Mediaya necə dəstək gərəkdir?

Mediaya iqtisadi dəstək, reklam bazarının genişlənməsi, mətbuatın maddi durumu son illər KİV təmsilçilərini ən çox düşündürən məsələlərdən biri idi. Bu barədə uzun müzakirələr aparılıb, müxtəlif fikirlər səslənib. Nəhayət, KİV-in İnkişafına Dəstək Fondunun yaradılması haqqında Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev sərəncam imzaladı. Belə mərhələdə, yəni mətbuatın rentabelli işləmək imkanlarının zəif olduğu məqamda dövlət tərəfindən maliyyə dəstəyinin göstərilməsi müsbət hadisədir. Yəqin ki, yaxın zamanda bu qurumun formalaşma prosesi başa çatacaq və real fəaliyyətə start veriləcək.

Bu gün Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında QHT-yə Dövlət Dəstəyi Şurası da fəaliyyət göstərərək ictimai təşkilatlara maliyyə vəsaiti ayırır. Əgər Şura tərəfindən bu iş şəffaf prinsiplərlə həyata keçirilsə, qeyri-kommersiya təşkilatları olan QHT-lər bundan daha yaxşı fayda götürəcək. QHT sektoru ilə müqayisədə media biznes sahəsidir. Deməli, KİV-ə gəlir gətirən sahə olduğuna görə, iqtisadi dəstək yalnız müəyyən bir zaman üçün nəzərdə tutulmalıdır.

Əslində bu keçid dövrü çoxdan başa çatmalı, yəni jurnalistika özü-özlüyündə oturuşmuş iqtisadiyyata malik olmalı, normal biznes sahəsinə çevrilməli idi. Bazar münasibətlərinin sərt tələbləri, hələ tam aydınlaşmayan media-cəmiyyət münasibətləri, mətbuatın iqtisadi idarəetmə sistemində təcrübəsizlik və digər məqamlar KİV-in biznes sahəsinə çevrilməsinə əngəl olan amillərdir.

Görünür, bir sıra məsələlərin çözülməsi zamanla bağlıdır. Təbii ki, belə məqamda yetərincə səlahiyyəti və dəstəyi olacaq KİV-in İnkişafına Dəstək Fondu jurnalistika üçün səmərəli iş görə bilər. Mənə belə gəlir ki, bu qurum fəaliyyətini yalnız qrant layihələrinə dəstək verməklə bitirməməlidir. Ən azından müstəqil KİV-lərin gələcək iqtisadi inkişaf istiqamətlərinin müəyyənləşməsində addımlar ata bilər. Əsas odur buna səmimi istək və vətəndaş mövqeyi olsun.

Azərbaycan Respublikasının "Reklam haqqında" Qanunu 10 ildən artıqdır fəaliyyətdədir. Azərbaycanın bugünkü inkişaf tempinə həmin qanun heç vəclə uyğun gəlmir. Ölkəmizdə qanunlar toplusu, hüququ baza beynəlxalq standartlara uyğun hazırlanıb qəbul edilir. Demək olar ki, bu uyğunlaşma prosesi başa çatmaq üzrədir. Ola bilər çox gözəl qanun qəbul edilsin, ancaq onun həyata keçirilməsində problemlər olsun. Ümumiyyətlə, bu hüquqi sənədlərin, o cümlədən "Reklam haqqında" qanunun tək təkmilləşməsindən söhbət getməməlidir, burada qanunların icra mexanizmlərinin tapılmasına, reallığa uyğun olaraq həyata keçirilməsinə diqqət yetirilməlidir.

Bundan əlavə reklam mədəniyyətinin, məsuliyyətinin formalaşmasına, reklam işində azad rəqabətin dərinləşməsinə və başqa məsələlərə həmin qurumun önəm verməsi pis olmazdı. Çünki reklam işinin canlanması tək mətbuat üçün deyil, həmçinin dövlətin özü üçün də sərfəli olar. Ona görə ki, KİV burada halal qazanc götürər, dövlət isə əlavə maliyyələşmə yükündən azad olar.

Yaxşı bir fikir var, "kiməsə balıq tutub verməklə məsələ həll olunmur, həmin şəxsə balıq tutmağın yolunu öyrətmək lazımdır". Nə qədər çətin olsa da, gec-tez tilovu KİV-in özünə vermək gərəkdir. Bu, medianın gələcək inkişafı, iqtisadi müstəqilliyinin möhkəmlənməsi baxımından ən optimal variantlardan biri ola bilər.

Sosial təminat və mənzil məsələsi bu gün KİV əməkdaşlarının çox ciddi problemləri sırasındadır. Sıravi qəzet yazarlarının aldığı az məvaciblə ev alması reallıqdan çox uzaqdır. Bu, quru səhrada balıq tutmaq kimi bir şeydir. Ancaq formalaşacaq KİV-in İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondu jurnalistlərin mənzil problemlərinin həllində bəzi işlər görə bilər.

Bunu yalnız dövlət büdcəsi hesabına etmək düzgün olmazdı. Azərbaycanda və xarici ölkələrdə çox zəngin azərbaycanlılar biznes fəaliyyəti ilə məşğuldur. Sadəcə olaraq milli sahibkarların düzgün istiqamətlənməsindən, belə xeyirxah işlərə cəlb olunmasından Azərbaycanın mediası qazanar. Necə ola bilər ki, xaricdə yaşayan soydaşımız öz ad gününə məşhur musiqiçi Cenifer Lopesi dəvət edir, onun bir-iki ifasına 1,5 milyon dollar ödəyir, necə ola bilər, bu gün Azərbaycanda qadın müğənnilərə, şou əhlinə pul xərcləməkdə xəsislik etməyən iş adamı Azərbaycan mediasının inkişafında öz töhfəsini verməsin? Mənə belə ki, bu işə bir stimul vermək, millətin gələcəyinə biganə qalmayan sahibkarlar arasında iş aparmaq lazımdır.

Bütün bunlar media ilə bağlı xoşməramlı düşüncələrdir. Qaldı ki, yaranan fondun fəaliyyətinə, ona indi qiymət vermək çətindir. Belə bir qurumun işi, ayıracağı vəsait ictimaiyyət tərəfindən həssaslıqla izlənəcək. Hər halda istər QHT-yə, istərsə də, kütləvi informasiya vasitələrinə dövlət tərəfindən verilən maliyyə vəsaiti gələcək inkişafa yönələn sərmayələrdir. Dövlət öz iradəsini ortaya qoyaraq bu addımı atıb. Məsuliyyəti isə bu sərmayəni şəffaf və ədalət prinsipi ilə bölüşdürülməsini təmin edən və ona nəzarət edən şəxslər daşıyacaq. Sözümü müqəddəslərimizin fikri ilə bitirmək istərdim: "Vətəni sevmək imandandır, imanlı bəndələrdən olun".

Əkrəm BƏYDƏMİRLİ

Sosial Rifah və Tədqiqatlar

İctimai Birliyinin sədri

525-ci qəzet.- 2009.- 15 may.- S.2.