Ayrılıq uzun sürdü...

Xoş gəldin, Nazim Hikmət!

Yanvar ayının daha bir günü əlamətdarlığı ilə tarixə yazılıb. Bu ay unudulmaz Nazim Hikmətin həm vətəndaşlığının bərpa olunması ilə yadda qaldı, həm də şairin 107 yaşı tamam olması ilə. 1951- ci ildə əlindən alınmış vətəndaşlığı ölümündən 46 il sonra Nazim Hikmətə geri qaytarıldı. "Türkiyə Nazimi bağışladı"... Nəyə görə küsmüşdü axı və nəyə görə də bağışlamalı idi?!

Anadolu türklərinin təbirincə desək, dövrünün aydını kommunist olduğu üçün vətənində təqiblərə məruz qaldı. Ürəyinə sığdırdığı ürəyi kimi böyük məmləkətində şairə bir qarış yeri də çox görüb həbsxanalarda süründürdülər. Onu qarabaqara izləyən polislərə: "Yapmayın, ben burda cocuklarımın ekmek parası için didinip duruyorum, siz hala benim peşimdesiniz" - deyən şairin dəfələrlə etirazına baxmayaraq, ömrünün ən gözəl illərini həbsxanalarda çürütdülər kommunist olduğu üçün. Gəncliyinin romantik saflığı ilə anladığı və qəbul etdiyi, Mayakovskinin şeirlərindən sevdiyi kommunizm rejiminin əslində amansız terror maşını kimi xalqların mənliyini əzib üstündən keçən bir quruluş olduğunu sonradan dərk etsə də gec olur. Memleketimi seviyorum:

Çınarlarında kolan vurdum, hapisanelerinde yattım.

Hiçbir şey gidermez iç sıkıntımı

Memleketimin şarkıları ve tütünü gibi...

Vətəndaşlıqdan çıxarılsa da çoxları kimi məmləkətini ancaq şəxsiyyət vəsiqəsində gəzdirənlərdən deyil, məmləkəti içində, özündə, ürəyində gəzdirənlərdən idi Nazim Hikmət.

Bu vətəndaşlıq xəbərinə mətbuatda münasibət bildirənlər oldu. Türkiyə mətbuatında - 14.01.2009 tarixli "Aygazete"də Namiq Kamal Zeybəksə: "Nazım Hikmetin Moskovadakı görkemli mezarının kazılıp, bedeninden geri kalanların Türkiyede bir mezarlığa gömülmesinin kime yararı olacak? "Anadoluda bir mezarı olsun" diyorsanız, bir çinar dikin ve yanında bir mezar yapın, başına bir taş dikin, Nazımın şiirlerinden taşın dörd yerine yazın. Daha iyi olmazmı? Benim aklıma bunlar geliyor, sizin aklınıza kemikleri taşımakdan başka bir şey gelmiyormu? " - söyləyərək fikrini bildirdi.

Nə çinar əkdik şairin adına, nə də bir başdaşı əvəzi bir daş qoyub üstünə Nazim Hikmət şeirləri yazmadıq. Əlacımız olsaydı məzarını da Fəxri Xiyabanda qazdırardıq Nazim Hikmət üçün. Amma bir həqiqət var Azərbaycanda. Təzələnən hər nəslin nümayəndəsi, istər yaşlı, istər orta, istər gənc bu şairin şeirlərində sevdi türkcəni. Siz Nazim Hikməti haraya "gömüb gömməmənizi tartışın", mənim Anadoludan soydaşlarım, biz əbədi olaraq qəlblərimizə gömdük Nazim Hikməti.

Sen şimdi yalnız saçımın akında,

Enfarktinde yüreyimin,

Alnımın cizgilerindesin memleketim,

Memleketim,

Memleketim...

Saçında, ürəyində, alnının qırışlarında məmləkətini yaşadan şairin "bedeninden geri kalanlarında - kemiklerinde" sızıldayır Türkiyə həsrəti. Onu vətəndaşlıqdan məhrum edənlərə və indi vətəndaşlığını geri qaytaranlara şairin o zaman verdiyi tutarlı cavabı indi də kəskin və tutarlıdır.

Kardeşlerim,

Bakmayın sarı saçlı olduğuma

Ben Asyalıyım.

Bakmayın mavi gözlü olduğuma

Ben Afrikalıyım.

Ağaclar kendi dibine

Gölge vermez benim orda

Sizin ordakılar gibi...

Şairlər nəinki məmləkətinə, heç dünyaya da sığmırlar axı. Dərisi soyulan Nəsimi "məndə sığar iki cahan, mən bu cahana sığmazam" dedi. İlahi, görəsən bu millətin təqiblərə məruz qalan, dərisi soyulan, dar ağacından asılan, sürgünlərdə işgəncələr verilən şairləri qədər ikinci başqa millətin şairləri də varmı yer üzündə?! Olsa da saya gələcək qədər.

Dünyaya, cahana sığmasa da bir türk üçün evinin çəpərindən o yana qürbət sayılıb və evinə geri dönə bilməyəndə hər yer qürbətə çevrilir, bu dünyaya sığışa bilmir. Odur ki, şairlər bəşəriyyətin olsa da qürbət torpaqlarında uyuyan bir Türk şairinin doğma məmləkəti üçün hətta qəbirdə belə sümükləri sızıldayır, Namiq Kamal Zeybek əfəndi...

Böyük sənəti ilə sağlığında heyranlarının ürəyində səltənətini qursa da, nə vaxtsa geri dönəcəyi Türkiyəsindən bu sözləri eşitmək istəyi ilə ümidini itirmirdi Nazim Hikmət: Hoş geldin! Ayrılık uzun sürdü. Özledik. Gözledik...

Hoş geldin!

Biz Bıraktığın gibiyiz.

Ustalaşdık bir az daha

Taşı kırmakta,

Dostu düşmandan ayırmakta...

Hoş geldin. Yerin hazır. Hoş geldin!

Üstündə gəzdiyi, çörəyini yediyi yurdunun say - seçmə oğullarını qətlə yetirən ermənilərdən uydurma soyqırıma görə üzr istəyən kimsələri niyə "Vətən xaini" adı ilə Türkiyədən sürgün edib vətəndaşlığını əllərindən almırlar axı? Nə isə... Gözün aydın, Nazim Hikmət! Deyirlər, məmləkətin Səni gözləyir...

Afaq Mustafa

525-ci qəzet.- 31 yanvar.- S. 19.