər obrazın danışığına xüsusi maraq göstərir və hər aktyorun ifa tərzinin spesifik səciyyələrinə, onun hərəkət plastikasına dərindən yiyələnməyə çalışır. Bu çalışmaqla da iş prosesində kamerasının hərəkət trayektoriyasını təxminən müəyyənləşdirir və planları (orta, iri, daha iri) hansı keçidlərlə və hansı ritmdə dəyişəcəyini yəqinləşdirir. Həmin cəhət Eldar Məmmədovun peşəkarlıq vərdişidir və onun yaratığı yaradıcılıq üslubunun, fərdi dəst-xəttinin incə xüsusiyyətlərindən biridir.Dekorasiyalar qurulur və artıq çəkiləşlərə hazırlıq prosesi başlayanda Eldar Məmmədov üçün məkanda sərbəst gəzişmə başlayır. O, əsas kameranın nöqtələrini müəyyənləşdirir, həmin yerdən kadrların necə görünəcəyini dürüstləşdirir. Məhz buna görə də Eldar Məmmədovun çəkilişlərində əsrarəngiz fəza genişliyi və məkan sonsuzluğu (davamlı məkan) var. Yada salaq: “Ordan-burdan” tamaşası pavilyonda çəkilib. Lakin rakurslar elə seçilib ki, biz XX əsrin ilk on ilindəki Bakının xarakterik küçələrində və meydanlarında real hadisələri dərin psixoloji ovqatla izəyirik.Televiziyada adi bir verilişin, xüsusi ilə də tamaşaların, tamaşa-filmlərin çəkilişində işıq problemi yaranır. Etiraf edək ki, nə teatrlarımızda, nə də televiziyamızda peşəkar işıqçılar qədərincə deyil. Televiziyada həmin işləri əsasən quruluşçu opreator görür. Onların da arasında peşəkarlıqla işıq qura bilənlər barmaqla hesablanacaq qədər azdır. Həmin azlığın arasında Eldar Məmmədov öncüldür və onun öncüllüyü neçə-neçə tamaşanın və ədəbi-bədii verilişin psixoloji ovqatını görünən kadrlarda ustalıqla tənzimləyir. Şəxsən mənim aparıcısı olduğum müəyyən verilişlərimdə məkanın işıqlarını Eldar Məmmədov qurursa, böyük inam və şövqlə hər şeydən əmin oluram və fikrimi yalnız öz danışığıma yönəldirəm. Bilirəm ki, iki, bəzən üç, hətta dörd (arabcıq-kamera) kameranın hamısı lazımi nöqtədə qoyulub və bəs deyən işıqla təchiz edilib.

Eldar işıqların xarakterinə də dərindən bələddir. O, həssas rəssam duyğusu ilə hiss edir ki, qırmızı işığı yaşılla kəsmək hansı effekti verər. Və ya sarı işığa yuxarıdan göy şüalar yönəldəndə nə yaranır. Yaxud, qaranlıqda ənginlik yaratmaq üçün qara fona hansı nöqtədən hansı işıq yönəlməlidir və həmin projektorların gözlüyü nə dərəcədə qapanıb-açılmalıdır.Deyə bilərlər ki, bütün bunlar Eldar Məmmədovun peşəkarlıq təcrübəsi ilə bağlıdır. Razıyam. Amma gəlin etiraf edək ki, studiyada Eldardan da yaşlı və stajlı işçilər çalışırlar. Lakin Ramiz Həsənoğlu kimi teletamaşa rejissoru, geniş həcmli ədəbi-bədii verilişlərin rejissor və redaktorları Eldar Məmmədovla işləməyə üstünlük verirlər. Çünki Eldar Məmmədovda dediyimiz keyfiyyətlərlə yanaşı, geniş təxəyyül, nəzəri biliyi təcrübə ilə qovuşdurmaq səriştəsi, lirik duyğu, təfəkkürlə düşünmək, mahiyyəti idrakla qavramaq, məkana qanadlı obrazlılıq vermək məharəti vardır. Özü də bütün bunlar günü-gündən daha da kamilləşir, müdrikləşir, əzəmətləşir.Eldar Məmmədovun bir gözəl keyfiyəti də var, o xasiyyəti operator dostumuza Tanrı əta eləyib, özünün sevimli bəndəsi kimi.

Eldar Məmmədovun çöhrəsində könül açan, göz oxşayan səmimiyyət nuru var. Bu səmimiyyət onun daxili paklığının, mehribanlığının, dostcanlılığının və sadəliyinin yaraşığıdır.

Onu tanımayan tamaşaçı birdən elə başa düşər ki, Eldar hər şeylə tez barışandır. Əsla! Onun xarakterində sənətin aliliyinə, sənətin müqəddəsliyinə ehtiramla yoğrulmuş sərtlik də var. Həmin sərtlik qeyri-peşəkarlıq duyulan məqamlarda üzə çıxır və Eldar Məmmədovun, necə deyərlər, “iki ayağını bir başmağa geyinməsi” sayəsində qüsurlara balta çalınır, həqiqətə çıraq tutulur.Xarakterindəki bu səimimiyyəti, bü xeyirxahlığı, illər boyu yaratdığı zəngin yaradıcılıq səcərəsi imkan verir ki, biz Eldar Məmmədovu həm ümumi, həm orta, həm də iri planda görə bilək. Mən isə məşhur operator Eldar Məmmədovun dostu kimi, yaradıcılığına ehtiram bəslədiyim bir sənətkar kimi onu həmişə daha iri planda görmək arzusu ilə yazıma nöqtə qoyuram.

İlham RƏHİMLİ

525-ci qəzet.- 2009.- 9 oktyabr.- S.7.