ZİRVƏDƏN ZÜLMƏTƏ
Povest
(Əvvəli var)
Bir gün rəis Dönməzi
yanına çağırtdırıb ərklə:
- Dönməz müəllim,
sizdən bir xahişim var, - dedi.
O, heyrət dolu nəzərlərini
rəisə dikdi:
- Necə, rəis məhbusdan
xahiş edir?
Rəisin üzü təbəssümlə
işıqlandı:
- Siz adi məhbus deyilsiniz. Vəzifələrdə
olmusunuz, eşitmişəm ki, gözəl təşkilatçısınız.
Mənə də sizin kimi təcrübəli təşkilatçı
gərəkdir ki, uyğun vəzifə verim işləsin.
O, təəccüblə
çiyinlərini çəkdi:
- Həbsxanada
vəzifə?
Rəis bir qədər
fikirləşib qayğılı halda:
- Siz ağıllı, savadlı insansınız, - dedi, - yaxşı
bilirsiniz ki, bura qapalı türmə deyil, islah-əmək düşərgəsidir. Deməli, biz məhbusları
işlətməklə kifayətlənməməli, həm də
onları tərbiyələndirməyə, islah etməyə
çalışmalıyıq. Bu işdə siz bizə
kömək edə bilərsiniz.
Dönməzin
suallarını gözlərindən oxuyan rəis izah etdi:
- Məhbusların
islah, tərbiyə olunması üçün kolonda
"kollektiv Şura" var. Mən belə fikirdəyəm
ki, sizin kimi təcrübəli təşkilatçı, həm
də ixtisasca müəllim Şura sədri olsa, kolonda islah-tərbiyə
işləri qaydasına düşər.
Ertəsi gün kolonun inzibati işçilərinin və məhbusların iştirakı ilə keçirilən ümumi iclasda rəisin məsləhətilə Dönməz Məmmədli Şuranın sədri seçildi. Beləliklə, o, yenidən
siyasi, ictimai, tərbiyəvi işlə məşğul
olmağa başladı. Az müddətdə xeyli kütləvi
tədbirlər keçirdi: mühazirələr, məsləhət
gecələri, konsertlər, əmək veteranları, sənət
adamları ilə görüşlər...
Həftədə bir dəfə
məhbusları qəbul edirdi. Hər gün Şura
üzvlərindən biri növbətçi olurdu.
"Açıq qapı" keçirilir, məhbusların
müxtəlif problemləri həll edilirdi.
O, səylə
işləyirdi. Fikirləşirdi ki, məhbəsdə də
ehtiyacı olan insanlar üçün faydalı iş
görür.
Günlərin
birində Moskvadan kolona yoxlama gəldi. Şuranın fəaliyyəti
də diqqətlə yoxlanıldı. Polkovnik rütbəsində
olan komissiya sədri səliqə-sahmanla tərtib edilmiş
qovluqlara baxdıqdan sonra təəccüblə soruşdu:
- Siz əvvəllər
hansı işdə çalışmısınız?
Dönməz ona ətraflı
məlumat verdi.
Polkovnik dedi:
- İyirmi ildən
çoxdur ki, yoxlama aparıram. Ölkənin hər yerində
olmuşam. Amma heç yerdə belə səliqə-sahman
görməmişəm. Siz çox mühüm işlər
görürsünüz. Bunların məhbuslar
üçün çox böyük tərbiyəvi əhəmiyyəti
var.
Həftə sonu rəis
Dönməzi yanına çağırtdırıb
birbaşa mətləbə keçdi:
- Moskvalı polkovnik
Şuranın işindən çox razı qalıb. Ancaq
yuxarıya rəsmi arayışında sizin sədr vəzifəsindən
çıxarılmağınızı təklif edib.
Dönməzin ona təəccüblə
baxdığını görüb sözünə davam etdi:
- O, yazıb ki, sizin məhbuslar
arasında hörmətiniz çoxdur. Bundan isti-fa-də edib
onlara başqa cür təsir göstərə, kolonun rəhbərliyini
çıxılmaz vəziyyətdə qoya bilərsiniz. Əlbəttə,
mən bu fikirlə razı deyiləm. Sizi yaxşı
tanıyıram, çox inanıram. Ancaq nə etmək olar?
Ağa deyir sür dərəyə, gərək sürək.
Dönməz xətrini
çox istədiyi rəisə ərk elədi:
- Bizim tərəflərdə
deyirlər: Allah böyüklərin xasiyyətini kəssin,
"dovşana qaç, tazıya tut", - deyirlər.
Rəis onun sözünə
ürəkdən güldü:
- Bizlərdə də deyirlər
ki, atam kündəni sayır, anam kündədən kəsir.
Odur ki, bir xahişim var: sədr vəzifəsindən getsəniz
də, köməyinizi əsirgəməyin, məhbusların
islahı, tərbiyəsi işində bizə əvvəlki
kimi yardımçı olun. Onsuz da, vaxtınıza az
qalıb, azad edilərsiniz, inşallah!
Rəisin sözü
düşərli oldu. Dönməz səbirsizliklə gözlədiyi,
bütün varlığı ilə can atdığı
azadlığına qovuşdu.
***
Sən mənə
ömrüm boyu
Bir bulanıq Kür suyu
Bir söyüd
yarpağı ver.
Ə.Kürçaylı
Üfüqdən boylanan
günəş Kürün boz-bulanıq sularını
öz nuruna boyamışdı. Çay salxım
söyüdlərin kölgə saldığı sahilləri
yuyaraq səssiz-səmirsiz axırdı.
Dönməz bu əsrarəngiz
mənzərəyə baxdıqca rahatlanır,
tamaşasından doymurdu. O, dünyaya Kürün
qırağında, ulu baba yurdu qədim Muğan kəndində
göz açmışdı. Kürün suyu,
balığı, çörəyi, mer-meyvəsi ilə boy
atıb sapsağlam böyümüşdü. Bütün həyatı
boyu Kür ona ana kimi sayğı göstərmiş, məsul
işlərdə çalışdığı bölgələrin
zəmilərinə, tarlalarına, bağlarına bulanıq
suyu ilə bol məhsul, bar-bərəkət gətirmişdi.
Şər-böhtana düşüb məhbəsdə yatanda
da Ana Kür ayrılmamışdı ondan, yuxularına
girmişdi. O, "su aydınlıqdır", - müdrik kəlamının
haqq olduğuna tapınmış, yuxusunun yozumu xoş xəbərlər
gətirmiş və nəhayət, aydınlığa,
azadlığa qovuşdurmuşdu.
Atası oğul dərdinə
dözə bilməmişdi. Anası tab gətirmişdi,
qollarını balasının boynuna dolayıb "daha rahat
ölə bilərəm", - demişdi. Ancaq ölməmişdi,
xeyli yaşamış, övladının qız
köçürüb, oğul evləndirməyini
görmüş, nəvə-nəticəsilə fərəhlənmişdi.
Ananın məhbəsdə
görüş vaxtı oğluna dediyi sözlər indi
çin olmuşdu. "37"nin müsibətindən qurtulub
bəraət alan Fərman babası kimi o da axır ki, bəraət
almışdı.
Bəs ona şər-böhtan
yaxan bədxahların axırı, aqibəti necə oldu?
Dönməzə
ölüm hökmü israr edənin, "türmədən
sağ çıxmamalıdır" əmrini verənin,
özünü "qanun keşikçisi" sayanın
meyitini neçə gün axtarandan sonra cah-calallı
bağında, rəngi göz qamaşdıran
maşınında tapdılar. Məlum oldu ki, cibində
saxladığı dərmanına son nəfəsində əli
çatmayıb..
Camaat arasında "şər
çanağı" deyilən, məhkəmədə
qıpqırmızı üzünə duran birisinin gözlərinə
günün günorta çağı zülmət
çökdü, kor oldu. "Böhtançının
axırı belə olar", - dedilər
Görkəmindən iblisə
oxşayan "qara vəzir" qara günə qaldı, diri
gözü dəhşətli azara düçar olan
ölü bədəninə, yığdığı
rüşvətə, var-dövlətə baxa-baxa hədəqəsindən
çıxdı...
"Ən ədalətli
hakim haqq sahibidir, zamandır", - deyə düşünən
Dönməzin birdən qulağına səs gəldi. Qanrılıb
arxaya baxanda Ədaləti gördü.
Onlar səmimi
görüşüb hal-əhval tutan kimi Ədalət dərhal
mətləbə keçdi:
- Nəşriyyata
getmişdim, gördüm kitabın çapdadır. Dedilər
kənddəsən, bir-iki nüsxə götürüb gətirdim
ki, səni təbrik edim.
- Çox sağ ol. Zəhmət
çəkib uzun yol gəlmisən
- Eh, bu nə yoldu ki.
Doğrusu kitabın tutdu məni, birnəfəsə oxudum.
Heç bilirsən nələr yadıma düşdü? -
ani olaraq fikrə gedib sözünü tamamladı, -xülasə,
gəldim ki, həm səni görüm, Kür
qırağının seyrəngahına tamaşa edək, həm
də söhbətləşək, ötənləri
xatırlayaq.
- Lap yaxşı eləmisən!
- Yaxşısını sən
eləmisən: ortaya belə bir kitab qoymusan. Hər şeyi
yerli-yerində, düzgün qələmə almısan.
Özü də çox ibrətamizdir, xüsusən
övladlarımız, cavanlar, yeni nəsil üçün.
Dönməz fikirli halda:
- Olub keçənləri
özün yaxşı bilirsən, - dedi, - mən də
çalışmışam ki, hər şeyi necə olub elə
də yazım, söz-söhbətlərdən, qeybətlərdən,
şayiələrdən doğan suallara aydınlıq gətirim.
Oxusunlar, bilsinlər, ağı qaradan seçsinlər, nəticə
çıxarıb ibrət götürsünlər. Ancaq...
O, sağ əlini sinəsinə
sıxıb ürəyinin üstündə gəzdirdi:
- Ancaq çox şeylər
qalıb burda, boşalda bilməmişəm ürəyimi,
cavab tapa bilmədiyim suallar rahat buraxmır məni, içimi
yandırıb yaxır.
- Nə suallardı o elə?
- Ən yaxın, etibarlı
dostum kimi soruşuram səndən: nəyə görə
şər-böhtan tələsinə salırlar insanları?
Bu amansız tələdən salamat çıxanlar az olur mənim
kimi. "Gözüylə görən allahından çox
bilir", - deyiblər. Mən də görmüşəm,
şahid olmuşam, bilirəm.
Dönməz Ədalətin
düz gözlərinə baxdı:
- Məni qınama, sənə
açıb boşaldıram ürəyimi. Özün
yaxşı bilirsən, belə şeyləri
açıb-ağartmıq, yazmaq nə deməkdir.
Ədalət ona təsəlli
verdi:
- Başa düşürəm
səni, özünü ələ al, qoru əsəblərini.
- Əsəb dözmür
axı. Doğrudur, axır ki, bəraət aldım, şərləyənlər
cəzalarına çatdılar. Bəs indi "cild"lərini
dəyişib yaramaz əməllərini davam etdirənlər?
Yenə rüşvət, yenə korrupsiya. Deyəndə də
inciyirlər, narazı qalırlar.
- Məndən də incik
düşənlər, narazı olanlar az deyil. Xəbərin
varmı ki, istefaya çıxandan sonra nə qədər
arxivlərdə işləmişəm? Çox sənədləri
ələk-vələk eləyib elə faktlar üzə
çıxarmışam ki, heç inanılası deyil.
İndi bunları qələmə alıb şərh eləyirəm
ki, unutqan olmayaq, başımıza gələnlərdən
düzgün nəticə çıxarıb ibrət
götürək...
- Bununçün bir toplum
olaraq bizə müdriklik gərəkdir...
Onlar sahil boyu sıralanıb
baş-başa verən salxım söyüdlərin kölgəsində
gəzə-gəzə ürək söhbəti edirdilər.
Zirvələri buludlara dəyən
dağlardan baş alıb dərin dərələrdən,
sıldırımlardan, yarğanlardan keçərək
kükrəyib coşan Kür də bu yerdə sanki
özünü cilovlayıb sakitcə axır, uzun
ayrılıqdan sonra görüşüb dərdləşən
dostların söhbətinə mane olmaq istəmirdi...
Əlövsət BƏŞİRLİ
Ədalət.- 2010.- 15 may.- S. 16.