DƏRVİŞ SEVDALI ŞAİR

Salam, 55 yaş!

Bir neçə gün bundan öncə nəşriyyatın dəhlizlərindən birində qarşılaşdıq, hal-xoş etdik. Gördüm ki, yenə özündə deyil, yenə dərvişliyi vurub başına, yerlə, göylə didişir. Təkcə didişmir e, həm də yerə-göyə meydan oxuyur. Bilənlər onun bu durumunu göydə anlayfırlar, göydə tuturlar. Bilməyənlərə isə bir az qəribə gəlir. Özü də bilir bunugheç bərkini tutmur. Deyir ki, mən bir dərviş Vəliyəm. Dünyaya Sibirdə gəlmişəm, Azərbaycanda böyümüşəm, bu torpağın dərvişi kimi də yaşayıram...

Hə, mən onunla qarşılaşanda gözlərindən qəribə bir işıq süzüldüyünü hiss etdim. Anladım ki, şair qəribə bir ovqatdadı. Amma doğrusunu deyim ki, nə qədər cəhd etsəm də anlaya bilmədim bu işığın, bu qığılcımın səbəbini. Və məcbur olub özündən soruşdum.

- Ayə, a qıvlasız, 55 döyür dana qapımı!..

Dərvişin bu sözləri mənə bəs etdi. Bəs etdi deyəndə ki, dərhal onun özünün ilham pərisinin yazdığı beytlər düşdü. Vəli Xramçaylı, yəni dərviş Vəli ilham pərisinə yazıb ki:

Bir yaz günündə gəldin dünyaya

Ad günün mübarək, ay ilham pərim.

Bax, elə bu misraları mən də bir balaca düzəlişlə onun özünə ünvanladım. Dedim ki:

Bir yaz günündə gəldin dünyaya

Ad günün mübarək, ay dərviş Vəli!

Bu səmimi zarafatın ardınca içimdə Sarı simin dinləndiyini hiss edib özgə heç nə demədim. İstədim ki, onun 55 yaşına ərmağan edəcəyim düşüncələrim bir dost sürprizi olsun. Çünki şairlər həyatda ən çox diqqət möhtacı olublar, diqqəti seviblər. Ondan başqa şairlərin nəsə umduğunu, istədiyini nə görən olub, nə də eşidən. Hətta Vəli Xramçaylı yazıb ki:

Heç nə istəmirəm dünyadan, heç nə

Bir misram dolanıb gəzə dünyanı.

Xəyalım qoşula durna köçünə,

Yenə öz səfinə düzə dünyanı.

Bu istəyin müxtəlif çalarlarını öz şair qələmiynən oxucuya çatdıran Vəli Xramçaylı bir neçə kitabın müəllifidir. O kitabın hamısını bitdə-bitdə oxumuşam. Hər misradan, hər beytdən xəbərim var və bir az təvazökarlıqdan uzaq olsa da, deməliyəm ki, dərviş Vəlinin ən yaxşı oxucularından biri elə mənəm. Və onunla yanaşı Azərbaycanın ikinci dərvişi mənə son dərəcə doğma olan dərviş Cavanşir Eloğlunu da poetik ruhuna görə, hərdən Vəli ilə eyniləşdirir, onların söz dünyasında gəzişəndə özümü çox rahat , həm də elə onların günündə hiss edirəm. Çünki dərvişlik də, şamanlıq da təkcə yer üzündən qopub ayrılmaq, ruhlar aləmində özünü rahat hiss etmək deyil. O həm də yerin, insanların ağrı-acısını, qayğılarını özünə hopdurub onunla nəfəs alan, onunla yaşayan bir bəndə olmaq deməkdi. Bu mənada Vəli Xramçaylının yazdığı şeirdə deyildiyi kimi:

Bu dünyanın yolları var,

Bir-birindən seçmək olmur

Körpüsü var bu dünyanın

Körpüsündən keçmək olmur.

Belə baxanda təzadlı fikirdi. Amma həm də keçilməz yolların, keçilməz körpülərin olmasıyla olmaması arasında bir zaman kəsiyi də var, bir gerçəkliyi də var. Bax, dərviş Vəli də onu görür, ondan danışır bizə. Şeirləri daha çox xalq ruhuna, folklora söykənən dərviş Vəli təkcə gördüklərini, düşündüklərini deyil, həm də yaşadıqlarını özünün iştirakçısı olduğu məqamları da yana-yana, təkrar yaşaya-yaşaya sözə, misraya çevirənlərdəndi. Bütün bu yaşanan və yazıya çevrilən Vəli Xramçaylı dünyası qoşma, gəraylı, təcnis donunda oxucu ilə üz-üzə gələndə həmin o ruh, həmin məqam özünü oxucuya təslim etməklə yanaşı, oxucunu da öz qoynuna alır. Maraqlıdır ki, Vəlinin şeirlərində poetik məkan son dərəcə böyük, üz tutulan ünvan isə yalnız şairə aid olan, oxucunun isə xəyalən təsvir etdiyi ilahi bir gücdür, ilahi bir varlıqdır.

Bu dərdi bölməyi kimə gənəşim?

Onu mənim kimi kim duyacaqdı.

Qəfil dan yerində doğub günəşim

Sözümün sehrini oyadacaqdı.

Nə vaxtdır uyuyub yatır sərində

Nə vaxtsa bir gündə günün birində-

Bəli, günlərin birində özünə qayıdıb öz sözü ilə, öz nəfəsi ilə oxucusunu sevdirəcəyinə inanır dərviş Vəli Xramçaylı. Və inana-inana da deyir ki:

Eh, nə deyim belə ömürə

Yanıb, döndüm kömürə.

Gözün aydın, Yunis İmrə

Bir dərvişəm yer üzündə.

Həyat şairlər üçün o vaxt mənalı, o vaxt gözəl olur ki, onda qələmlə, yazı masasıyla baş-başa, üz-üzə qalır və onunla ağ kağız arasında körpü rolunu oynayan qələmdən başqa heç kim, heç nə gözünə görünmür. Həmin anların gözəlliyi bütünlüklə şeirə çevrilir və:

Bu yer daha mənlik deyil

Kim deyir ki, tünlük deyil

Dərviş Vəli sənlik deyil,

Nolar apar, ulu Tanrı

Apar məni göy üzünə.

55 yaşını bu gün qeyd edən dərviş Vəli Xramçaylı sevinci də kədər kimi, kədəri də sevinc kimi çox rahatlıqla qəbul edir. Hər ikisinin əlini sıxmağa özündə güc qoruyub saxlayır və bu gücü də ona verən ilhamıdı, qələmidi və bir:

Dünya yaman qalmaqaldı

Oxunmamış sınıq valdı

Dərviş Vəli əhli haldı

Süz, badəni, qaldır içək.

Düşünürəm ki, 55 yaş dərviş Vəli üçün Allahın verdiyi ömrün bir əlamətdar payıdır. Yəni onun, onun çevrəsinin, ailəsinin, dostlarının bəhanə edib sevinəcəkləri, şairi xərcə salacaqları bir tarixdir. Onsuz da bizlər həmişə bəhanələrdən yapışıb üzü sabahlara getmişik. İndi qardaşım Vəli Xramçaylı, yəni dərviş Vəli nə edir, necə edir deyə bilmərəm, amma yəqin ki, 55 yaşın şərəfinə süzüb içmək üçün bəlli nemətlərdən tədarük görəcək. Axı onun şəninə deyiləsi hələ o qədər sözlər var ki...

Əbülfət MƏDƏTOĞLU