Sevgidən yuxarıdakı qızın şeirləri

Tarix və dostlar üçün silsiləsindən

Bu yazıma qəhrəman kimi Sevinci seçdim - Sevinc Mürvətqızını. Sevinc Gənc Ədiblər Məktəbinin üzvüdür, amma bizi yaxınlaşdıran təkcə bu deyil. Məsələ burasındadır ki, o mənə digərlərindən bir köynək daha yaxındır: hər ikimiz mətbuatdan gəlmişik və elə indi də KİV-də çalışırıq. Üstəlik, o mənim vaxtilə müxbir kimi fəaliyyətə başladığım redaksiyada - “525-ci qəzet”də işləyir. Amma bu yazı üçün başqa, daha ciddi səbəb var - bugünlərdə Sevincin “Sən sevgidən yuxarısan” adlı ilk kitabı nəşr olunub. Nə gizlədim, bu fakt həm də növbəti yazıya hədəf olmalı namizədlər barədə uzun-uzadı düşüncələrimə son qoydu.

İlk kitab ədəbiyyatda qalıb-qalmamaq üçün həlledici amil ola da bilər, olmaya da. Bunu hamımız bilirik. Bunu da bilirik ki, ilkin reaksiya bir çox hallarda tələskənliklə müşayiət oluna bilər. Bu məqamı vurğulamağım yazımdakı hər hansı qüsura bəraət qazandırmaq üçün deyil, bir az təkəbbürlü səslənsə də, obyektiv olmaq istəyindən doğur. Hərçənd istədiyiniz kimi qəbul edə bilərsiniz - seçim sizindir.

Burdaca bir zəruri məqamı da vurğulayım ki, “Tarix və dostlar üçün silsiləsi”ndən yazılarda qüsurlar barədə danışmayacağam. Bilirəm, haqlı olaraq sual doğulacaq: niyə? Amma etiraf edin ki, cavabım da az arqumentli deyil. Əvvəla ona görə ki, mən dostlardan yazıram. Dostların qüsurlarını onların üzlərinə, təklikdə, tirajlamadan demək lazımdı, düşünürəm. İkincisi, bu dostların, demək olar ki, hər biri elə mənim qədər yaradıcılıqlarının (USTAD YAZARLARIN NƏZƏRİNƏ: bu ifadəni qeyri-təvazökarlığa yozub, bizə çox görməyin, necə deyərlər, məşhur bir şeirdə deyilən kimi, “uşaqlığımıza bağışlayın”) ilkin mərhələsini yaşayırlar və bu mərhələdə uğurları vurğulamaq - təbii ki, şişirtmədən - daha vacibdir.

Bir də ki, dostlardan sitat gətirmək yaralı yerimdir, elə isə qoy bir detalı da deyim: ədəbiyyatçı dostlarımdan birinin fikrincə, əslində, tənqidi yazıda vurğu barəsində yazılan mətnlərdəki müsbət məqamların üzərinə düşməlidir. Bəlkə, ona görə ki, ən mükəmməl mətni belə (təbii, müqəddəs kitabları çıxmaq şərtilə) redaktə etmək olar. Buradanca keçək mətləbə, yəni Sevincə, daha doğrusu, onun kitabındakı mətnlərə...

Onun ənənəvi - hərçənd müasir ədəbiyyatımız bu ənənənin artıq sındırıldığını deməyə də zəmin yaradır - mətnlərinin üzərində dayanmadan, Sevincin mətnlərinin özəlliyindən danışmaq istəyirəm (Bu cümləni yaza-yaza yanımdakı kitabın üz qabığındakı sonuncu qeydinə gözüm sataşır: Sevinc dekabrın 31-də - il təhvil olan gün anadan olub. Astrologiyaya inanıram və düşünürəm ki, bu fakt müəllifin ənənəvi olanla yenilik arasındakı tərəddüdlərinə qismən işıq salır). Əvvəla, Sevincin kitaba daxil edilən ilk mətni uğurla seçilib. Məsələ fikrin poetik ifadəsindən daha çox onun məzmununda gizlənir (“açılır” da demək olar). Şeirin “Bəzən ruhum asi olur / Hər şeydən narazı olur... / Tanrım bağışla məni...” misraları həm də Sevincin əksər şeirlərindəki küskünlüyə (məsələn, “dünyanın ən asan cığırı, ən böyük uğuru məni xoşbəxt eləmədi”) işarədir. Bu “üzrxahlıq” olduqca səmimi və məhz səmimi olduğu üçün də gözəl səslənir, eyni zamanda müəllifin iç dünyasındakı təmizlikdən xəbər verir. Etiraf edək ki, yeni yaradıcılığa başlayan şair üçün az önəmli məsələ deyil. Sevinc gənc yazarların içərisində maraqlı bir özəlliyi ilə seçilir. Heca və əruz şeirlərindən fərqli olaraq, sərbəst vəzndə müəllif nadir halda adı ilə mətnə möhür vurur - bu, sərbəst şeir üçün ənənəvi deyil. Halbuki Sevinc iki şeirində adını ustalıqla şeirə daxil edir:

Sevgim ən ağır cəzaya layiq görəcək səni

(o sevgim ki elədin çilik-çilik)

Sürgün olunursan

Sevincin qəlbindən həmişəlik.

Həmişəlik.

(“İnam qatili”)

Sadəcə səni sevən

Sevinci öldürdün,

Vəssalam (“Öldürdün, vəssalam”)

Maraqlı olan həm də odur ki, “sevinc” sözü mətndə ilkin mənası ilə, “kədər” sözünün antonimi kimi asosassiya olunmur, yəni birmənalı olaraq məhz müəllifin adını bildirir: bunu bu şəkildə şeirə gətirmək, təbii ki, xüsusi ustalıq və bir qədər də cəsarət tələb edir. Başqa bir diqqətçəkən mətnə (“Sevgimin canı”) baxaq:Divin canı kimi şüşədədir sevgimin canı,Hərdən oynadın ürəyimlə.Səni əyləndirdişüşədə birləşən ikilik.Dözmədi əyləncənə, şüşə oldu çilik-çilik.Can şüşədən uçdu həmişəlik.Aydındır, motiv folklordan gəlir və Azərbaycan şeirində Sevincə qədər kütləvi şəkildə olmasa da, istifadə edilib. Amma maraqlı olan budur ki, Sevinc obraza yeni çalar verə bilib.

Maraqlıdır, “şüşədə birləşən ikilik” deyəndə müəllif nəyi nəzərdə tutur - şeytan və mələk başlanğıcınımı, sevginin nəticə etibarilə eyni dərəcədə günah və ya savaba gətirib çıxara biləcəyinimi? Yoxsa sevginin həm ruh, həm də bədəncə fərqli iki nəfər birləşdirdiyinimi? Mətndən çıxış edərək bu suala birmənalı cavab vermək olur. Yəqin, əsl poeziya da budur - yozumu oxucu özü verəcək...Yazını elə buradaca bitirirəm. İnanıram ki, “Tapammadım özümü heç yerdə” deyən Sevinc ədəbiyyatda özünü tapacaq - özünün də dediyi kimi: sadəcə öz sözünü yazmaqla... Uğur olsun, Sevinc. Sənə və bütün dostlara...P.S. Kitab təkcə şeirlərdən ibarət deyil. Orada S.Mürvətqızının hekayələri də, tanınmış söz adamlarının onun barədə fikirləri də yer alıb. Sadəcə, poeziya mənə daha yaxın olduğundan, təkcə şeirlərdən yazdım.

RƏBİQƏ

525-ci qəzet.- 2009.- 17 oktyabr.- S.25.