Yaxın, uzaq Misir

Misirin Xarici İşlər Nazirliyinin və Misir Texniki Əməkdaşlıq Fondunun təşəbbüsüylə oktyabrın 10-dan 24-nə kimi bir qrup Azərbaycanlı jurnalist bu ölkədə səfərdə olub. On yeddi nəfərlik nümayəndə heyətinin tərkibinə dövlət, müstəqil qəzetlərin və bir müxalifət mətbuatının təmsilçisi daxil idi. Səfərin əsas məqsədi KİV-lə bağlı treninqlərdə iştirak olsa da, proqram ölkənin mədəniyyəti, tarixi, turizmi ilə də tanış olmağa imkan yaratdı.

Jurnalist heyəti Misirin baş şəhəri Qahirə aeroportuna çatanda artıq gecə yarısı idi. Aeroportdan qalacağımız otelə yol təxminən bir saat idi. Yuxusuzluğa, yorğunluğa baxmayaraq fürsəti əldən verməyib yol boyu Qahirəni seyr etməyə çalışırdım. İlk diqqətimi çəkən isə nəhəng körpülər, çirkli, hisə bulaşmış köhnə yaşayış binaları, tikililər, Bakıda nadir hallarda belə rast gəlmədiymiz, ömrünü çoxdan başa vurmuş köhnə avtomobillər, bir də hər addımbaşı silahlı polislər, əsgərlər oldu. Sanki Qahirədə hərbi rejim hökm sürürdü.

Sonradan isə öyrəndik ki, bu, Misirdə hər an gözlənilən terror aktı ilə əlaqədardır. Qahirədə yaşayış binalarının bütünlüklə qaranlığa qərq olması da diqqətimizdən yayınmadı. Əvvəlcə düşündüm ki, şər vaxtıdır və hər kəs yuxudadır. Amma sonra bəlli oldu ki, Misirdə havanın temperaturu gündüzlər çox yüksək olduğundan, insanlar gəzməyə, alış-verişə gecələr çıxırlar.

Ona görə də gecələr insanlar evlərində deyil, küçələrdə olur.

102 YAŞLI QAHİRƏ UNİVERSİTETİ

Bazar günü artıq Misirdə idik. İstirahət edib, yol yorğunluğunu alacağımızı düşünsək də, bəlli oldu ki, ölkədə rəsmən istirahət günü cümə hesab olunur. Ona görə də bir neçə saat dincimizi aldıqdan sonra treninqlərdə iştirak etmək üçün Qahirə Universitetinə yollandıq.

Qeyd edim ki, səfəri təşkil edən Misir Texniki Əməkdaşlıq Fondu 1992-ci ildə yaradılıb. Fondun MDB ölkələri üzrə icraçı direktoru, ölkənin xarici işlər nazirinin müavini, səfir Səmih Sutuhi deyir ki, Misir SSRİ dağılandan sonra bütün post-sovet respublikaları ilə əməkdaşlıq etməyə başladı. Misirin ingilis və fransızlardan, yəhudilərdən azad olunmasında sovet ölkələrinin böyük köməyi olub. Misir dövləti bu dəstəyi heç vaxt unutmur və öz təşəkkürünü bu vasitə ilə bildirir.

Fondun büdcəsi 27 milyon funt təşkil edir. Quruma ölkənin xarici işlər naziri rəhbərlik edir. Fond yeni yarananda 12 ölkə ilə əməkdaşlıq edirdi. İndi Albaniya və Əfqanıstan da daxil olmaqla 19 ölkə ilə əməkdaşlıq mövcuddur. Fond 40 adda kurslar təşkil edir. Jurnalistlərdən başqa diplomatlar, kənd təsərrüfatı, bank polis və s. sahələr üzrə kurslar keçilir. Fond tərəfindən indiyə kimi 10 min kurs təşkil olunub. Azərbaycan 195 kursun iştirakçısı olub.

Qahirə Universitetinin nə az-nə çox, düz 102 yaşı var. Bu universitet bütün dünyada məşhurdur. Azərbaycandan burada 100 nəfərdən artıq tələbə təhsil alır. Universitetdə hər fakültə üçün ayrıca binalar var. Təhsil ocağı güclü mühafizə olunur. Tələbələr universitetə daxil olarkən tələbə biletlərini polisə göstərirlər.

Qahirə Universitetinin medianın bütün sahələri üzrə mütəxxəsis hazırlayan informasiya fakültəsi 1970-ci ildə, Misirin kaloniyalardan qurtarmasından sonra yaranıb. Bir il sonra isə tələbə qəbuluna başlayıb. Fakültədə üç kafedra –jurnalistika, televiziya və radio, publisistika kafedraları fəaliyyət göstərir. Fakültədə 4 minə yaxın tələbə təhsil alır ki, onların da 95 faizini qızlar təşkil edir. 130 professor var. Onlar Fransa, ABŞ və digər ölkələrdə doktorluq dərəcəsi alıblar. Müəllimlərin də əksəriyyətini qadınlar təşkil edir. Qeyri-ixtisas sahibləri iki il təhsil alıb, jurnalist ola bilərlər.

Universitetin professorları deyirlər ki, Misirin ərəb dünyasında informasiya üzrə lider olmasına belə mütəxəssislər kömək edir. Son zamanlar ərəb aləmində açılan televiziya və qəzetlərin yükü də məhz Misirin üzərinə düşür. İnformasiya fakültəsinə daxil olmaq üçün isə yüksək bal toplamaq gərəkdir.

Ötən ildən burada elektron media adlı yeni proqramın icrasına başlanılıb. Bu proqram müasir texnologiyada inqilab da hesab olunur. Fakültənin iki studiyası, televiziya və radio kabineti, kitabxanası, sosial sorğu mərkəzi mövcuddur.

TARİXİ HADİSƏLƏRƏ ŞAHİDLİK EDƏN ZAL

Universitetin ayrıca fəaliyyət göstərən zalı isə 1935-ci ildə yaradılıb. Bu zal bir çox tarixi hadisələrə şahidlik edib. Nelson Mandella, Ənvər Sadat, Camal Əbdül Nasir, Jak Şirak, Misirin hazırki prezidenti Hüsni Mübarək, ABŞ prezidenti Barak Obama universitetin fəxri doktorlarıdır. Üç məzunu məşhur yazıçı Nəcib Məhbus, MAQATE-nin rəhbəri Məhəmməd ər-Baradey, Fələstinin sabiq lideri Yasir Ərəfat Nobel mükafatçısıdır. Barak Obama ərəb dünyasına müraciətini məhz bu zaldan edib.

NİL ÇAYI – MİSİRİN HƏYAT MƏNBƏYİ

Misir körpülərin sayına görə dünyada ön yerlərdən birini tutur. Nil çayı üzərində 3-4 mərtəbəli körpülər salınıb. Dünyanını ən uzun çayı olan Nil ta qədimdən Misirin həyat mənbəyinə çevrilib. Nilsiz Misirdə həyatı təsəvvür etmək belə mümkün deyil. Çünki ərazisinin əksəriyyəti səhralardan ibarət olan və yağışa həsrət qalan Misirin əsas su mənbəyi məhz Nil çayıdır. Bu çayın hesabına kənd təsərrüfatı ilə məşğul olan əhali ildə bir neçə dəfə məhsul götürür. Gecələr isə Nil əhalinin istirahət, görüş yerinə çevrilir.

QAHİRƏ MİLLİ MUZEYİ

Qahirə Milli Muzeyi təkcə Misirin deyil, bəşəriyyətin ən qiymətli sivilizasiya nümunələrinin qorunduğu bir məkandır. Avropalıların qədim Misirə və onun mədəniyyət incilərinə marağı 17-18-ci əsrlərdən başlayır. Daha dürüstü bu marağın təməli Napaleonun 1798-ci ildə Misirə yürüşündən sonra geniş vüsət alır. Bu ölkəyə gələn Avropalılar qədim mədəniyyət incilərini Misirdən çıxarmağa başlayırlar. Vəziyyətin qarşısını almaq üçün Misiri idarə edən alban əsilli Məhəmməd Əli 1834-cü ildə muzey yaradaraq, bütün qiymətli eksponatları bir yerə yığır. Təəssüf ki, muzeyə toplanmış qiymətli eksponatların bir qismi Avstriya hersoqu Maksimilyana hədiyyə edilir və bu gün o eksponatlar Vyana muzeyində saxlanılır.

1902-ci ildə Misirin qiymətli incilərinin qalıqları qorunmaq üçün fransız arxitektoru Marsel Durnon tərəfindən ərsəyə gətirilmiş möhtəşəm muzeyə gətirilir. Bu gün Qahirə Milli Muzeyinin yüzdən artıq salon və qalareyasında 150 mindən çox eksponat toplanıb və bunların hamısına baxmaq üçün ən azı 3-4 gün vaxt lazımdır. Elə ona görə də muzeyə getməzdən əvvəl tərcüməçimiz Adri xəbərdarlıq etdi ki, muzeyin ən vacib zallarını seyr edəcəyik.

Qeyd edim ki, hər il Misirə 10 milyona qədər turist gəlir və onların da böyük əksəriyyəti Misir piramidalarını və Qahirə Milli Muzeyini ziyarət edir. Biz muzeydə olanda da böyük turist axını ilə qarşılaşdıq.

Qahirənin Tahrir meydanında yerləşən muzey onu ziyarət edənlərin beynində dərin izlər buraxır. Bu muzeydə yaşanan hər dəqiqə, digər məkanlarda yaşanan anlardan büsbütün fərqlidir. Muzeydə müxtəlif dövrlərdə arxeoloji qazıntılar zamanı Misir piramidalarından tapılmış eksponatlar ciddi mühafizə altında saxlanılır, videokamera və fotoaparatın içəriyə keçirilməsi qadağan edilib. Bütün bu qadağalara baxmayaraq muzeyə daxil olmuş gənclərimiz peşə ustalıqlarını nümayiş etdirərək, bəzi eksponatları lentə almağa müvəffəq oldular. Hətta muzeydə eksponatların yanında şəkil çəkdirənlər də oldu. Amma sonra bəzi həmkarlarım, o cümlədən mən həmin şəkli fotoaparatın yaddaşından sildim. Etiraf edim ki, ki, bu da inanclarla bağlı idi. Çünki hələ Misirə getməzdən əvvəl eşitdiklərimdən və oxuduqlarımdan belə qənaətə gəlmişdim ki, bu kimi şeylər insana bədlik gətirir.

Muzeyin ən qiymətli eksponatı şübhəsiz ki, firon Tutanxamonun 1922-si ildə tapılmış sarkofaqıdır. 18 yaşında ölmüş firon Tutanxamonun mumiyalanmış meyidinin saxlandığı sarkofaqın bu günədək heç bir dağıntıya məruz qalmaması çox sirli və möcüzəlidir. Arxeoloji sensasiya sayılan bu tapıntı zamanı eksponatlar o qədər çox idi ki, Qahirə Milli Muzeyi onu daşımaq üçün düz beş il zaman sərf edib. 110 kiloqram xalis qızıldan olan sarkofaq, gənc Tutanxamonun qızıl maskası və üstü qiymətli daş-qaşla bəzədilmiş qızıl tacı muzeyin ən qiymətli eksponatları sayılır. Qahirə Milli Muzeyindəki eksponatlardan yazmaqla oxucuda min illər əvvəl sənət adamlarının yaratdıqları sənət inciləri barədə təsəvvür yaratmaq mümkün deyil. Ən yaxşısı gözlə görməkdir.

Tutanxamonun əşyalarının yerləşdiyi zala daxil olanda isə demək olar ki, hər birimizin halı dəyişdi. Zalın fərqli və qəribə aurası insana mənfi təsir edirdi. Yalnız bundan sonra tərcüməçimiz Adrinin zala daxil olmamasının səbəbini başa düşdüm. Adri etiraf etdi ki, zalda özünü pis hiss edir, eyni zamanda qədimdən bu yana saxlanılan mumyalanmış meyidlər infeksiya mənbəyidir.

(ardı gələn sayımızda)

Pərvanə SULTANOVA,

Bakı-Qahirə-Bakı

525-ci qəzet.- 2009.- 27 oktyabr.- S.5.