HƏYATIN DİBİNDƏN GƏLƏN LİDER...

Müasir alman siyasi həyatında çox mühim rol oynamış simalardan biri də mülayim baxışlı, iri cüssəli, kifayət qədər ciddi maneralara malik olan Helmut Koldur. Hətta mübaliğə etmədən belə onu çoxları 20-ci əsr alman siyasətinin patriarxı adlandırırlar. Digərləri isə artıq hər tərəfdən siyasi fiqur kimi görünən bu insanı rəmzi mənada doğuluşundan siyasətçi adlandırırlar. Elə əsl həqiqətdə də Helmut Kol ölkəni gözəl idarə edənlərdən biri kimi Almaniya tarixinə adını yazıb. Məhz onun hakimiyyəti dövründə ölkə çox böyük dəyişikliklər, islahatlar yaşadı. Təkcə alman xalqının deyil, bütövlükdə bütün Avropa epoxasında əvəzsiz hadisə hesab olunan ikiyə bölünmüş Almaniyanın birləşməsi əsas Helmut Kolun adı ilə bağlanır. Hazırda o rəsmən heç bir vəzifəni tutmasa da Almaniya üçün çalışmaqda, Almanlya siyasətinin yürüməsində az rol oynamır.

HELMUT KOL

1930-cu il aprelin 3-də Almaniyanın kiçik Lyüdviqshafen şəhərciyində, katolik ailədə anadan olub. Atası vergi idarəsinin məmuruydu və gəlirləri böyük olmadığından ailə çox qənaətlə dolanmaq məcburiyyətində idi. Kiçik Helmut o günləri yaxşı xatırlayır. Anası bazara getdiyi vaxtlarda ən ucuz ərzaqlar almağa çalışardı. Atası isə yalnız bazar günləri özünə bir parç pivə içməyi rəva görərdi. Məhz bu üzdən də Helmut kiçik yaşlarından valideynlərinə kömək eləməyə başlayıb. Bu əvvələr evdəki təssərrüfat işlərindən başlasa da sonralar təhsili üçün pul qazanmaqla davam edib. O, satmaq üçün dovşanlar bəsləyir, barama saxlayır, xərçənglər tutur sonrasa onları satırdı. Hətta balaca Helmut tikintilərdə sement kisələri də daşıyıb, pilitələrin cilalanması işində də çalışıb. Bu zəhmətsevərliyi ilə yanaşı Helmut məktəbdəki yoldaşları arasında liderlik etməyi də xoşlayardı. Və hər yerdə də öz sözünü dinlətməyi bacarırdı. Futbol oynamaq da onun sevimli məşğuliyyətlərindən biri idi.

İkinci Dünya Müharibəsi başlayanda Helmutun 10 yaşı var idi. Və bu onlar üçün təsəvvür belə etmədikləri qayğılar gətirdi. Əslində Helmutun valideynləri faşizmə meyilli adamlar olmayıb. Onların ailəsinin ən çox qiymətləndirdiyi xristianlıq dəyərləri idi. Amma situasiya öz sözünü deməliydi və dedi də. Kiçik yaşlı Helmutun həm atası, həm də böyük qardaşı digər alman kişiləri kimi müharibəyə yollandılar. Və həmin dövr onların həyatında heç vaxt silinməyəcək izlər buraxdı. Atası müharibədən kapitan rütbəsində qayıtsa da qardaşına geri dönmək nəsib olmadı. O, 18 yaşında ikən müharibədə həlak oldu. Müharibə illərində hamı kimi onların da ailəsi çətin, əzablı günlər yaşadı. Helmut digər yaşıdları kimi 15 yaşında Berxtesqadendəki hərbləşdirilmiş düşərgəyə getdi. Amma...

Və 1945-ci ilin baharında artıq müharibənin aqibətini hamı görürdü. Bu həmin vaxtlar idi ki, müttəfiqlərin qoşunları paytaxta yaxınlaşırdı. Helmut da, düşərgəyə toplaşmış uşaqlar da evlərinə qaçışdılar. Onların müharibədən sonrakı həyatı da çox çətin keçdi. Və Helmut yenə də ən müxtəlif təsərrüfat işləri ilə məşğul oldu. Amma hiss edirdi ki, onu tamam başqa bir həyat maraqlandırır. Və o, üzünü məhz həmin həyata sarı çevirdi.

1946-cı ildə Helmut Kol yenicə yaradılmış Xristian Demokrat İttifaqına (XDİ) daxil oldu, eyni zamanda dərslərini də davam etdirdi. Bir az sonra isə gələcək kansler Frankfurtda və Qeydelberqdə tarixi və fəlsəfəni öyrənməyə başladı. Bir qədər sonra isə o doktorluq dissertasiyasını yazdı. Amma Helmutun təhsili və elmi fəaliyyətinin parlaq olduğunu demək olmazdı. Gənc siyasətçiyə onlar daha çox gələcək karyerası üçün lazım idi. Elə bu üzdən də Helmut Kol indiyədək heç bir ixtisasa dərindən yiyələnməyib və heç bir xarici dili öyrənməyib. Əvəzində isə siyasi təhlil bacarağı, uzaqgörənliyi, məhz bu sahədəki istedadı Kolu siyasət meydanında çox sürətlə irəliyə apardı. Belə ki o, yerli, sonra dairə və regional seçkilərdən keçərək artıq 1959-cu ildə ən gənc deputat olmağı bacardı. Amma bununla kifayətlənmədi. O, daha da irəliyə can atırdı. 1969-cu ildə Reynald-Pfalts torpaqlarının baş naziri postuna keçdi. Və qeyd edək ki, torpaq hökuməti başçıları arasında da ondan cavanı yox idi. Kolsa daha irəliyə baxırdı. Helmut və onu həmfikirlərinə parlament demokratiyasına əsaslanan və beynəlxalq təcrid vəziyyətindən çıxarılmış yeni Almaniya lazım idi.

1976-CI İLDƏ

Helmut Kol XDİ-nin sədri seçiləndən sonra partiyanı daha da kütləviləşməsinə girişdi. O deyirdi ki, XDİ gərək elə bir partiya olsun ki, ölkədə hər kəs ona səs versin. Bir müddət sonra o bunun da öhdəsindən gəlməyi bacardı. Bura artıq mötədil katoliqlər, millətçi zümrələr və kəndlilər maraq göstərməyə başladı. O hətta başqa gücləri də öz ətrafına çəkməyi bacardı. Belə ki, protestant məzhəbinin qızı ilə evlənməklə o tərəfin də səslərinin müəyyən hissəsini özünə cəlb edə bildi. 1976-cı ildə Bundestaqa keçirilən seçkilərdə onların partiyası görünməmiş müvəffəqiyyət qazandı. Amma bütün bunlar onun üçün kifayət deyildi. Çünki Helmut 1982-ci ildəki seçkilərdə bütün rəqiblərini geridə qoyaraq Almaniya Federativ Respublikasının tarixində ən gənc kansler oldu. Uşaqlığı son dərəcə ehtiyac içərisində keçən, özündən ağır işlərin altına girən, hətta tikintidə yük daşıyan həmin balaca Helmut 52 yaşında Almaniya kimi dövlətin kansleri idi.

Kol ölkədə bütün sahələrdə irəliləyişə nail ola bildi. Almaniya Avropanın ən böyük ixracatçılarından birinə çevrildi. Ölkə sənayesinin nüfuzu artdı, köhnəlmiş müəssisələr ya tamam dəyişdirildi, ya da modernləşdirildi, yeni iş yerləri açıldı, almanların həyat səviyyəsi ciddi şəkildə yüksəldi. Və heç şübhəsiz ki, bütün bunlar onsuz da adı Almaniyanın hər yerində hörmətlə çəkilən Kolun daha da populyarlıq qazanmasına səbəb oldu. 1987-ci ildə keçirilən seçkilərdə Kolun qələbə qazanması onun üçün elə də böyük çətinlik yaratmadı. Onun xarici siyasəti də xeyli fərqli, daha uğurlu idi. Helmut Kol həm ABŞ-la sıx mansibətlər qurdu, həm də keçmiş SSRİ ilə əlaqələri möhkəmlətməyə nail oldu. Məhz onun hakimiyyəti dövründə Almaniyanın ikinci yarısı - ADR-la münasibətlər yüksək səviyyəyə qalxdı, almanların sərhəddi keçərək biri-birlərinə gediş-gəlişi asanlaşdırıldı. Ümumiyyətlə, Kol Avropanın biri-birinə inteqrasiyasının qızğın tərəfdarı idi. Lakin bununla bərabər alman xalqının milli maraqları onun üçün həmişə birinci yerdə olub. Məhz bu keyfiyyətlərinə görə də Helmut Kol adı 20-ci əsr tarixinə "alman birliyinin kansleri" kimi düşdü və almanların yaddaşında parçalanmış Almaniyanın birləşməsinə nail olan əsas siyasətçi kimi yazıldı. Əslində hadisələrin inkişafı onun üçün başqa sürprizlər də hazırlayırdı. Amma bu bir qədər sonra baş verəcəkdi. Çünki birləşən xalqın gözü yalnız məişətlərini, sosial durumlarını daim yaxşılaşdıran qəhrəmanı görürdü. Vəziyyət dəyişən kimi münasibət də dəyişəcəkdi.

Məlum olduğu kimi 1990-cı ildə ilk ümumalmaniya seçkiləri keçirildi. Hakimiyyətdə olan partiya koalisiyası Bundestaqda yenidən böyük səs çoxluğu qazandı və Helmut Kol tarixdə birləşmiş Almaniyanın kansleri seçildi. Onu artıq "20-ci əsrin Bismarkı" adlandırırdılar. Helmut özünün siyasi karyerasının pik dövrünü yaşayırdı. Lakin proqnozlar özünü doğrultdu. Xeyli zəif ADR-lə çiçəklənmə dövrünü yaşayan Fedarativ Almaniyanın birləşməsi zamanı iqtisadi problemlər yaranmağa başladı. Əhalinin durumunda əvvəlki illərlə müqayisədə neqativ təzahürlər artdı. Bu üzdən də dövlət xərcləri çoxaldı, sosial proqramlar durduruldu. Bunun ardınca da nə gözləmək olardı? Əlbəttə, hər yerdə alqışlanan kanslerin populyarlığı sürətlə düşməyə başladı. Bu da 1998-ci ildəki seçkilərdə özünü əyani şəkildə göstərdi. Belə ki, onun partiyası və koalisiyası Herhard Şrederin sosial-demokratlarına uduzaraq hakimiyyəti təhvil verdi. Amma bu da onu böyük uğursuzluqdan xilas edə bilmədi.

GÜNAHLANDIRMA BAŞLADI

Ona tərif yağdıran media artıq 1999-cu ildə keçmiş kansler haqqında öldürücü başlıqlar, məqalələr dərc etməyə qalxdı. Qəzetlərin ön səhifələrində "Kol ölüb", "Xaç Atası Helmut Korleoni" və s. kimi başlıqlar ara vermədi. Amma sən demə bu da heç hamısı deyilmiş. Onunla bağlı Almaniyada yeni münaqişə qızışdırılmağa başladı. "20-ci əsrin Bismarkı"nı, "Avropanın fəxri vətəndaşı"nı XDİ-nin qeyri-qanuni maliyyələşdirilməsində günahlandırmağa girişdilər. Ömrünü Almaniyanın birləşməsinə, çiçəklənməsinə həsr etmiş bu adam nəhayət etiraf etdi ki, 1998-ci ildə 1,5-2 milyon marka xeyriyyə pulunu XDİ üçün şəxsən özü alıb. Amma Kol bütün təzyiqlərə baxmayaraq o pulu vermiş xeyriyyəçinin adını bildirmədi. Helmutun şəxsən özünün nəsə aldığı ilə bağlı heç bir ittiham irəli sürə bilmədilər.

Şəxsi həyatında onun namuslu bir insan olduğunu bütün çılpaqlığı ilə göstərən bir sıra maraqlı faktlar da var. Onlardan birini xatırlatmaq kifayət edər ki, keçmiş kansler haqqında deyilənlərin qarayaxma olduğunu görəsən. Bu məşhur insident idi. Helmut Kolun oğlu İtaliyada qəza keçirir. O, təcili olaraq ora təyyarə ilə uçmaq məcburiyyətində qalır. Helmut öz cibindən 70 min marka ödəyərək həmin səfəri həyata keçirir. Şahidlərin dediyinə görə, hətta kansler özünün şəxsi məktublarından ötrü konverti cibinin pulu ilə alırmış. Məhz bütün bunlardan sonra baş vermiş həmin üzücü söz-söhbətlərə görə də Kol hədsiz narahatçılıq keçirib. Kasıblığın, alın tərinin, zəhmətin birbaşa özünü yaşayan və heç bir zaman keçmişindən utanmayan bu siyasət nəhəngi sonradan yalnız ailəsi və yaxınları ilə birlikdə keçirdiyi 70 illik yubileyində buraxdığı bu səhvə görə alman xalqından üzr istəyib. Kol bu günahlandırılmaya rəğmən ona kəsilmiş 300 min marka cəriməni dinməzcə ödəmyə başlayıb və bunu yalnız 2001-ci ildə bitirə bilib.

Bütün yaşananlara rəğmən Helmut Kolu həm Almaniyada, həm də onun sərhədlərindən kənarda sevən insanlar çoxdur. Olduqca ciddi bir həyat yaşayan Kol bütün siyasi karyerası boyu zarafatların hədəfi olsa da bundan heç vaxt narahatçılıq keçirməyib. Hətta heç vaxt seçicilərinin onun nəhəng fiziki quruluşuna, ağır çəkisinə lağ etməsindən belə inciməyib. (Helmut Kolun boyu 1 metr 93 sm. Çəkisi 135 kq.-dır). Onu tanıyanlar çox yaxşı bilir ki, keçmiş kanslerin mülki həyatı ən sıravi almanın yaşayışından elə də çox fərqlənmir. Şərhçilər isə Kolun bu həyat tərzini onun əsas siyasi kapitalı hesab edirlər. Məzuniyyətini çox zaman ailəsi ilə Volfqanze gölünün kənarında keçirən böyük siyasətçi özünün ailədəki yaşam tərzini təsvir etmək üçün bu sözləri tez-tez təkrarlamaqdan yorulmurdu: "Arvadım qabları yuyur, mənsə onları qurulayıram".

AİLƏ HƏYATI

Helmut Kol siyasi karyerasında olduğu kimi ailə həyatında da bir növ oxşar taleyi yaşayıb. Yəni əvvəlki dövrlər hər şey əla getsə də lap sonradan vəziyyət tərsinə dönüb. O, 1949-cu ildə təsadüfən rəqsdə Hannilore adlı bir qızla tanış olur. Onda Helmutun 19, qızın isə 15 yaşı vardı. Sonralar bu adi tanışılıq ciddi münasibətlərə çevrilir və gənclər biri-birini sevməyə başlayırlar. Bu uzun müddət davam edir, 11 ildən sonra onların nigahlanması ilə nəticələnir. Bu evlilikdən onların iki oğlu - Valter və Peter dünyaya gəlir. Kolun ABŞ-da yüksək təhsil alan hər iki oğlu sonra biznesmen kimi fəaliyyət göstərib, həmişə sakit və ciddi həyat tərzi keçirdiklərinə görə adları heç vaxt "skandallar"da hallanmayıb. Ailəsinə, arvadına çox bağlı olsa da Kol onlara kifayət qədər vaxt ayıra bilməyib, amma demək olar ki, onlar uzun müddət xoşbəxtcəsinə ömür sürə biliblər. Ta evlərinə gələn faciəyəyədək.

Frau Kol uzun illər günəş allergiyasından əziyyət çəkirdi. Elə bu üzdən də onun olduğu otaqların pəncərələri daim qalın pərdələrlə qapalı olardı. Ara-sıra ona əzab verən ağrıları götürmək üçün Hannilore morfi qəbul edərdi. Amma evliliklərinin 40-cı ilində bütün bunlara dözə bilməyən qadın intihar edib. Və bu itki böyük siyasətçiyə çox ağır bir zərbə olub. Yaxınları deyirlər ki, oğlanları olmasaydı Helmut bu dəhşətli itgini adlada bilməyəcəkdi.

İndi həyatının 70-ci onluğunu yaşayan Helmut günlərini evdə keçirir. Hətta siyasətdən uzaqlaşmadığını deyir. Memuarlar yazır, tez-tez Bundestaqda görünür, məsləhətlər verir. Hətta indi söhbətlər gəzir ki, yaşına baxmayaraq o yenidən böyük siyasətə qayıda bilər. Qeyd edək ki, böyük iradəyə, səbrə, təcrübəyə sahib bu nəhəng siyasətçidən belə bir addımı görmək almanları heç də təəccübləndirməz. Çünki o həmişə böyük siyasətin böyük siyasətçisi olub...

BABƏK YUSİFOĞLU

Ədalət.- 2010.- 27 aprel.- S. 6.